Reykjalundur - 01.06.1954, Qupperneq 24

Marteinn er verndardýrlingur Frakka, og
því eðlilegt að þeir hefðu helzt sótzt eftir
helgigrip með' myndum hans. Og því miður
lágu slíkir gripir lausir fyrir, hvað svo sem
boðið var í aðra hönd.
En hvaðan af landinu er klæðið þá kom-
ið? Það vill svo undarlega til, að flest hin
beztu altarisklæði miðalda, sem okkur eru
geymd, eiga heimkynni sín á tiltölulega
þröngu sva'ði. Maríuklæðið í Höfn er frá
líeykjahlíð við Mývatn, klæðið með post-
ulunum lá er frá Hrafnagili, enn annað er
frá Svalbarði við Eyjafjörð, það fjórða frá
Draflastöðum í Fnjóskadal, og biskupa-
klæð'ið stóra er frá Hólum. Marteinsdúk-
urinn í Cluny sver sig til stíls þessara
klæða, og það svo mjög, að hann og Maríu-
klæðið gætu verið frá sömu hendi. Þó
sýnir Marteinsdúkurinn mun yngri stíl-
mörk og virðist vera frá því um 1300 eða
fyrsta fjórðungi 14. aldar. A hinn bóginn
tengist hann Svalbarðsklæð'inu, sem þó er
vart annað en veik stæling þessa stíls. Mér
sýnist því ekki vera um að villast, að Mar-
teinsdúkurinn eigi einnig uppruna sinn á
þessu svæði. En hvar? Lítum í fornar mál-
dagabækur. Þá sjáum við, að á þessu svæði
eru ekki nema tvær kirkjur helgaðar heil-
ögum Marteini, og báð'ar eru það höfuð-
kirkjur. Það eru kirkjur heilags Marteins
á Möð'ruvöllum í Eyjafirði og á Grenjaðar-
stað. Og maður er ekki fyrr farinn að lesa
máldaga þessara kirkna, en öll athyglin
beinist að Grenjaðarstað. Árið 1318 á hún
meðal annars „7 góð messuklæði með
hökluin, Baldurskinnskápur 2 og Peltzkáp-
ur 4, 7 yfirhökla, kaleika 6, altarisldceði 6.“
Tjöld eru um alla kirkjuna, þar eru helgi-
dómsskrín, fjórar klukkur í stöpli, gler-
gluggar. . . Og meðal bóka er „Mcirteins
saqa upp á norrœnu“.
Árið 1394 á Grenjaðarstaðarkirkja enn
„Martinus sögu á latinu ocj aðra á norrœnu.
Sögur heilagra manna á þrem bókum,
forna historíu heilags Marteins. . Og enn
á hún 6 altarísklœði, eins og 76 árum áður.
Einnig er hér líkneski Marteins, fimm gler-
gluggar, og nú eru klukkurnar orðnar fimm
í stöpli.
Og 67 árum seinna, 1461, er enn talið
upp: Marteinslíkneski, málaðar myndir, 6
kaleikar, 3 klukkur inni en 6 úti. Dúkur
er yfir Marteini, og nú eru aftarisklæðin
orðin 7.
Þetta er ekki heldur nein smáræðis
kirkja, því samkvæmt máldaganum ber að
lialda þar hvorki fleiri né færri en sjö
klerka, — „presta tvo og hinn þriðja, ef
þing fylgja til Reykja, djákn og subdjákn
og tvo klerka aðra“.
Hér höfum við því fundið kirkju, sem
fullnægir öllum skilyrðum þess, að vera
vagga Marteinsklæðisins í París. Það er
norðlenzk höfuðkirkja á milli Mývatus og
Eyjafjarð'ar, helguð Marteini, og á bæði
góða altarisdúka og sögur heilags Marteins
á íslenzkri tungu.
—o—
Er það þá að undra, þótt ég hafi enn
litið hornauga til miðans undir klæðinu,
er ég loks bjóst til þess að kveðja Cluny.
„Þýzkur myndvefnaður. 13. öld“. Það varð
ekki úr br^ytingum þá. En kannske mtin
einhver landi síðar eiga leið um þetta safn.
og þá stendur þar vonandi á nýjum mið'a:
„Islenzkt altarisklæði, frá Grenjaðarstað
norður, með sögu heilags Marteins.“
--- ---------------
Hugleiðing 17
Guð skapaði heimirm
eftir sinni eigin mynd
ocg œtlaði að cgera hann
sérhverri veröld fegrí,
en sá sig um liönd
ocg sencli í heiminn synd,
og síðan er veröldin
töluvert girnilegrí.
SVB.
REYKJALUNDUR
22