Dagrenning - 01.12.1946, Blaðsíða 20

Björnstad-bærinn er ævagamall. Aðalhúsin
eru gríðarstór og þar er höfðingabragur á
öllu. í kringunr „inn-túnið“, sem kallað er,
er raðað íbúðarhúsununr, matskálanum og
stafbúrinu og þaðan má einnig ganga inn í
hesthúsið, sem er mikil bygging. Öllu er
fyrir kornið í húsum þessum eins og þar
mun liafa verið umhorfs á 15. öld. í hús-
unum var að vísu búið fram á 19. öld, en
þeim var lítið breytt og mjög hægt að færa
allt til hins fyrra vegar.
Björnstad-bærinn var í eigu sönru ættar-
innar í 350 ár.
Umhverfis „út-túnið“, er raðað geymslu-
húsum og gripahúsum. Þar er fjósið, hlöð-
urnar, fjárbyrgin, liænsnahúsið, svínastían,
kornhlaðan, myllan, smiðjan o. m. fl., sem
ég man nú ekki nöfnin á.
íbúðarhúsið er stórt og rúmgott; það er
tvær hæðir. Margt er þar eigulegra og fá-
séðra hluta, en þó bera hinar stóru útskornu
og skrautmáluðu kistur af öllu öðru. Staf-
búrið er einnig stórt og mikið tvílyft liús.
Þar er geymdur rnatur og er surnt allt að
300 ára gamalt. Þar er reykt svínslæri um
200 ára garnalt, og hinar gríðarlega stóru
flatkökur eru sumar taldar vera síðan á 16.
öld. Þessar kökur rninntu mig á íslenzka
flatbrauðið. Þær voru alveg eins, nerna hvað
þessar kökur voru margfalt stærri en hinar
íslenzku systur þeirra. Þær stærstu eru yfir
i/2 meter í þvermál. í eldaskálanum var
hvað fornfálegast umhorfs. Þar voru hlóðir á
rniðju gólfi og ofan úr rjáfrinu hékk jáni-
krókur, sem pottar og katlar voru hengd á,
og mátti með liandfangi færa krókinn vfir
eldinn og til hliðanna eftir vild. Líklega
hefir svona útbúnaður verið hér á landi
einnig, þótt engin sjáist þess rnerki nú. Uppi
yfir eldstæðinu var Ijóri eða strompur á þak-
inu, þar sem reykinn lagði upp.
í þessurn húsurn fór fram nokkur hluti
þeirrar veizlu, sem bæjarstjórnin á Litla-
hamri hélt fulltrúum og gesturn á kaupstaða-
þinginu. Þar var drukkið kaffið og „snaps-
inn“, sem með því fylgdi. Það hafði þá
verið kveiktur eldur í þessum gólfhlóðum,
sem voru allstórar um sig og logaði þar glatt
á skíðum, en þau voru þar í hlaða og mátti
kasta í eldinn, ef hann dvínaði.
Ymsir þeirra, sem ekki notuðu sér vín-
ið, dróu sig frá aðalborðinu með kaffi-
bolla sína út í hornin og krókana á þess-
um undarlegu húsakynnum. Ég kom auga
á ævafoman stól, — ef stól skyldi kalla, —
þrífættan trédrumb — og ég dró hann að
eldinum og settist þar einn míns liðs, því
að ég drakk hvorki kaffið né vínið. — Mér
varð hugsað til hinna löngu liðnu kynslóða,
sem hér höfðu lifað innan þessara veggja,
og ég sá í anda, hvernig ein kynslóðin af
annarri hafði komið og horfið inn og út
um þessar sörnu, lágu dyr. Nú sátum við hér,
börn þessarar umsvifamiklu aldar, og drukk-
um kaffi og brennivín og reyktum vindla og
sígarettur. Ég tók eftir því að einn fulltrú-
anna hafði fengið sér eitthvað til að sitja
á og dregið sig til mín að eldinum. Hann
drakk kaffi sitt og reykti sígarettu. Við
tókum tal saman. Hann þekkti lítið til
íslands, en hafði garnan af að heyra um
forna hætti hér. Okkur kom saman urn að
nauðsynlegt væri að auka kynni þessara
frændþjóða, því að það er raunalegur sann-
leikur, að þær þekkjast svo sára-sára lítið í
raun og veru.
Við smástíg einn stendur ævaforn kirkja.
Kannske er hún elzta hús þessa byggðasafns.
Það er kirkjan frá Garmó. Þessa kirkju á
Þorgeir hinn garnli að hafa byggt eftir skip-
un Ólafs helga. Allt er þar inni mjög forn-
fálegt, en því er vel við haldið. Ennþá gifta
sig ýms pör úr Guðbrandsdalnum í þessari
fornu kirkju. Éám dögum áður en ég kom
að Litlahamri hafði farið þar fram gifting.
Umhverfis kirkjuna eru gamlir legsteinar.
18 DAGRENNING