Morgunblaðið - 05.12.2014, Page 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. DESEMBER 2014
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Verði þróun eldgossins í Holuhrauni
með sama hætti og verið hefur munu
bæði sig Bárðarbungu og eldgosið
halda áfram í að minnsta kosti
nokkra mánuði. „Þróunin gæti orðið
með öðrum hætti og sviðsmyndir um
eldgos undir jökli og í Bárðarbungu
eru enn mögulegar,“ að mati vís-
indamannaráðs almannavarna.
Þetta kom fram í skýrslu eftir fund
ráðsins í fyrradag. Vísindamanna-
ráðið kemur aftur saman til fundar í
dag.
Á fundinum var farið yfir gögn um
þróun atburðanna í Bárðarbungu og
eldgossins frá upphafi umbrotanna.
Jarðskjálftahrinan í Bárðarbungu er
ein sú mesta sem mælst hefur í eld-
fjalli í heiminum. Heldur hefur dreg-
ið úr sigi Bárðarbungu og gosinu í
Holuhrauni.
„Jarðskjálftavirkni og hraunflæði
er þó enn mikið í samanburði við þau
eldgos sem orðið hafa á Íslandi í yfir
hundrað ár,“ segir í skýrslunni. Þar
kemur einnig fram að mjög mikil
skjálftavirkni hafi verið í Bárðar-
bungu frá því um miðjan ágúst. Hún
náði hámarki í fyrrihluta september.
Síðan hefur dregið hægt úr skjálfta-
virkninni þótt hún sé enn mjög mikil.
Mjög mikil skjálftavirkni fylgdi
framrás kvikugangsins í seinnihluta
ágúst. Úr henni dró mikið eftir að
eldgosið hófst í Holuhrauni. Enn
verða þó jarðskjálftar í ganginum,
en þeir eru litlir og tiltölulega fáir.
80 km2 flæmi er að síga
Nokkrum dögum eftir að um-
brotin byrjuðu fór botn öskju Bárð-
arbungu að síga um allt að 80 senti-
metra á dag. Síðan hefur hægt á
siginu jafnt og þétt og nú er það um
25 sentimetrar á dag. „Sigið hefur
lögun skálar og er það mest um 50
metrar í miðju hennar en minna til
jaðranna. Sigið nær til um 80 ferkíló-
metra svæðis og rúmmál þess er nú
um 1,4 rúmkílómetrar. Sighraðinn í
september samsvarar flæði undan
Bárðarbungu sem nam 200-250 rúm-
metrum á sekúndu. Heldur hefur
dregið úr flæðinu og er það nú um
130 rúmmetrar á sekúndu. Öskjusig
eru fátíð og hafa ekki orðið á Íslandi
síðan 1875 þegar Öskjuvatn mynd-
aðist.“
Túlkun á GPS- og gervitungla-
mælingum bendir til þess að rúmmál
kviku í ganginum sé um 0,5 rúmkíló-
metrar. Eftir að gosið hófst hefur
landsig verið stöðugt, en farið hægt
minnkandi, í átt að Bárðarbungu.
Nýja hraunið er stærsta hraun
sem runnið hefur hér frá Skaft-
áreldum (1783-1784) og sennilega
þriðja stærsta hraun sem runnið
hefur á jörðinni síðan í Skaftár-
eldum. Eitt helsta sérkenni gossins
sem hófst í Holuhrauni 31. ágúst sl.
er mikið og óvenju stöðugt hraun-
flæði. Hraunbreiðan er nú orðin 76
ferkílómetrar og er talið að rúmmál
hraunsins sé um einn rúmkílómetri.
Kvikan sem kemur upp er frekar
frumstætt basalt með efnafræðileg
einkenni eldstöðvakerfis Bárðar-
bungu. Bergfræði kvikunnar bendir
til þess að hún hafi náð jafnvægi á 9-
20 kílómetra dýpi sem þýðir að hún
hafi verið á þeim slóðum í jarðskorp-
unni áður en hún kom upp á yf-
irborðið.
Þegar hröðunarmælir var settur
ofan á öskjuna kom í ljós að kvika
var mun grynnra undir Bárðar-
bungu en áður var talið eða á 1-3 km
dýpi í stað 5-8 km. Matthew J. Ro-
berts, verkefnisstjóri hjá Veðurstof-
unni sem sat fund vísindamanna-
ráðsins, var spurður um þetta. Hann
sagði að mörgum spurningum væri
ósvarað, meðal annars um af hvaða
dýpi kvikan komi upp á yfirborðið.
Ljóst er að upphaflega kom hún af
mjög miklu dýpi. Hann sagði hægt
að ráða af stærð örsmárra kristalla í
hraunsýnum á hve miklu dýpi kvik-
an hefði náð jafnvægi. Roberts var
einnig spurður um hvernig sig í
Bárðarbungu upp á 1,4 km3 og hraun
upp á 1 km3 rímaði saman. Hann
benti á að í hraunganginum væru um
0,5 km3 af kviku.
Gasmengun frá gosinu í Holu-
hrauni hefur haft áhrif víða um land
og er það í fyrsta sinn sem slíkt ger-
ist í 150 ár. Það stafar af lengd og
stærð gossins. Flæði brennisteins-
díoxíðs (SO2) í gosmekkinum hefur
mælst mest 1.300 kg á sekúndu.
Meðaltal fyrir fyrsta mánuð gossins
er talið hafa verið 400 kg/sek.
Mikið hraunflæði og jarðskjálftar
 Sigið í Bárðarbungu og eldgosið í Holuhrauni gætu haldið áfram í nokkra mánuði til viðbótar, að
mati vísindamanna  Jarðskjálftahrinan í Bárðarbungu er ein sú mesta sem mælst hefur í eldfjalli
Morgunblaðið/RAX
Holuhraun Nýja hraunið, sem kallað hefur verið Nornahraun, er stærsta hraun sem runnið hefur hér frá Skaftáreldum (1783-1784). Sennilega er það þriðja
stærsta hraun sem runnið hefur á jörðinni síðan þá. Hraunbreiðan er nú 76 ferkílómetrar og talið er að rúmmál hraunsins sé orðið um einn rúmkílómetri.
Orka og hreysti
til að njóta aðventunnar
Lifestream, lífræn næring, fæst í apótekum, heilsubúðum og helstu stórmörkuðum.
„Háskólaráð þakkar þann skilning
og stuðning sem Háskóli Íslands hef-
ur mætt af hálfu ríkisstjórnar og
þingflokka á Alþingi,“ segir í ályktun
háskólaráðs HÍ, sem samþykkt var
að lokinni umræðu um fjárhagsstöðu
og horfur í fjármálum fyrir árið 2015
á fundi ráðsins í gær.
Í ályktuninni segir ennfremur:
„Með þeim breytingum sem fyrir-
hugaðar eru á frumvarpi til fjárlaga
fyrir árið 2015 er komið umtalsvert
til móts við sjónarmið sem Háskóli
Íslands hefur sett fram í fyrri bókun
háskólaráðs, dags. 11. september sl.,
og í viðræðum við mennta- og menn-
ingarmálaráðherra, fjármála- og
efnahagsráðherra og fjárlaganefnd
Alþingis.
Í þeim viðræðum hefur komið
fram skilningur á stöðu og starfsemi
háskólans. Stuðningurinn er Há-
skóla Íslands einkar mikilvægur og í
raun forsenda þess að skólinn geti
rækt hlutverk sitt í þágu íslensks
samfélags og haldið áfram sókn sinni
á alþjóðavettvangi.
Þá fagnar háskólaráð því að for-
sætisráðherra hefur boðað til fyrsta
fundar nefndar um stefnumótun um
framtíðarfjármögnun Háskóla Ís-
lands, samkvæmt ákvæðum samn-
ings um Aldarafmælissjóð Háskóla
Íslands.“
Háskólaráð þakkar
skilning og stuðning
 Komið til móts við sjónarmið HÍ
Morgunblaðið/Ómar
Háskóli Íslands Fjárhagsstaðan og horfurnar á næsta ári voru til umræðu.