Tímarit Máls og menningar - 01.11.1939, Blaðsíða 22

lenzk alþýða þráir nú heitast, það er samband við einhvern
þann aðila, sem hún getur treyst til heiðarleika og trúmennsku
um meðferð félagslegra mála.“
Þá er eftir að nefna þrjár ritgerðir. Samkenni þeirra allra er
það, að ómögulegt er að hugsa sér, að nokkur íslendingur hefði
skrifað þær, annar en Gunnar Benediktsson.
„Svo elskaði guð heiminn ....“ er i fyrstu hugleiðing um
raótmæli hins nýlátna páfa gegn „kynþáttahatri fasistaríkjanna“.
En sú hugleiðing leiðir höf. brátt að öðru markverðu atriði,.
kirkju og kristindómi í sambandi við siðferðileg verðmæti. Hann
gerir allmikið úr þeim áhrifum, sein kristindómurinn hafi haft
— og hafi — á sálarlíf íslendinga, og færir rök að þeirri skoð-
im. En það er fyrst og fremst kristindómur íslenzkrar alþýðu,
sem hlýtur lofsöng hans i þessari ritgerð, skýringu hans og
skilning. Það siðgæði, sem af þeim kristindómi nærist, stendur
andspænis kirkjunni sem stofnun, þjónum hennar sem umhoðs-
mönnum guðs. Og þá er talað með þeim hita og þeirri mælsku,
sem einkennir hinn siðastranga kennimann G. B. enn þann dag
í dag. Honum „hlýnar við þjóðar þelsins yl“, og sá ylur gerir
hann að listamanni orðsins, stýrir penna hans, skapar stil hans,
gefur ádeilu hans á „kristna" liræsnara tvöfaldan kraft.
„Hið kristilega drama ....“ er svo einstæð og snjöll ritsmiðý
svo þrungin skarpri athugun og siðrænum harmi, svo alvarlega
leitað skýringa á stráumhvörfum í andlegri þróun siðustu ára
á íslandi, að maður gleymir þvi næstum, að hér er um að ræða
siðferðilega „úttekt“ á tveim nafnkunnum mönnum, kennurum
við Háskóla íslands, og þar af leiðandi mjög persónuleg ritsmið.
En hér er krufið af þeim listileik og þeirri kunnáttu, að mað-
ur freistast til að halda, að snjallar hafi ekki slík vinna verið
leyst af hendi á vorri tungu. Og hvert svo sem álit lesandans
kann að vera á hinum tveim háskólakennurum, er ómögulegt
annað en lesa með hrifni. Hér er ljósi varpað lengra en á per-
sónuleg einkenni tveggja manna, langt sér inn í „stórbrotna,
syndumspillta samtíð“ og sú sýn flytur mcð sér nýjan skiln-
ing á sálfræðilegum og félagslegum fyrirbærum. „Hið kristilega
drama ...“ er óvenju glæsilegt dæmi um hið þriþætta rithöf-
undareinkenni G. B., skerpu, ritsnilld og siðræna alvöru.
„Ástin á lyginni" er krufning á bókmenntafyrirbrigði einu frá
siðasta ári. Þá rannsókn á heimskulegu, gengdarlausu lofi um
mjög lélegt skáldverk, gæti enginn látið eftir sig liggja, nema
sá einn, sem á mikið brjóstvit og hefur tamið sér að hugsa
felagslega og umfram allt heiðarlega. En þessi krufning er ekki
76