UTBlaðið - 20.01.2006, Qupperneq 6

6 | UTBLAÐIÐ
Innkaup ríkisins á vörum, verkum
og þjónustu nema nálægt 75 millj-
örðum króna á ári. Því til viðbótar
er vinna starfsmanna sem sinna
þessum verkefnum. Hagræðing
við innkaup er því til þess fallin
að skila ríkinu og stofnunum þess
umtalsverðum ávinningi. Árið
2002 samþykkti ríkisstjórnin, að
tillögu fjármálaráðherra, innkaupa-
stefnu ríkisins þar sem kveðið er á
um að innkaup á rekstrarvörum
verði að mestu leyti rafræn.
Hvern virkan dag ársins má
gera ráð fyrir að íslenska ríkið
kaupi vörur, verk og þjónustu af
ýmsum toga fyrir um 300 milljónir
króna. Nefna má sem dæmi inn-
kaup sjúkrastofnana á hjúkrunar-
vörum og lyfjum, sýslumannsemb-
ættis á skrifstofuvörum og inn-
kaup skóla á ýmis konar þjónustu.
Ríkið gerir einnig samninga við
aðila á einkamarkaði um rekstur
tiltekinna þjónustuverkefna sem
ríkið kostar.
Við innkaup sem þessi verður
til viðskiptakostnaður sem fellur
bæði á kaupendur og seljendur.
Hjá seljendum felst hann í gerð
samninga, uppsetningu vörulista,
afgreiðslu pantana, sendingu
reikninga, innheimtu og móttöku
greiðslna, o.s.frv. Hjá ríkinu grein-
ist viðskiptakostnaður í kostnað
við útboðsgerð, gerð samninga,
pantana, uppáskrift og skráningu
reikninga, framkvæmd greiðslu
o.fl. Það sem einkennir innkaup
er hve oft mannshöndin þarf að
koma að ferlinu. Rafræn innkaup
byggjast á því að fyrirtæki og
stofnanir tengi saman virðiskeðjur
sínar og auki sjálfvirkni viðskipt-
anna. Þannig má fækka þeim til-
vikum sem mannshöndin þarf að
koma að verki og draga úr marg-
skráningu gagna og villuhættu.
Innkaupaferlið verður hraðvirkara
og viðskiptakostnaður allra aðila
lækkar. Sjá skýringarmyndina að
ofan, sem er yfirlit yfir virðiskeðju
opinberra innkaupa.
Fjármálaráðuneytið hefur und-
anfarin ár unnið að ýmsum verk-
efnum sem snúa að rafrænum op-
inberum innkaupum, í samstarfi
við Ríkiskaup, tollstjóra og Fjár-
sýslu ríkisins. Þeirra á meðal eru
Rafrænt markaðstorg, rafræn toll-
afgreiðsla, fjárhags- og mannauðs-
kerfi ríkisins og innkaupakort rík-
isins.
Reglur um opinber innkaup
eru hluti af samræmdum innri
markaði Evrópska efnahagssvæð-
isins sem ætlað er að stuðla að
frjálsari verslun milli landa. Í fjár-
málaráðuneytinu er í undirbúningi
lagasetning um opinber innkaup
sem grundvallast á nýlegum til-
skipunum Evrópusambandsins á
þessu sviði. Þar er í fyrsta sinn
fjallað sérstaklega um rafræn inn-
kaup og skilgreint hvernig að
þeim skuli staðið, þar á meðal
hvað varðar rafræna innkaupa-
tækni og útboðsgerð.
Á síðasta ári skrifaði fjármála-
ráðuneytið undir viljayfirlýsingu
ásamt öðrum EFTA-ríkjum, aðild-
arríkjum Evrópusambandsins og
ríkjum sem sótt hafa um aðild að
sambandinu. Í yfirlýsingunni var
lögð sérstök áhersla á rafræn inn-
kaup og sett fram markmið um að
árið 2010 eigi allar opinberar
stofnanir í Evrópu að geta stundað
rafræn innkaup og a.m.k. 50% út-
boðsskyldra innkaupa á EES-
svæðinu skuli vera rafræn. Norð-
urlöndin hafa nýverið hafið sam-
starf um stöðlun rafrænna reikn-
inga. Danska ríkið hefur þegar
markað sér stefnu í þeim málum
og einungis tekið við rafrænum
reikningum frá því í febrúar 2005.
Sett voru lög í desember 2003 um
heimild til handa danska fjármála-
ráðuneytinu að setja reglur um
rafræna reikninga og greiðslur.
Danir áætla að hið opinbera taki
árlega við um 15 milljón reikning-
um og að árlegur sparnaður við
breytinguna geti orðið 120-150
milljónir evra fyrir ríkið og 50-70
milljónir evra fyrir atvinnulífið. Nú
fær danska ríkið um 90% reikn-
inga rafrænt. Aðrar Norðurlanda-
þjóðir íhuga að fara að fordæmi
Dana. Í Svíþjóð liggur t.d. fyrir til-
laga um að samþykkja svipuð lög
sem taki gildi 2008. Þessi mál eru
jafnframt til athugunar í fjármála-
ráðuneytinu á Íslandi.
Meginmarkmið rafrænna inn-
kaupa ríkisins er tvíþætt: Annars
vegar að stuðla að betri meðferð
skattfjár með aukinni skilvirkni,
gæðum og sjálfvirkni í innkaup-
um. Hins vegar er kappkostað að
aðferðir og tækni, sem beitt er við
innkaupin, séu atvinnulífinu í hag
og stuðli að heilbrigðri samkeppni
innan lands sem utan. Þróuð raf-
ræn innkaupakerfi draga ekki að-
eins úr viðskiptakostnaði og auka
skilvirkni heldur gera þau litlum
og meðalstórum fyrirtækjum
einnig auðveldara um vik að
bjóða vörur og þjónustu hérlendis
og á evrópskum markaði.
Hagræðing með rafrænum innkaupum ríkisins
– eftir Harald A. Bjarnason og Stefán Jón Friðriksson, sérfræðinga í fjármálaráðuneyti
Öflug fjarskipti eru forsenda þess
að fámenn þjóð geti látið til sín
taka í upplýsingasamfélagi sam-
tímans. Miklar breytingar hafa átt
sér stað á fjarskiptasviði á
skömmum tíma. Tækni hefur
fleygt fram og samkeppni hefur
stóraukist í kjölfar samdræmdrar
Evrópulöggjafar þar sem einka-
réttur var m.a. afnuminn. Fjar-
skipti, upplýsingatækni og fjöl-
miðlun eru að renna saman og
hefðbundin tækni að víkja fyrir
nýrri. Netkerfi nútímans má kalla
vegakerfi upplýsingasamfélagsins
og fyrir íslenska þjóð getur jafnt
aðgengi allra landsmanna að
þeim samgönguæðum skipt sköp-
um í mörgu tilliti.
Ég er sannfærður um að fjár-
festing í hraðbrautum upplýsinga-
miðlunar um land allt er lykill að
jafnari búsetuskilyrðum en ella.
Ég er líka sannfærður um að öfl-
ugar samskiptabrautir munu leika
stórt hlutverk í alþjóðlegri sam-
keppnishæfni okkar á komandi
árum. Aðgangur okkar að upplýs-
ingum og menntunartækifærum,
hljóðvarps- og sjónvarpsefni,
hröðum gagnaflutningi og tölvu-
póstssamskiptum, öruggum sím-
kerfum og greiðum samskiptum í
sinni víðustu mynd mun skipta
miklu um lífsgæði einstaklinganna
og verðmætasköpun atvinnulífs-
ins.
Metnaðarfull markmið stjórn-
valda á þessu sviði eru því sjálf-
sögð. Í þeirri víðtæku stefnumót-
unarvinnu sem ég hratt af stað til
þess að leggja grunn að fjarskipta-
áætlun til ársins 2010 hefur stór
hópur fólks lagt hönd á plóg og
fyrir þá miklu vinnu vil ég þakka.
Þessi áætlun hefur nú verið sam-
þykkt í ríkisstjórn og sem ályktun
Alþingis. Á næstu vikum mun ég
gera grein fyrir helstu markmiðum
hennar á fundum víða um land.
Vonandi mun ríkja einhugur á
meðal þjóðarinnar um þá upp-
byggingu fjarskiptakerfa sem
framundan er og um það sem í
rauninni er ennþá mikilvægara;
nýtingu tækifæra sem upplýsinga-
tæknin færir okkur sem fámennri
eyþjóð í strjálbýlu landi.
Grundvallaratriði fjarskiptaáætl-
unar til 2010 er að allir lands-
menn sitji við sama borð, óháð
búsetu. Ísland verður því altengt.
Gert er ráð fyrir því að þjónustu-
gjöld einkarekinna fjarskiptafyrir-
tækja standi undir uppbyggingar-
kostnaði og rekstri þjónustunnar
nema í undantekningartilfellum á
einstaka svæðum þar sem stjórn-
völd hlaupa undir bagga. Það
verður gert með framlögum úr
Fjarskiptasjóði sem stofnaður var
með lögum frá Alþingi og hefur
yfir að ráða umtalsverðum fjár-
munum frá sölu Símans.
Útbreiddur misskilningur er að
stjórnvöld hafi með sölu Símans
misst úr höndunum það eina tæki
sem þau höfðu til að stuðla að
uppbyggingu fjarskipta í landinu.
Sú er raunin að eignarhald ríkis-
ins á Símanum tafði fyrir frekari
uppbyggingu þar sem fjarskipta-
lög heimiluðu ekki að markaðs-
ráðandi fyrirtæki yrði beitt í upp-
byggingu á svæðum sem ekki
voru talin geta staðið undir stofn-
og rekstrarkostnaði fjarskipta-
kerfa. Nú að lokinni sölu Símans
hefur Fjarskiptastjóður, sem ætlað
er að styðja við uppbyggingu á
strjálbýlum svæðum, verði stofn-
aður og um leið skapaðar for-
sendur til þess að bjóða út þá
þjónustu sem fjarskiptafyrirtækin
hafa hingað til ekki treyst sér í.
Ísland altengt
– eftir Sturlu Böðvarsson, samgönguráðherra

Sturla Böðvarsson, samgönguráðherra.
Einstaklingurinn, tækifæri hans og
velferð í samfélaginu eru leiðarljós
stefnu ríkisstjórnarinnar um upp-
lýsingasamfélagið sem unnið er
eftir til ársins 2008. Yfirskrift stefn-
unnar, auðlindir í allra þágu, vísar
til þess að upplýsingatækni veiti
einstaklingum, atvinnulífi og opin-
berri þjónustu tækifæri til að nýta
sér þær auðlindir sem felast í upp-
lýsingum, þekkingu og nýsköpun.
Í stefnunni eru skilgreind 64
verkefni eða verkefnasvið og til-
greint hver beri ábyrgð á að
hrinda þeim í framkvæmd. Ábyrgð
á framkvæmd stefnunnar í heild
er hjá forsætisráðuneyti sem falið
hefur verkefnisstjórn um upplýs-
ingasamfélagið verkumsjón.
Einnig hefur ráðuneytið skipað
verkefnisstjórn um rafræna stjórn-
sýslu sem gegnir lykilhlutverki við
innleiðingu tækninnar í þjónustu
hins opinbera. Formlegt samstarf
er milli allra ráðuneyta varðandi
upplýsingatæknimál og starfandi
er samráðshópur með fulltrúum
frá ríki, sveitarfélögum, atvinnulífi
og ýmsum félagasamtökum.
Þetta víðtæka samstarf hefur
skilað ótvíræðum árangri. Sérstak-
lega má benda á að formlegt sam-
starf um upplýsingatæknimál hef-
ur leitt til þess að ráðuneytin eru
komin með samræmd innri kerfi,
til dæmis sameiginlegan vef og
eitt málaskrárkerfi, og vinna sam-
an að þróun allra helstu kerfa. Af
þessu er mikið hagræði og sparn-
aður.
Ráðuneyti og ríkisstofnanir
vinna þessa dagana að fjölda
verkefna sem stuðla að því að
markmið ríkisstjórnarinnar nái
fram að ganga. Hluti þeirra er
kynntur hér í blaðinu og á ráð-
stefnunni, Tæknin og tækifærin, á
þriðjudaginn kemur, 24. janúar.
Auðlindir í allra þágu
– eftir Guðbjörgu Sigurðardóttur, formann verkefnisstjórnar um upplýsingasamfélagið
Upplýsingatækni ber fyrst
og fremst að líta á sem verk-
færi sem nýta má til að auka
lífsgæði allra landsmanna
og samfélagshópa um land-
ið allt. Stefnan er reist á
þeim fjórum meginstoðum
að
• nýta tækifærin.
• vinna að breytingum af
ábyrgð.
• tryggja öryggi.
• auka lífsgæði.
sjá: www.utvefur.is