Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.2011, Blaðsíða 30

30 | Viðtal 10.–14. júní 2011 Helgarblað
„Ég þekki alkóhólisma af eigin raun,“
segir Karl Valgarður Matthíasson
vímuefnaprestur. „Ég var átján ára
gamall þegar áfengisneyslan var orð-
in óæskileg. Mér fór að ganga illa í
skólanum og falla á prófum en tókst
að ljúka námi með aðstoð góðs fólks.
En ég var ekki að tengja. Ég vildi ekki
sjá að áfengið væri frumorsök vand-
ræðanna heldur áleit ég alltaf að það
væri eitthvað annað. Ég drakk í skjóli
þess að bróðir minn dó þegar ég var
sextán ára gamall. Á meðan var ég í
víti.
Horfist í augu við syrgjendur
Nei, þetta er ekki á AA-fundi. Karl
Valgarður situr aftur á móti í rauð-
um stól undir glugganum, einn með
blaðamanni í fábrotnu herbergi á
Tryggvagötunni. Alla daga mætir
hann meðbræðrum sínum sem þjást
enn vegna barátt-
unnar við Bakkus.
Ungu fólki sem
misst hefur tök-
in og foreldrum
sem fylgja börn-
um sínum til graf-
ar. Og það tek-
ur á. „Þetta væri
yfirþyrmandi ef ég hefði Guð mér
ekki við hlið,“ viðurkennir hann auð-
mjúkur. Bætir því síðan við að prests-
starfið sé einnig gleðilegt. Það gefi
honum færi á að vera þátttakandi í
fegurstu stundum í lífi fólks, því þeg-
ar barn er skírt til kristinnar trúar, pör
staðfesta samband sitt frammi fyrir
Guði og svo mætti lengi telja. Prest-
ar snerta alla fleti lífsins segir hann,
gleði jafnt sem sorg. Og reynsla hans
dýpkar skilning hans og samkennd
og eykur þannig færni hans til að tak-
ast á við erfið mál. „Það er samt erfitt
að sjá syrgjandi foreldra horfa á eft-
ir barninu sínu í gröfina. Það er bara
hræðilegt. Ungt og efnilegt fólk deyr
og ég horfist í augu við syrgjendurna.
Eins var mjög erfitt þegar snjóflóðin
féllu fyrir vestan og strákarnir fórust
í flugslysinu. Og að sjá sveitarfélögin
tæmast. Það er margt erfitt sem mað-
ur tekst á við í þessu starfi.“
„Ég vildi að ég hefði verið betri“
Bróðir hans var aðeins sjö ára gam-
all þegar hann varð fyrir bíl og dó en
Karl Valgarður horfði á það gerast.
„Á þessum árum sat fólk oftast uppi
með sorgina. Það er ekki langt síð-
an það var farið að gefa sorgarvinnu
gaum og hjálpa fólki að vinna úr
þessum tilfinningum. Við reyndum
að styðja hvert annað en unglingar
sem missa systkini sín geta einangr-
ast í sorginni. Það eru margar ástæð-
ur fyrir því. Þeir geta verið lokaðir og
með sektarkennd eins og fólk upp-
lifir oft þegar einhver deyr. Þá hugs-
ar fólk, ég vildi að ég hefði verið betri
við þann sem dó. Þannig upplifði ég
það. Ég var með mikla sektarkennd.
Ég einblíndi á það sem ég hefði getað
gert betur í stað
þess að horfa á
allt það fallega og
yndislega sem ég
hafði átt.
Ég held að það
sé mjög algengt
að fólk upplifi
þetta þegar það
er ekki lengur möguleiki á að bæta
það sem misfórst. Það á ekki bara við
um fráfall ástvinar. Þetta á til dæm-
is líka við um hjónaskilnaði. Oft fer
sama ferli í gang þá. Ekki síst ef ein-
hver vaknar upp við það að sam-
bandi sem hann hélt að væri gott og
yndislegt er lokið og hann skilur ekki
neitt í neinu. Þá fer fólk gjarna í sorg
og söknuð. Það reynist mörgum erf-
iðara að vinna sig út úr slíku, því þá
kemur enginn með blóm. Þú situr
bara einn eftir, sá sem þú elskar er
farinn og þú veist ekkert hvað er að
gerast.“
Andsetnir alkóhólistar
Sorgin var hans afsökun en hún var
ekki ástæða þess að hann drakk. Eða
svo segir hann sjálfur. „Fullt af fólki
lendir í erfiðleikum og þarf að takast
á við sorg en kemst í gegnum það án
áfengis og vímuefna. Alkóhólismi
hefur ekkert með erfiðleika fólks að
gera.
Ég er á þeirri skoðun og styrk-
ist stöðugt í henni að alkóhólismi er
sjúkdómur. Flestir alkóhólistar hafa
þannig móttakara fyrir alkóhóli að
þeir eru í hættu frá fyrstu stundu.
Þeir hafa pödduna í sér og þegar þeir
byrja að drekka æsist paddan, stækk-
ar og vex þar til þeir verða paddan,
andsetnir. Allt í lífi alkóhólistans
hverfist í kringum efnið. Fíkniefnið
er miðja fíkilsins. Allt sem gerist er
vegna þess að hann er að nota þessi
efni og líf hans snýst um að verða sér
úti um þau, neyta þeirra og bjarga
sér út úr vandræðum. Alveg eins og
líf nýbakaðra foreldra snýst í kring-
um barnið.“
Verri menn
„Áður en ég hætti að drekka var ég
farinn að gera ýmislegt sem ég var
mjög ósáttur við að gera og stríddi
gegn siðferðisvitund minni. Í raun
var þetta stjórnleysi afleiðing drykkj-
unnar. Áfengisneysla er afsiðandi.
Það sem er rangt í dag verður smám
saman rétt á morgun. Fyrst biðst fólk
afsökunar á því sem það gerir undir
áhrifum áfengis en þegar það fer að
endurtaka sig finnst því erfitt að vera
sífellt að biðjast afsökunar og öðrum
finnst erfitt að vera sífellt að taka á
móti því. Þá fer fólk að réttlæta það
sem það gerir.
Birtingarform sjúkdómsins er að
menn verða verri menn og það þótt
þeir séu enn sömu góðu mennirnir
inni í sér. Fólk sem er kærleiksríkt að
upplagi breytist þegar vímuefnin fara
að hafa áhrif á heila þeirra. Það seg-
ir hluti andstætt sínu hjarta og gerir
hluti sem það skilur ekki hvernig það
gat gert.
Það vaknar eftir fyllerí og spyr sig,
hvernig gat þetta gerst? Kannski í vit-
lausu rúmi eða eftir ölvunarakstur.
Þá leitar maður skýringa en finn-
ur þær í einhverju öðru en neysl-
unni. Í stað þess að viðurkenna að
vín breyti dómgreindinni telur mað-
ur sér trú um að maður hefði frekar
átt að drekka minna rauðvín og
meira hvítvín.“
Sjálfsmyndin varð bjöguð
Áður en Karl Valgarður hætti
að drekka var hann sjómaður á
vertíðum og kennari. „Ég lifði hratt.
Auðvitað var oft gaman og ég taldi
mig hamingjusaman en ég var ekki
sáttur. Ég fann að þetta var ekki rétt
og það fljótlega eftir að ég var far-
inn að missa tökin. Af því að áfengis-
neyslan gerði það að verkum að ég
fór að haga mér andstætt eigin vilja.
Ég var hvatvísari og sagði og gerði
hluti sem voru ekki réttir. Þegar það
gerist ítrekað verður sjálfsmyndin
bjagaðri.
Í sjálfu sér sé ég samt ekki eftir
neinu. En ef ég hugsa um það hvern-
ig líf mitt væri ef ég hefði alltaf lifað
án áfengis þá hefði
það sennilega
verið markviss-
ara og það hefði
verið meiri kos-
mos í því og minna
kaos. En þetta var
mikil reynsla sem
nýtist mér í þessu
starfi. Reynslan er
besta menntun-
in ef manni tekst
að nema hana. Mörgum er hún dýr-
keypt en ég slapp mjög vel. Aðrir
sleppa ekki.“
Geðveiki eða dauði
Það er farið að rigna úti og regn-
ið lemur á gluggana. Karl Valgarður
tékkar á klukkunni, sér að hann hef-
ur enn tíma, hallar sér aftur og slakar
á á meðan hann heldur áfram með
söguna. Hann var 29 ára þegar hann
horfðist fyrst í augu við sjálfan sig og
viðurkenndi vandann. Það var þó
ekki auðvelt að hætta. „Ég var farinn
að tengja og átta mig á því að vanda-
málið snerist ekki um það að ég væri
að drekka vitlausa tegund heldur
það að allar tegundir væru rangar. Ég
hugsaði því með mér að það yrði gott
að lifa án áfengis og fór því á Silunga-
poll. En ég var ekki einlægur í því og
fylgdi því ekki eftir. Þannig að ég náði
engum tíma.
Ég áttaði mig samt ekki á því að
með því að fá mér aftur í glas var ég
að taka þátt í happdrætti dauðans.
Alkóhólistar hafa þrjá möguleika í
stöðunni, að hætta, verða geðveikir
eða deyja. Ég var ófær um að breyta
drykkjunni og hafa hana fágaðri
þannig að það yrði meiri siðvæðing í
þessu hjá mér. Ég var búinn að reyna
það margoft. Það síðasta sem mað-
urinn gerir er að fara í meðferð. En
ég gat ekki hætt strax.“
Gafst upp
Lífið hélt áfram. Hann sótti um guð-
fræðina en hætti við. Gerði það aft-
ur og hætti aftur við. Í þriðja sinn lét
hann slag standa og stundaði námið
af kappi. Eftir þrjú og hálft ár var þó
farið að halla verulega undan fæti.
„Ég fann að hann var að hremma
mig, líkamlega, andlega og félags-
lega. Vínið hafði vond áhrif á heilsu
mína, líkamann og sálina. Ég var far-
inn að missa þrek til þess að læra og
einangraðist.
Þetta er fjölskyldusjúkdómur sem
er í senn líkamlegur og andlegur. Ef
þú færð rauða hunda er auðvelt að
greina einkennin. Ef þú færð alkó-
hólisma eru einkennin siðferðis-
leg og því eiga menn oft erfitt með
að samþykkja sjúkdóminn, því það
er svo erfitt að
samþykkja þessi
einkenni. Sjúk-
dómurinn er
ekki afsökun en
hann er skýring.
Konan var
farin að draga
upp gula spjald-
ið og ég vissi að
þarna væri dag-
urinn kominn.
Þannig að ég gekk inn á geðdeild
Landspítalans og fékk hjálp. Ég var á
geðdeild í nokkra daga og fór þaðan
upp á Vog. Síðan fór ég á Sogn sem
var áfengisgeðdeild. Ég vissi alltaf að
ég myndi hætta svo fremi sem mér
entist líf til þess. Það tekst ekki alltaf.“
Í bænahópi með körlum
Nú eru 25 ár síðan Karl hætti en bata-
ferlið er enn í gangi. „Að verða betri
manneskja er ærið verkefni. Ég sæki
enn fundi og sem prestur hef ég verið
með í æðruleysismessum frá upp-
hafi.“ Í Guðríðarkirkju kom hann líka
upp Vængjamessum fyrir yngra fólk
þar sem alkóhólistar og aðstandend-
ur þeirra koma saman.
„Ég stofnaði líka bænahóp karla.
Vikulega hittumst við, sjö til tíu karl-
ar, og biðjum fyrir fólki. Það er alveg
magnað af því að við upplifum bæn-
heyrslu. Við höfum til dæmis verið
að biðja fyrir börnum sem eru í fíkni-
efnum og upplifað að bænirnar virki
og komi eins og geislar inn í líf þeirra
sem beðið er fyrir. Við höfum líka séð
fólk með sjúkdóma ná bata eftir að
við báðum fyrir því. Þetta er eins og
maður segir, ótrúlegt,“ segir Karl og
kímir.
Yfirþjónn djöfulsins
Af nógu er að taka en Karl hefur séð
hvert slysið á fætur öðru, ofbeldis-
mál og fjölda fólks missa tökin á til-
verunni. „Það eru sennilega ekki til
neinar tölur um það hversu oft fólk
dettur úr námi vegna neyslu. Það
sem slær mig alltaf er þegar falleg
heimili ungs fólks með börn eru að
liðast í sundur. Annar aðilinn krefst
þess að áfengið fari þaðan. Ég er að
fara að hitta fjölskylduföður á morg-
un sem glímir við þá spurningu
hvort hann haldi fjölskyldunni eða
ekki og hvort honum takist að hætta
eða ekki. Sá sjúki sér ekki alltaf að
Þjáðist af
sektarkennd
eftir dauða
litla bróður
Fyrir 25 árum gekk séra Karl Valgarður Matthías-
son inn á geðdeild og fékk hjálp. Hann ákvað að yfir-
gefa herbergi Bakkusar þegar hann gat ekki drukkið
lengur í skjóli þess að bróðir hans dó. Karl Valgarður
var þá sextán ára gamall, sá það gerast og sat uppi
með sektarkennd. Síðan hefur hann helgað líf sitt
baráttunni gegn Bakkusi og var lengi vímuefnaprest-
ur, allt þar til starfið var lagt niður nú á dögunum.
Hann segir Ingibjörgu Dögg Kjartansdóttur frá.
„Það hafa svo
margir strákar dáið,
hengt sig eða skotið sig.
Síðan líða dagarnir hver
á fætur öðrum og við
gleymum þessu.
„Guð var alltaf að
banka á dyrnar en
ég var í herbergi Bakkusar
og hleypti honum ekki inn.