Neytendablaðið - 01.09.2007, Síða 17

þær allar. Þá er eðlilegast að seljandinn
sé upplýstur um hve hátt hlutfall af aug-
lýsingakostnaði hann eigi að greiða sérstak-
lega og að samráð sé haft við hann um birt-
ingu auglýsinga.
Umsýslugjald kaupenda
Fyrir nokkrum árum byrjuðu fasteignasalar
að innheimta sérstakt gjald, svokallaða
umsýsluþóknun, úr hendi kaupenda fast-
eigna. Umsýslugjaldið nemur yfirleitt
nokkrum tugum þúsunda, sem er fjárhæð
sem flesta kaupendur munar um þegar stað-
ið er í fjárfestingum og flutningum. Hún
gæti til að mynda dugað fyrir málningu á
nýju eignina! Fasteignasalar byggja þessa
gjaldtöku á því að þeir einir geti þinglýst
gögnum vegna kaupanna, en ekkert í
lögum kemur í veg fyrir að kaupendur
geri þetta sjálfir. Þá er því haldið fram
að þetta byggi á því að ríkir hagsmunir
seljenda standi til þess að fasteignasalinn
sjái um þinglýsingu gagna. Þetta eru
fremur veik rök þar sem lagaskylda hvílir
á fasteignasölum að gæta hagsmuna
beggja aðila. Þá vaknar sú spurning hvort
þinglýsingarstúss (sem óumdeilanlega er í
þágu seljanda rétt eins og kaupanda) ætti
ekki að vera innifalið í söluþóknuninni sem
seljandi greiðir. Ef gjaldtakan er komin til
vegna hagsmunagæslu í þágu seljanda
er þá ekki undarlegt að kaupanda beri að
greiða fyrir slíkt?
Neytendasamtökin mótmæla
Neytendasamtökin hafa lengi mótmælt
þessari gjaldtöku og hefur Neytendastofa
raunar tekið undir sjónarmið samtakanna í
ákvörðun sinni frá 25. október 2006. Ekki
er þó að sjá að fasteignasalar hyggist láta af
þessari gjaldtöku. Kaupendum er ráðlagt að
mótmæla þessu gjaldi og greiða það með
fyrirvara um lögmæti þess svo framarlega
sem þeir óska ekki sérstaklega eftir því að
fasteignasalinn sjái um einstök verkefni fyrir
þá. Vonandi fæst endanlega úr því skorið,
fyrir dómstólum eða á öðrum vettvangi,
hvort innheimta umsýslugjalds er yfirleitt
heimil, nema sérstakur samningur sé gerður
um að fasteignasali sjái um einstök verkefni
fyrir kaupanda.
Gallar á eignum – hvað gerist eftir
kaup og sölu?
Eftir að fólk hefur fengið eignina afhenta
og er byrjað að koma sér fyrir koma oft
ýmsir annmarkar í ljós. Eldhúskraninn lekur
kannski, það eru ljót samskeyti í parketinu,
stormjárnin eru laus, baðinnréttingin sjúsk-
uð og silfurskottur undir teppinu sem verið
er að rífa af gólfinu. Það er ef til vill móða í
rúðum, rakablettir í loftinu, ofnarnir lélegir
eða svalahurðin stendur á sér. Þá kemur til
skoðunar hvort nýja íbúðin sé í raun gölluð
vara og hvort hægt sé að krefjast afsláttar
eða skaðabóta vegna kaupanna.
Skoðunarskylda kaupanda
Hér bera kaupendur vitaskuld nokkra
ábyrgð sjálfir og á þeim hvílir ákveðin
skoðunarskylda. Það sem þeir máttu sjá
við almenna skoðun á íbúðinni getur
ekki talist galli. Ef það vantar t.d. hurðir á
eldhússkápana og þær voru heldur ekki til
staðar við skoðun eignarinnar er ekki hægt
að krefjast bóta vegna þess. Sama gildir um
stærri annmarka sem sjá má við skoðun
eignar. Mikilvægt er því að skoða eign vel
áður en kaup eru gerð og vera duglegur að
spyrja um hvaðeina sem skipt getur máli.
Galli eða eðlilegt slit?
Þegar notuð eign er keypt má gera ráð
fyrir ákveðnu sliti. Þá telst notuð eign ekki
gölluð samkvæmt lögum nema gallinn rýri
verðmæti hennar svo nokkru nemi. Í seinni
tíð hafa dómstólar miðað þetta við 10% af
verðmæti eignarinnar. Það þýðir í raun að
sé eign keypt á 20 milljónir þarf gallinn að
minnka verðgildi hennar um tvær milljónir
eða leiða af sér kostnað upp á tvær milljónir
vegna úrbóta. Nýir eigendur eiga skiljanlega
erfitt með að sætta sig við þessa reglu, en
hún er tilkomin vegna þess að dómstólar
yrðu væntanlega yfirfullir af deilum um
leka vatnskrana og brotin stormjárn að
öðrum kosti.
Rangar upplýsingar seljanda
Annað er þó uppi á teningnum ef seljandi
eða einhver á hans vegum hefur gefið
rangar upplýsingar. Ímyndum okkur t.d.
að fram komi í söluyfirliti að skipt hafi
verið um þak árið áður en eignin skiptir
um eigendur og að allar skólplagnir hafi
verið teknar í gegn. (Eins og við vitum
fara fæstir væntanlegir kaupendur upp á
þak til að skoða það og erfitt er að gera sér
grein fyrir ástandi skólplagna við almenna
skoðun). Eftir að flutt er inn kemur svo
í ljós að allar lagnir eru að hruni komnar
og þakið lekur á mörgum stöðum. Í svona
tilviki væri klárlega um galla að ræða enda
byggt á röngum upplýsingum. Sama gildir
ef seljandi eignar leynir galla vísvitandi,
t.a.m. með því að sletta bara málningu á
rakatauma rétt fyrir skoðun eignar en neita
því að rakavandamál sé í íbúðinni.
Skrifleg yfirlýsing
Það er góður siður að biðja seljanda um
skriflega yfirlýsingu um það sem gert hefur
verið við eignina og einnig ef hann lofar
ákveðnum framkvæmdum eða lagfæringum
fyrir afhendingu. Þá eru báðir aðilar með
sitt á hreinu; ef seljandi er ekki að fara með
fleipur ætti hann að vera tilbúinn að útbúa
slíkt plagg og kaupandi getur þá ekki síðar
borið upp á seljanda að hann hafi sagt eitt
eða annað um ástand eignarinnar enda
er mjög erfitt að sanna staðhæfingar sem
einungis eru settar fram munnlega.

Ný eign - aðrar reglur
Ef eignin er hins vegar ný og aldrei hefur
verið búið í henni á kaupandi ekki að sætta
sig við nein frávik frá samningum. Íbúðin
á að vera í nákvæmlega því ástandi sem
samið var um.

Af því sem hér hefur verið fjallað um má
sjá að það er að mörgu að hyggja við fast-
eignakaup. Kaupum á draumahúsinu fylgja
vitaskuld miklar væntingar en að sama
skapi er varasamt að flana að hlutum og
sitja uppi með gallað hús á óhagstæðum
lánum!
Best er því að fara að öllu með gát – hugsa
sig vel um og leita sér ráðgjafar á sem flest-
um stigum ferlisins.
Ekki er hægt að kvarta eftir á vegna galla sem kaup-
andi hefði mátt sjá.
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2007