Morgunblaðið - 05.12.2014, Síða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. DESEMBER 2014
VINNINGASKRÁ
31. útdráttur 4. desember 2014
436 10044 20251 29942 37980 48706 61143 68606
666 10402 20753 29981 38603 49039 61166 69445
760 10925 20941 30153 38700 49128 61297 69867
1134 11948 21151 30186 38831 49226 61387 69996
1809 12146 21473 30193 39038 49614 61614 70721
2087 12203 22058 30222 39763 49638 61775 71065
2425 12266 22093 31129 39780 50351 61966 71811
2649 12285 22527 31130 41244 51003 62318 72539
4029 12522 22543 31711 41349 51488 62618 73193
4335 12821 22556 31832 41591 51667 62839 73576
4537 13595 24469 32288 41807 51864 63063 73641
4992 13599 24606 32900 42066 51885 63188 73756
5152 14040 25106 32910 42634 51923 63654 73761
5261 14221 25146 32950 42871 52591 63828 75405
5711 14381 25512 33867 43087 53726 64097 75845
6018 14522 25710 34045 43528 53869 64234 76758
6260 14834 25796 34068 43951 54440 64328 76900
6695 15023 26398 34779 44907 54849 64357 77064
6990 15246 26447 35021 45172 55727 64422 77900
7046 15934 26541 35384 45715 55896 64499 78271
7310 16365 26617 35504 45805 56681 64607 78457
7387 16897 27069 35898 45997 58194 64771 78861
7684 16934 27106 36026 46097 58250 64939 78959
7705 17015 27825 36063 46172 58550 65104 79370
7762 17297 28160 36067 46497 59151 65172 79662
8049 17421 28764 36098 46556 59258 65784 79971
8131 17644 29320 36525 46669 59344 65893
8231 17759 29428 36793 46783 59560 65933
8293 17899 29525 36878 46961 59769 65940
8825 18001 29683 37126 48191 59981 65979
9159 18507 29825 37611 48343 60100 67875
9730 19076 29863 37785 48434 60391 68249
835 13992 20407 29367 43289 54379 61868 70862
2457 14075 20662 31157 44141 54862 62293 71216
2887 14499 21299 32340 44395 55198 63202 73099
4223 15243 21453 33185 44560 55422 64780 74361
4560 16086 22585 33307 46631 56184 64840 74912
7738 16740 23174 33562 47827 56682 64994 77657
9324 17373 23339 35459 51111 57636 65423 78746
10003 17700 23976 36361 51596 59282 65724 79516
10030 17874 24425 38149 51771 59400 66572 79635
11398 17879 24878 39680 52512 59651 66650
12576 18737 28742 40177 52554 59701 67045
12862 19009 29180 41775 54175 60891 69971
12958 19262 29324 42489 54205 61837 70719
Næstu útdrættir fara fram 11, 18, 23. des & 2.jan 2015
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 10.000 Kr. 20.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 20.000 Kr. 40.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 100.000 Kr. 200.000 (tvöfaldur)
13823 22578 51018 52032
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
1024 12194 31342 42568 56472 66667
1289 20850 33871 43860 59166 71331
8841 23989 38996 44209 60936 72220
10057 29495 39814 44428 63037 78836
Aðalv inningur
Kr. 2.000.000 Kr. 4.000.000 (tvöfaldur)
7 1 7 0 1
Í gamla daga áttu
sumir landsmenn
merkilegan bíl sem
nefndist Trabant. Þessi
bíll var þekktur fyrir
torkennileg hljóð, sér-
staklega þegar verið
var að puða við að koma
honum í gang á morgn-
ana og fékk hann við-
urnefni sitt af torkenni-
legum hljóðum sem
fylgdu honum hvert
sem hann fór. Fyrir utan óhljóðin
þótti Trabbinn sérstakur um þrennt,
hann var ódýrasti bíllinn á mark-
aðnum, dreypti á eldsneytinu af
stakri kurteisi en aftur á móti var
ending bílsins svipuð annarri austur-
þýskri hugmynd sem fólst í því að
loka fólk af með 3,6 m háum vegg.
Þetta stöðvaði þó Íslendinga ekki í
því að stofna klúbb utan um bílinn
sem kallaður var „Skynsemin ræð-
ur“. Ástæða þess að ég dreg þessa
sérstöku og skammlífu bílategund
fram í upphafi greinarinnar er sú að
nýr íslenskur klúbbur hefur verið
stofnaður utan um rekstur heilbrigð-
iskerfisins og hafa meðlimir hans
sömu trú og meðlimir Trab-
antklúbbsins sáluga – á að þar ráði
skynsemin ríkjum. Niðurstaðan er þó
sú sama en afleiðingarnar öllu verri
þar sem meðlimir bílaklúbbsins voru
þrátt fyrir allt miklir húmoristar og
höfðu eytt litlu í sportið þegar upp
var staðið. Læknaflótti er hins vegar
grafalvarlegt fyrirbrigði og blóðtaka
fyrir íslenska ríkið og þess vegna
skólabókardæmi um að spara aurinn
og kasta krónunni. Fyrir nokkrum
árum hitti ég vin minn úr læknadeild-
inni. Hann sagði mér að hann væri
farinn að „pendla“ grimmt. Hann sæi
enga aðra kosti í stöðunni til að
greiða niður námslánin og framfæra
fjölskylduna en að fara á tveggja
vikna fresti til Noregs, búa þar í smá-
kytru og vinna myrkranna á milli í
hálfan mánuð. Á þennan hátt tókst
honum að tvöfalda tekjur sem hann
annars hefði heima fyr-
ir. Þrátt fyrir tilhneig-
ingu hans, líkt og
margra Íslendinga til
að taka þessu hetjulega
og gera lítið úr vanda-
málunum þá sá ég
glöggt að þetta var farið
að taka sinn toll af hon-
um og án efa af fjöl-
skyldu hans og börnum
sem þurftu að sjá af föð-
urnum aðra hverja
viku. Íslenskir læknar
eru alla jafna þol-
inmóðir og láta ým-
islegt yfir sig ganga. Aldagamlar
hefðir þolgæðis og þagmælsku, sem
markvisst eru kenndar læknum strax
í læknadeildinni, eru þar eflaust
áhrifavaldar. Læknar læra að halda
stillingu og ró, stundum að því marki
að stéttin ber skaða af. Þetta kemur
sér vel fyrir þjóðfélagið í heild og hef-
ur skapað virðingu fyrir lækn-
ishlutverkinu. Þessar hefðir eru
grundvöllur fyrir trúnaði læknis og
sjúklings og gera það að verkum að
læknar geta unnið undir miklu álagi í
erfiðum aðstæðum. Skuggahlið þessa
birtist þó helst í því að stéttin er við-
kvæm fyrir opinberri valdbeitingu
auk þess sem viss hætta er á því að
almenningur líti óvægnari augum á
tekjuöflun lækna. Sem betur fer
skilja margir þær röksemdir sem
kollegar mínir hafa lýst svo vel á und-
anförnum mánuðum þar sem stór
meirihluti þjóðarinnar vill leiðrétt-
ingu á launum íslenskra lækna, sem
lækkað hafa í samanburði við laun
annarra á undanförnum áratugum.
Ég beini orðum mínum til þeirra sem
enn eiga bágt með að skilja af hverju
læknar fara fram á launahækkun um-
fram aðra í þjóðfélaginu. Ég ætla
ekki að fara í neinar tölur, prósentur
og þaðan af síður í umræðuna um að
nám kosti peninga eða gagnkvæmar
skyldur lækna og íslensks þjóðfélags.
Allar þessar hliðar hafa verið ræddar
í frábærum greinum félaga minna
undanfarna mánuði. Mig langar hins
vegar að setja fram það sem kalla
mætti heimtökuskilaboð (take-home
message) þessarar greinar. Þótt þið
gleymið öllu sem hér var skrifað
(nema Trabantinum) þá skulið þið
hugsa ykkur sérfræðing sem búinn
er með erfitt sérnám í fjarlægu landi.
Hann er nýfluttur til Íslands í faðm
stórfjölskyldu sinnar þegar hann
uppgötvar að hann nær vart endum
saman nema með því að taka stöðu
erlendis sem krefst þess að hann
verji helmingi af tíma sínum erlendis,
fjarri maka sínum og börnum. Ferða-
lögin draga smám saman mátt úr
lækninum, samfella í meðferð hans á
sjúklingum er minni en hann vildi
hafa hana, vinnan erlendis er lýjandi
og hann gæti jafnvel fundið fyrir
fyrstu merkjum þess að brenna út í
starfi. Eitt sinn í flugvélinni á leiðinni
út fer hann að skrifa niður áætlun.
Plan B. Hann ætlar að segja upp
stöðu sinni á spítalanum. Yfirmenn-
irnir erlendis hafa óskað eftir því að
hann kæmi í fulla stöðu og boðið
margfalt betri laun. Hann kynnir
þessa áætlun fyrir fjölskyldu sinni og
hún tekur vel í þetta – allir finna fyrir
feginleika að fá að setjast að á einum
stað, fá góð laun og búa við góðar að-
stæður, bæði í vinnu sem utan henn-
ar. Sérfræðingurinn segir upp stöðu
sinni á spítalanum og einn kaldan
vetrarmorgun er fjölskyldan komin á
flugvöllinn. Þar sem elsta barnið er
orðið 16 ára mun það líklega festa
rætur í útlandinu og þar með er lík-
legt að fjölskyldan sé horfin af landi
brott fyrir fullt og allt. Þetta eru
heimtökuskilaboðin, þetta er Plan B.
Er ekki sátt um þjóðarsátt?
Trabanthagfræði
eða þjóðarsátt
Eftir Jóhannes
Kára Kristinsson » Þótt þið gleymið öllu
sem hér var skrifað
(nema Trabantinum)
skulið þið hugsa ykkur
sérfræðing sem búinn
er með erfitt sérnám í
fjarlægu landi.
Jóhannes Kári
Kristinsson
Höfundur er læknir.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.
Umbreyting afla í
útflutningsverðmæti
skiptir sköpum fyrir
þjóðarbúið. Nýting og
vinnsla sjávarafurða
koma þar við sögu.
Eins og vinnslan snýst
um virðingu fyrir neyt-
endum og hráefnum
snýst nýtingin um
virðingu fyrir hráefn-
um og umhverfi, að
sama skapi snýst verð-
mætasköpunin um virðingu fyrir sam-
félagi og auðlindum. Fullmargir full-
yrða fullmikið um fullvinnslu og
fullnýtingu. Samhliða fullyrð-
ingaflaumi ber á óþarfa mismunun,
þar sem afurðir eru flokkaðar nokkuð
frjálslega sem aðalatriði og aukaatriði.
Grá(upplögð)lúða
Vissulega er markmiðið að nýta öll
aðföng sem best á sem arðbærastan
hátt. Keppikeflið má ekki vera nýting-
arhlutfallið eitt og sér, verðmætin
knýja þjóðfélagið áfram. Bræðsla,
vinnsluaðferð sem notar allt hráefnið,
þó heimtur séu ekki mikið umfram
fitu- og próteininnihald hráefnisins,
aflanum er öllum ráðstafað til einnar
og sömu vinnsluaðferðarinnar og ekk-
ert er skilið eftir, sama gildir um heil-
frystingu fisks, vinnslu sem skilar háu
hlutfalli afurða af hráefni en verðmæt-
in eru tæpast eftirsóknarverð.
Er fullvinnsla að með-
höndla allt hráefni eða
sú meðhöndlun sem er
nauðsynleg þannig að
neytandinn þurfi sem
minnst að handleika
matinn? Er fullnýting að
lágmarka það sem fer
forgörðum við með-
höndlun hvers hlekks í
keðjunni frá báti að áti?
Veltur nýtingin á notkun
hráefna, flækjustigi
vinnslu, notkun vinnslu-
búnaðar eða nýtingu á
tækifærum til verð-
mætasköpunar? Nýting eins aðila,
fyrirtækjasamstæðu eða samanlagt
allra þeirra sem höndla með sjáv-
arfang hér á landi?
Eðlilega falla aukaafurðir vel að
hugarheimi Íslendinga sem eru farn-
irað velta aukaatriðum fyrir sér.
Menn leggja áherslu á það sem skap-
ar hverjum og einum mestar tekjur,
fjölbreytt samfélag rúmar ólíkar
áherslur, það sem er aukaatriði eins
er aðalafurð annars. Hver og einn
kappkostar að gera vel það sem sá
gerir og sumir hafa náð miklum ár-
angri. Þar sem hagtölur sýna mikil
verðmæti þorsks er hægt að spyrja
hvort ýsa sé aukaafurð þorsks? Líta
ber á allan fisk sem hráefni fyrir
verðmætar vörur. Aðstæður hverju
sinni takmarka getu manna til at-
hafna og hafa áhrif á nýtingu og verð-
mætasköpun. Nærtækara er að
minna fólk á að taka lýsi en að taka
aukaafurð.
Allt það framsýna fólk sem tekst
verðmætasköpun úr vannýttum tæki-
færum sem liggja í því sem alla jafn-
an er ekki er neytt á hrós skilið fyrir
hugvitssemi. Þó hægt sé að sníða
klæði úr roði þá verður róið til fiskjar
eftir hinum æta hluta enn um sinn.
Takmarkað magn hráefna krefst þess
að mest verðmæti séu sköpuð úr
hverjum fiski, þar skiptir framsýni
máli.
Tækifæri til að gera betur
Þeir sem vilja reyna að eyða tíma
sínum í að sannfæra fólk um að slor
sé jákvætt, því það rími við þor, mega
reyna það. En líklegra er að fleirum
þyki slor neikvætt, kannski vegna
þess það rímar við gor, því þarf það
að vera á hreinu að íslenskur sjávar-
útvegur er ekkert slor, heldur er ís-
lenskur sjávarútvegur spennandi
vettvangur ábyrgrar verðmætasköp-
unar á sjálfbæran hátt úr tækifærum
sem ólíkar þarfir á fjölbreyttum
mörkuðum skapa.
Afurðum ætlað að mæta
þörfum á mörkuðum
Eftir Arnljót
Bjarka Bergsson
Arnljótur Bjarki
Bergsson
»Markmiðið er að
nýta öll aðföng sem
best á sem arðbærastan
hátt því verðmætin
knýja þjóðfélagið áfram
Höfundur er sjávarútvegsfræðingur
og sviðsstjóri Auðlinda og afurða hjá
Matís.