UTBlaðið - 20.01.2006, Blaðsíða 45

UTBLAÐIÐ | 45
Hugbúnaður er ómissandi hvert
sem litið er. Oft eru forritin sýni-
leg þannig að notendur vita um
notkunarmöguleika, svo sem að
leita eða lesa á Vefnum, senda
tölvupóst, sinna ritvinnslu eða
færa bókhald. Margs konar bún-
aður, sem við notum á degi hverj-
um, felur í sér hugbúnað, svo
sem farsímar, bílar og myndlyklar
án þess að við verðum þess mikið
vör. Við erum einnig óbeinir not-
endur hugbúnaðar þegar við
greiðum fyrir vörur í verslun eða
ferðumst með flugvél eða lest. Þá
erum við ekki við stjórnvölinn en
engu að síður veltur það á gagn-
semi og áreiðanleika hugbúnaðar-
ins sem tækin innihalda hvort við
getum keypt vörur eða komumst
á áfangastað.
Gallar
Einn meginvandi sem við er að
etja í hugbúnaði, rétt eins og í
annarri tækniþróun, er að hug-
búnaðurinn er ekki gallalaus. Þó
svo að miklum tíma sé varið í að
koma í veg fyrir galla, leita þeirra
og gera ráðstafanir til þess að þeir
valdi sem minnstu tjóni, virðist
erfitt að útiloka þá alveg. Mýmörg
dæmi eru um slíka galla.
Peter G. Neumann (http://-
catless.ncl.ac.uk/risks) hefur í
mörg ár safnað heimildum um
slíka galla og eru nokkur dæmi
nefnd hér en þau vísa til ákveð-
inna tilvika.
• Villa í gögnum frá skynjurum
um stefnu/halla tiltekinna flug-
véla gat valdið röngum við-
brögðum flugstjóra, of miklu
vinnuálagi eða fráviki frá upp-
haflegri flugleið.
• Hætta er á að vírusar, sem
komast í hugbúnað bíla í gegn-
um þráðlaus tæki, geti valdið
bilunum eða innrás í einkalíf
með því að njósna eða senda
tónlist eða hljóð í hátalara.
• Viðskiptavinir símafyrirtækis
nokkurs voru án sambands
vegna bilunar í gagnagrunni.
• Tölvustýrt tilkynningakerfi í
lestum las rangar tilkynningar
fyrir farþega.
Eins og sést á þessum dæmum,
geta gallar verið margvíslegir. Þeir
geta leitt til fjárhagstjóns, líkams-
tjóns, minnkandi tækniforskots
samfélags, eða minnkandi trausts
notenda. Galli er ekki aðeins að
eitthvað virkar ekki rétt, þ.e. að
ekki fæst rétt niðurstaða, eins og í
dæminu um flugstjórnarkerfið hér
að ofan, heldur getur galli falist í
því að virkni í hugbúnaði hentar
ekki notandanum eða gerir hann
óöruggan um hvernig hann eigi
að leysa verk úr hendi. Til að
þessu sé náð verður hugbúnaðar-
fræðingur að þekkja vel það um-
hverfi sem búnaðurinn á að vera
í. Hugbúnaður vinnur ekki í ein-
angrun, heldur geta margar utan-
aðkomandi ógnanir steðjað að
réttri virkni. Nýlegt dæmi sýndi
þetta glögglega þar sem fjárhæðir
voru færðar á milli bankareikn-
inga með ólögmætum hætti. Í
kjölfarið brugðust hugbúnaðar-
fræðingar í bönkunum við á rétt-
an hátt með því að gera aðgangs-
stýringar að bankafærslum örugg-
ari.
Þjálfun
Aðeins góð undirstöðuþjálfun,
viðhald og þróun þekkingar,
ásamt mikilli reynslu gera okkur
fær um að búa til sífellt betri hug-
búnað. Nýverið hafa tvö stærstu
fagfélög í tölvunarfræði og hug-
búnaðarverkfræði, IEEE og ACM,
sameinast um að gefa út náms-
skrá fyrir hugbúnaðarverkfræði
(http://sites.computer.org/ccse/).
Námsskráin var gefin út í kjölfar
þess að félögin tóku höndum
saman um að birta lýsingu á því
hvaða þekking er nauðsynleg
hugbúnaðarverkfræðingum. Þjálf-
un hugbúnaðarverkfræðinga þarf
að vera fjölbreytt. Að mati David
Parnas og Lillian Chik-Parnas eru
eftirfarandi námsgreinar meðal
þess sem ætti að leggja áherslu á:
Siðfræði og félagsleg ábyrgð, inn-
sæi og þroski, sveigjanleiki, sam-
skipti, stærðfræði, hugbúnaðar-
tækni, hönnun, vísindalegar að-
ferðir, verkefnisstjórnun og hag-
fræði. Eftir að hafa skoðað dæmi
um gallana hér að ofan ætti þessi
listi ekki að koma neinum á
óvart.
Aukið traust og nýsköpun
Þjálfun og símenntun hugbúnað-
arverkfræðinga eru meðal tilmæla
bandarískrar nefndar (CNSS, Cent-
er for National Software Studies)
um stefnumörkun í hugbúnaðar-
geiranum til tíu ára. CNSS bendir
á að fjölga þurfi nemendum í
tölvunarfræði, hugbúnaðarverk-
fræði og tölvuverkfræði. Nefndin
mælist einnig til þess að rann-
sóknir í hugbúnaðarfræði verði
efldar í nánu samstarfi háskóla og
atvinnulífs, reynt verði að auka
traust á hugbúnaði og að lögð
verði meiri áhersla á nýsköpun í
hugbúnaðariðnaði.
Að lokum er ekki úr vegi að
nefna nokkrar gersemar í hug-
búnaði sem við njótum góðs af.
Sem dæmi má nefna vefrápara og
Internetið, árekstravara í flugvél-
um (sem forðuðu slysi yfir Noregi
nýverið), stafræna tónlistarspilara,
myndgreiningu til lækninga og
farsíma svo eitthvað sé nefnt.
Heimildir:
David Parnas og Lillian Chik-Parnas, Goals for
Software Engineering Student Education, ACM
SIGSOFT Software Engineering Notes, vol. 30,
no. 4, p. 6-8
Software 2015: A National Software Strategy to
ensure U.S. Security and Competitiveness, 29
apríl, 2005, Center For National Software Stu-
dies.
http://www.cnsoftware.org/nss2report/NSS2Final-
Report04-29-05PDF.pdf
Hugvit er eitt af 10 stærstu hug-
búnaðarfyrirtækjum landsins og
hefur á undanförnum árum verið
leiðandi í hópi íslenskra fyrir-
tækjaí útflutningi hugbúnaðar-
lausna frá Íslandi. Fyrirtækið hef-
ur um langt skeið unnið að því að
byggja upp viðskiptatengsl og
markaðstöðu í Bretlandi, á Norð-
urlöndum, og jafnframt unnið að
því að vinna ný svæði í Þýska-
landi, Eystrasaltsríkjunum og Mið-
og Austur-Evrópu.
Grunnurinn er lausnir á
viðskiptavandamáli
Flaggskip Hugvits er GoPro hug-
búnaðurinn sem samþættir mála-,
skjala- og samskiptastjórnun auk
stjórnunar verkferla. Fyrirtækið
þróar hugbúnaðinn jöfnum hönd-
um bæði fyrir Microsoft-umhverfi
og Lotus Notes-umhverfi IBM.
GoPro kerfið hefur yfir að ráða
fjölda innbyggðra verkfæra og
handhægra lausna sem koma not-
endum til góða og auka fram-
leiðni þeirra. Í stjórnsýslu má
segja að lausnin auki gegnsæi
starfseminnar, auðveldi aðgang að
upplýsingum og styrki þar með
starfsemi stofnana og lýðræðislegt
ferli samfélagsins.
Samvinna um þróun lausna
fyrir stjórnsýslu
Samvinna Hugvits og stjórnsýsl-
unnar á Íslandi undir forystu
ráðuneytanna og Garðabæjar hafa
skapað einstaka sérstöðu sem
hefur átt mikinn þátt í að skila Ís-
landi í fremstu röð þjóða í notkun
upplýsingatækni.
Þessi vinna ásamt öðrum sam-
bærilegum verkefnum innan
stjórnsýslunnar er ein forsenda
þess að nú er Ísland í hópi þeirra
ríkja sem skara fram úr á sviði raf-
rænnar þjónustu og gegnsæis
(transparency) þjóðfélagsins. Það
gagnast einstaklingum og atvinnu-
lífinu og er um leið sóknarfæri
Hugvits til landvinninga erlendis.
Horft til aðgengis og skipulags
Grunnurinn að GoPro lausnum
Hugvits var lagður í nánu sam-
starfi við sérfræðinga í ráðuneyt-
um á Íslandi undanfarin 10 ár þar
sem horft hefur verið til afkasta,
aðgengis og skipulags upplýsinga.
Næsta skef í aðgengi upplýs-
inga og ferla var stigið með sam-
starfsverkefni Hugvits og Garða-
bæjar með þróun og smíði lausn-
ar fyrir rafræna stjórnsýslu hjá
Garðabæ. Í því verkefni er tekist
á við það með hvaða hætti íbúar
eiga að geta haft samskipti við
stjórnsýslu, hvernig þeir geta haft
greiðan aðgang að „sínum gögn-
um“ og verið virkir þáttakendur í
starfi og umræðum um málefni
ríkis og sveitarfélaga.
Verkefnið er einstakt því þar
eru leyst fjölmörg þeirra flóknu
vandamála sem upp koma þegar
saman fara aðgangur að persónu-
upplýsingum og opnun stjórnsýsl-
unnar upp á gátt.
Verkefnið er ennfremur ein-
stakt þegar horft er til þess að í
fyrsta skipti er nú útfært líkan
sem gefur einstaklingi kost á að
skilgreina áhugamál sín og við-
horf og fá aðgengi að upplýsing-
um, og upplýsingar sendar til sín,
á grundvelli þeirrar flokkunar - án
þess að stjórnvöld geti séð þá
flokkun enda snýr hún að einka-
málum viðkomandi.
Oxford Háskóli, Scotland Yard og
EFTA bætast í hóp notenda
Á síðasta ári bættust fjölmargir
nýir notendur við þann hóp sem
notar GoPro lausnir. Þannig er
GoPro nú notað sem öflugt verk-
ferlastjórnunarkerfi til að stýra
umfangsmiklu styrkjaumsýslukerfi
Oxford-háskóla. Á sama hátt nýt-
ist GoPro Lundúnalögreglunni,
Scotland Yard, til að halda utan
um alla upplýsingagjöf í samræmi
við nýju bresku upplýsingalögin. Í
Brussel sér GoPro um styrkjakerfi
EFTA. Þannig mætti lengi áfram
telja. Hugvit býður þessar lausnir
bæði á Íslandi og erlendis.
Samstarf við IBM og Microsoft
Á sama tíma og mikil áhersla hef-
ur verið lögð á þróun lausna í
samvinnu við innlenda aðila hefur
fyrirtækið leitað eftir samvinnu
við leiðandi fyrirtæki í tækniiðn-
aðinum. Þannig hefur tekist náin
samvinna við bæði IBM og
Microsoft í Evrópu.
Spennandi ár framundan
Árið 2006 er afar spennandi fyrir
fyrirtækið. Nýir samstarfssamning-
ar hér á landi eru í burðarliðnum
og stefnt er að enn frekari vexti
erlendis, einkum þó í Bretlandi
sem er í dag orðinn mikilvægasti
markaður fyrirtækisins utan Ís-
lands. Þá mun nýr samstarfssamn-
ingur Hugvits við IBM á Norður-
löndum, sem undirritaður var í
lok desember 2005, færa fyrirtæk-
inu ný og áður óþekkt tækifæri til
vaxtar. Um er að ræða samning
um markaðssetningu GoPro til
smárra og meðalstórra fyrirtækja á
Norðurlöndum þar sem IBM styð-
ur þétt við bakið á Hugviti. Samn-
ingurinn grundvallast á þeirri
staðreynd að fyrir hverja GoPro
sölu fylgir umtalsverð sala á IBM
hugbúnaði og vélbúnaði. Þá er í
bígerð víðtækt samstarf við
Microsoft um sveitarstjórnarlausnir
í Mið- og Suður-Evrópu.
Meiri kraftur í þróun
„Hugbúnaðarþróun í samvinnu
við íslenska viðskiptavini er lyk-
iláhersla í starfsemi Hugvits og
við státum okkur af því að eyða
hlutfallslega meiri krafti í þróun
hugbúnaðar en önnur fyrirtæki á
okkar sviði á Norðurlöndum.
Við byggjum á öryggi, trausti
og heiðarleika og höfum það sem
okkur leiðarljós. Upplýsingatækn-
in og Hugvit þar á meðal á alla
möguleika á að taka flugið á
þessu ári og á allra næstu misser-
um og við horfum spennt fram á
veginn“ segir Ólafur Daðason,
framkvæmdastjóri Hugvits.
Gallar og gersemar í hugbúnaði
– eftir Ebbu Þóru Hvannberg, dósent í tölvunarfræði við Háskóla Íslands

Ebba Þóra Hvannberg.

Þróunarteymi Hugvits.
Uppbygging þekkingarfyrirtækja er langur ferill
– eftir Ólaf Daðason, framkvæmdastjóra Hugvits