Neytendablaðið - 01.09.2007, Blaðsíða 19

Um þetta leyti voru nokkur hundruð
áhugamenn að læra hvernig ætti að rækta
án eiturefna án þess að til kæmi nokkur
opinber stuðningur. Kahn seldi síðar fyrir-
tæki sitt til General Mills en nær öll stór
matvælafyrirtæki selja nú einnig lífrænt
ræktuð matvæli sem nema þó ekki nema
litlum hluta heildarframleiðslunnar.
Kahn sat í stjórn nefndar sem fjallaði um
það hvort leyfa ætti kemísk aukefni í lífrænt
ræktuð matvæli og barðist hann fyrir því
að ýmis slík efni yrðu leyfð. Reglugerð frá
1990 hafði bannað öll aukefni en Kahn
benti á að ekki væri mögulegt að framleiða
lífræna sjónvarpsmáltíð (TV dinner) og
önnur unnin matvæli án þessara efna nema
að stefna öryggi neytenda í hættu. Nokkrir
nefndarmenn bentu þá á að það væri
e.t.v. nákvæmlega þetta sem málið snerist
um. Kannski eru lífrænum mat takmörk
sett og ef ekki væri hægt að framleiða
unnin matvæli án aukefna þá væri slíkum
matvælum einfaldlega ekki ætlaður hinn
lífræni stimpill. Kahn og hans fylgismenn
höfðu betur og því er nú hægt að kaupa
lífrænt ræktaða sjónvarpsmáltíð fyrir ör-
bylgjuofn í Bandaríkjunum.
Heimsókn á kjúklingabú
Pollan heimsótti nokkra framleiðendur
í Kaliforníu og komst að því að lífræn
ræktun er í mörgum tilfellum að nálgast
mjög hefðbundna ræktun. Um er að ræða
fjöldaframleiðslu og einsleita ræktun sem
ekki var hugmyndin á bak við lífræna
ræktun í upphafi þegar hugsjónin réð
ferðinni. Pollan heimsótti kjúklingabýli þar
sem 20.000 kjúklingar voru samankomnir.
Þeir hafa vissulega meira pláss en
kjúklingar í hefðbundnu búi og fá hvorki
vaxtarhormón né sýklalyf. Samkvæmt
stöðlum eiga kjúklingar í lífrænni fram-
leiðslu að hafa aðgang að svæði undir
berum himni. Þar af leiðandi eru litlar dyr
á búinu sem kjúklingarnir gætu notað til að
komast undir bert loft ef þeir uppgötvuðu
þær. Eigandinn krossar fingur og vonast
til þess að kjúklingarnir fari ekki að álpast
út þar sem þeir eru sérstaklega viðkvæmir
fyrir sjúkdómum.
Komdu sjálfur ef þú vilt bragða
matinn
Pollan ákvað að heimsækja bóndann Joel
Salatin sem rekur bændabýlið Polyface
Farm. Ástæðan fyrir því að Pollan hafði
uppi á Salatin var óvenju þröng skilgreining
Salatins á orðinu sjálfbær. Þegar Pollan
vann við heimildaöflun heyrði hann aftur
og aftur getið um bónda nokkurn í Virginíu
sem hafði enga þörf fyrir þá lífrænu vottun
sem bandarísk stjórnvöld gáfu út. Honum
skildist líka að afurðirnar frá Polyface Farm
væru með afbrigðum góðar og þess vegna
hringdi hann í bóndann og bað hann að
senda sér kjúkling og steik. Salatin var
ófáanlegur til þess. Hann sagði að það væri
ekki í anda sjálfbærrar þróunar að senda
matvæli landshluta eða jafnvel heimshluta
á milli, jafnvel þótt afurðirnar væru lífrænt
ræktaðar. „Ef þú vilt smakka afurðirnar
okkar verðurðu að koma hingað sjálfur“.
Vika á sérstöku býli
Forvitni Pollans var vakin og hann fékk
leyfi til að dveljast í eina viku á býlinu
og fylgjast með framleiðsluháttum. Á 100
ekrum af engjum og 450 ekrum af skóglendi
ræktar Salatin hænsni, nautgripi, kalkúna,
kanínur, svín, tómata, sætan maís og ber.
Áhersla er lögð á fjölbreytileika sem er mjög
mikilvægur að mati Salatins og minnkar
líkur á sjúkdómum og öðrum plágum sem
kunna að hafa áhrif á uppskeruna.
Framleiðslugeta býlisins er mjög mikil og
vakti furðu Pollans enda er einsleit fjölda-
framleiðsla algengasta formið í landbúnaði.
Gras er undirstaðan
Ef Joel Salatin er spurður hvers konar
búskap hann stundi svarar hann: „Ég er
grasbóndi“ Þessi fullyrðing kom Pollan
nokkuð á óvart en eftir viku á búgarðinum
skildi hann betur hvað Salatin átti við. Gras
er undirstaða allrar þeirrar ræktunar sem
fram fer á búgarðinum og það skiptir máli
hvernig grasið vex. Ekki er notaður tilbúinn
áburður af neinu tagi; dýrin sjá alveg um
þann þátt. Grasið er aðalfæða margra dýra
á búgarðinum og til að halda beitarlandinu
góðu hefur Salatin útbúið sérstök grindverk
sem hann færir til og frá ásamt dýrunum
allt eftir ástandinu á jarðvegi og gróðri.
Þannig kemur hann í veg fyrir ofbeit og
viðheldur jarðveginum í góðu ástandi.
Slátrun undir opnum himni
Pollan tók þátt í kjúklingaslátrun á býlinu
en Salatin slátrar undir beru lofti. Ef
viðskiptavinirnir vilja sjá hvernig kjúkl-
ingunum er slátrað er þeim velkomið að
fylgjast með þótt fæstir þiggi boðið. Salatin
heldur því fram að ekki þurfi neina löggjöf
og reglugerðir ef fólk getur komið á bæinn
og skoðað sig um, talað við bóndann og
jafnvel fylgst með slátrun. Það er bak við
veggi sláturhúsanna sem óþrifnaður, slæm
meðferð á dýrum og slæmar aðstæður
verkafólksins þrífast og opinbert eftirlit er
of máttlaust til að taka á vandanum.
Svæðisbundin framleiðsla
Í lok kaflans hefur Pollan komist að þeirri
niðurstöðu að lífrænt og lífrænt sé ekki
það sama. Lífræn framleiðsla eins og
Salatin stundar byggist á árstíðabundinni
og svæðisbundinni framleiðslu. Hún
gengur út á að matur eigi ekki að ferðast
heimshorna eða landshluta á milli. Fólk
borðar þannig mat framleiddan eins nálægt
heimilinu og kostur er og velur mat eftir
árstíðum. Þá tryggir náið sambandið milli
bóndans og neytandans að vel sé staðið að
öllu er varðar aðbúnað dýra, hreinlæti og
framleiðsluhætti. Þetta er í raun hugmyndin
á bak við Slow Food hreyfinguna sem áður
hefur verið fjallað um hér í blaðinu.
Í Bandaríkjunum er hægt að fá unnin matvæli sem
innihalda rotvarnarefni og stinga má í örbylgjuofninn
en kallast þó lífræn.
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2007