Neytendablaðið - 01.06.2008, Blaðsíða 21

Ég lenti í því að beinbrotna á vinstri úlnlið á
ferðalagi mínu í Bandaríkjunum um daginn.
Mér leist í fyrstu heldur illa á að þurfa leita
til bandarísku heilbrigðisþjónustunnar
alræmdu þar sem ég hafði fylgst með
sjónvarpsþáttunum E.R. og taldi mig vita
svona nokkurn veginn á hverju ég ætti
von, þ.e. miklum hasar, blóðslettum og
endurlífgunartækjum á lofti. Með þessa
mynd í huga fór ég á slysavarðstofuna en
reynslan var nú heldur betur önnur því ég
fékk yndislegar móttökur þar sem allir vildu
allt fyrir mig gera. Ég þurfti að sjálfsögðu
að bíða, en það vakti athygli mína hversu
oft ég var spurð að því hvernig mér liði,
hvort mér væri kalt eða heitt, hvort ég
væri þyrst eða svöng o.s.frv. Auk þess
fékk ég upplýsingar um stöðu mála með
reglulegu millibili; „Það er búið að kalla út
sérfræðing og hann er á leiðinni“ – „það
er búið að panta myndatöku fyrir þig“
– „þú ert næst í röðinni“. Svona var ég
upplýst allan biðtímann og fékk aldrei þá
tilfinningu að ég hefði gleymst í kerfinu.
Þetta var á mæðradaginn og þar sem ég er
bæði móðir og amma var ég leyst út með
rós í tilefni dagsins. Ja hérna, þetta var
nú svolítið annað en ég átti von á. Handa-
sérfræðingurinn sem skoðaði mig sagði mér
svo að hafa samband við heil brigðisstofnun
á Íslandi þegar ég kæmi heim því þá væri
vika liðin frá slysinu.
Til að tryggja að ég fengi tíma að viku
liðinni hringdi ég strax í endurkomudeild
slysavarðstofu Landspítalans heima á
Ís landi. „Það verður að koma beiðni
frá heimilislækni“ var það snubbótta
svar sem ég fékk þar. Ég sagðist vera í
útlönd um, fjarri heimilislækninum, auk
þess sem ég væri í gifsi og þyrfti að
kom ast undir læknishendur eftir viku.
„Þetta eru bara reglur og allt á að fara í
gegnum heimilislækni“ var svarið – engar
útskýringar og enginn áhugi á að ræða
það meir. Ég hringdi þá í heimilislækninn
og þar fékk ég hins vegar þær upplýsingar
að ég ætti bara að fara beint á slysó og ég
þyrfti enga beiðni.
Eftir heimkomuna mætti ég á slysavarð-
stofuna klukkan níu á þriðjudagsmorgni
og var sagt að bíða á biðstofunni þar til
ég væri kölluð upp. Ég var nú ekkert búin
að hafa það neitt alltof gott þessa viku í
gifsinu; bólgin og þrútin og með verulega
verki. En þarna sat ég samt í þrjá og hálfan
tíma og mér var hvorki boðið vott né þurrt.
Stólarnir voru kaldir enda harðir járnstólar
og öll tímaritin á skítugu borðinu voru frá
2001. Þegar inn var komið var mér boðið
glas af vatni sem ég þáði með þökkum en
fékk þó aldrei. Ég var send í myndatöku
með tilheyrandi bið. Loksins fékk ég þau
skilaboð að læknir hefði skoðað myndirnar,
þetta væri á góðri leið og ég ætti að mæta
aftur eftir 5 vikur. Þar sem gifsið var
nokk uð illa farið og ég var mjög bólgin
krafðist ég þess að fá að hitta lækninn. Það
fékkst í gegn og þegar hann sá hvernig
gifsið var útleikið ákvað hann að láta skipta
um umbúðir og gaf mér leiðbeiningar um
fingra æfingar til að lina bólgurnar.
Ég var bara virkilega eftir mig eftir þennan
dag á slysavarðstofunni enda var ég mætt
klukkan níu og kom ekki heim fyrr en
klukk an fjögur. Ekki ætla ég að fella dóm
um það hvort bandaríska eða íslenska
heil brigðiskerfið er betra þegar á heildina
er litið. En ég trúi ekki að það kosti svo
mik ið aukalega að bæta þjónustuna hér
á landi og það ætti að vera sjálfsagt að
sjúklingar fái reglulegar upplýsingar með an
á bið stendur og samræmd svör hjá stofn-
unum heilbrigðisgeirans. Hvað þá að gera
biðstofuna ögn hlýlegri og þægilegri fyrir
sjúklinganna; það getur ekki verið stór
partur af rekstrarkostnaðinum. Upplifun mín
var sú að móttakan á Íslandi var sjúklega
vanmáttug, starfsfólkið óánægt og útkeyrt
og aðstaðan á biðstofu ekki boðleg veiku
fólki. Allt var þetta alveg öfugt við það sem
ég upplifði hinum megin Atlantshafsins.
Nöldrarinn
Minni losun í Evrópu
Þetta var mikið áfall fyrir vísindamennina
sem höfðu litið pálmolíuna hýru auga
sem umhverfisvænan orkugjafa. Þeir
höfðu einfaldlega ekki tekið með í reikn-
ing inn þau neikvæðu áhrif sem pálm olíu-
trjáræktunin hafði í för með sér. Markmið
Evrópusambandsins er að minnka losun
gróðurhúsalofttegunda verulega en í ljósi
nýjustu upplýsinga er verið að endurskoða
markmiðin. Það er jú til lítils að minnka
losunina í Evrópu ef afleiðingarnar eru
stóraukin losun annars staðar á hnettinum.
Vissulega er hægt að framleiða lífdísel á
forsvaranlegan hátt en það skiptir megin-
máli hvaða plöntur eru ræktaðar og hvernig
það ser gert.
Verið er að vinna að sjálfbærari pálmolíu-
trjáræktun en mörgum þykir sú vinna ganga
ansi hægt. Á meðan eyðast regnskógar og
náttúra og dýralíf bíða varanlegt tjón.
Heimildir: Forbrukerrapporten 04/2008, New
Consumer maí 2008 og New York Times 31.01.2008
BP
Pálmolían ekki holl
Það eru ekki bara umhverfisáhrifin sem eru neikvæð. Mikil aukning hefur verið á
notkun pálmolíu í matvælaiðnaði og innan hans er aðeins sojaolía meira notuð.
Pálmolía hentar vel til matvælaframleiðslu því hún er bragðlaus og þránar síður en
aðrar olíur sem gerir hana ákjósanlega í matvæli sem eiga að hafa langt hillulíf (t.d.
kex, sælgæti, sósur og súpur). Framleiðendur hafa reynt að finna annan kost en
hálfherta olíu því hún inniheldur transfitusýrur og þar kemur pálmolían sterk inn.
Hins vegar er pálmolía ekki holl því hún inniheldur mikið magn mettaðrar fitu og
eykur magn óholls kólesteróls í blóðinu.
Stendur ekki á umbúðum
Neytendur geta ekki séð hvaða vörur innihalda pálmolíu því framleiðendum er ekki
skylt að merkja það sérstaklega á umbúðir. Nóg er að setja samheitið „jurtaolía“
(vegetable oil) á umbúðir án þess að tiltaka gerð eða magn hverrar olíu fyrir sig. Að
mati neytendasamtaka eru slíkar merkingar villandi því flestir telja jurtaolíu hollan
kost. Þar sem pálmolían er mun ódýrari kostur en t.d. sojaolía er ekki að undra að
framleiðendur noti hana í sífellt meiri mæli.
21 NEYTENDABLA‹I‹ 2. TBL. 2008