Neytendablaðið - 01.09.2007, Blaðsíða 20

Íslenskur neytendamarkaður er í mörgum
tilfellum einhæfur og verðmunur milli
verslana lítill. Oft er hægt að gera
góð kaup á internetinu og nýta sér þá
samkeppni sem þar ríkir. Ef neytendur
gerðu það í meira mæli byðu íslenskir
seljendur betra verð en þeir gera í dag.
En þá er mikilvægt að gjaldtaka og ferli
innflutnings sé gagnsætt og einfalt fyrir
neytendur.
Hvað kostar varan?
Einhverjir hafa eflaust lent í því að kaupa
vörur af erlendum netverslunum þar sem
endanlegt verð fyrir vörurnar var annað en
gert var ráð fyrir í upphafi. Gengi gjaldmiðla
breytist stöðugt og það þarf að gera sér
grein fyrir þeim kostnaði sem kemur ofan á
á sjálft vöruverðið í innflutningsferlinu. Hér
er átt við sendingarkostnað og aðflutnings-
gjöld eins og virðisaukaskatt, toll og vöru-
gjald, svo ekki sé talað um kostnað vegna
tollmeðferðar og tollskýrslugerðar. Samt
sem áður getur það í mörgum tilfellum
borgað sig að kaupa af netverslun sem sýnir
hversu hátt verðlag er á mörgum sérvörum
hér á landi.
Kötturinn í sekknum
Hættan á að varan uppfylli ekki væntingar
eða skili sér seint eða jafnvel aldrei til
kaupanda fælir marga frá því að versla á
netinu. Ef hlutur er gallaður eða einfaldlega
hentar ekki á að vera hægt að skila vörunni
þegar verslað er við viðurkennda vefverslun,
alla vega innan Evrópu. Því er þó ekki að
neita að umstangið og tíminn sem fer í slíkt
er ókostur miðað við að versla í verslun hér
á landi.
Til eru ráð til að tryggja að verslað sé við
örugga aðila. Evrópska neytendaaðstoðin
í Danmörku hefur á vefslóðinni www.
forbrugereuropa.dk sett upp ráðgjafarforritið
Howard til aðstoðar við kaup í evrópskum
vefverslunum. Ef neytendur eru í vafa um
hvort ráðlegt sé að versla í gegnum hina
eða þessa heimasíðuna er sjálfsagt að spyrja
Howard!
Oftast er gert ráð fyrir greiðslu með
kreditkorti til að kaup geti farið fram á
netinu. Ein leið til að forðast misnotkun
á kreditkorti er að nota plúskort sem
kortafyrirtækin bjóða uppá. Þessi kort eru
með fyrirfram greiddri inneign og ekki er
heimilt að stofna til skuldar með þeim.
Þegar vörur eru fluttar inn frá
Bandaríkjunum þarf sérstaklega að hafa í
huga hvort þær eru CE-merktar. Vara sem
ekki er CE-merkt fær ekki tollafgreiðslu á
Íslandi. Einnig geta rafvörur verið þannig
búnar að þær henta ekki evrópsku rafkerfi.
Gjöld á gjöld ofan
Eins mikilvægt og það er fyrir íslenska
neytendur að virkja samkeppnismarkaðinn
með kaupum á internetinu, þá eru of
margar hindranir sem stjórnvöld verða að
bæta úr. Ísland er ekki hluti af samkomulagi
sem mörg lönd í Evrópu hafa gert með sér
um endurgjaldskerfi á virðisaukaskatti
(reciprocal VAT collection scheme).
Aðflutningsgjöld eru þannig lögð ofan á
smásöluverðið, þar sem sendingarkostnaður
og VAT er innifalið. Hægt er að skoða
tollaskrá og reiknivél á www.tollur.is.
Þar sem Ísland er á evrópska
efnahagssvæðinu myndu margir kannski
halda að vöruflæði væri frjálst eftir innkomu
á innri markað ESB en svo er nú ekki. EES-
samningurinn felur ekki í sér tollabandalag
eins og ESB. Ef vörur eru upprunnar utan
ESB en keyptar af evrópskum fyrirtækjum
er best að tollafgreiða vöruna ekki inn til
ESB heldur setja hana í „transit“ svo hún
lendi ekki tvisvar í tollaálagningu. Til að
losna við tolla þarf að fylgja svo kallað
evrópskt upprunavottorð með vörum sem
upprunnar eru innan ESB, en þær geta þó
borið vörugjöld.
Þá er kostnaðurinn við að innheimta
aðflutningsgjöldin líka hár og virkar
letjandi á neytendur. Tollmeðferðargjaldið
er 450 kr. hjá Íslandspósti, 980 kr. hjá DHL
og 1200 kr. hjá UPS. Neytandinn ræður
ekki hvaða fyrirtæki flytur vöruna og
getur því lítið gert til að draga sem mest
úr þessum kostnaði. Innan Evrópu eru
pakkar að lágmarksvirði 22€ undanskildir
vsk. en hér á landi eru engin takmörk
um verðmæti sendingarinnar. Neytendur
þurfa alltaf að greiða vsk. og þá um leið
tollmeðferðargjald.
Stjórnvöld þurfa að ryðja brautina
Ian Watson er lektor í félagsvísindadeild á
Bifröst og sjálfstæður greinahöfundur. Hann
hefur skrifað greinar um þessi mál og bent
á ýmislegt sem ætti að vera einfalt að laga
í innflutningsferlinu þegar einstaklingar
kaupa vörur til einkaneyslu en ekki í
ágóðaskyni. Hér eru nokkur áhersluatriði
til að örva kaup á internetinu sem gætu
um leið frelsað Íslendinga frá einhæfum
markaði og háu verðlagi hér á landi.
1. Auka vald neytenda og efla möguleika
á innflutningi svo seljendur (og toll-
afgreiðsluaðilar) fái hvatningu (örvun)
til að halda verðlagi lágu.
2. Leita leiða til að hvetja Íslendinga, líka
þá sem er ekki innfæddir, til að flytja
inn menningar- og fræðsluefni frá
öðrum löndum.
3. Komast hjá margföldunaráhrifum
vegna fjarlægðar landsins við aðra
markaði, þau eru þegar of sterk.
4. Ganga frá samkomulagi við ES- og
EFTA-lönd (alla vega) svo netverslanir
geti falið í vöruverðinu það vsk.hlutfall
sem þær vörur sem sendar eru til
Íslands falla undir.
5. Undanskilja lítt verðmæta pakka frá
vsk. og vörugjöldum.
6. Lækka eða leggja niður vsk. og tolla á
menningar- og fræðsluefni.
ÞH
– til íslenskra neytenda
Frelsi