Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2011, Qupperneq 14

E
ld
sn
ey
ti Bensín Dísilolía
algengt verð 227,9 kr. 242,5 kr.
algengt verð 227,7 kr. 242,3 kr.
höfuðborgarsv 227,7 kr. 242,3 kr.
algengt verð 227,9 kr. 242,5 kr.
algengt verð 229,9 kr. 242,5 kr.
Melabraut 227,7 kr. 242,3 kr.
14 Neytendur 5. desember 2011 Mánudagur
Kurteis og
hjálpsöm
n Lofið fær Síminn á Akureyri en
DV fékk eftirfarandi sent: „Ég er
búin að vera í svakalegu veseni
með gemsana mína, hvern á fætur
öðrum. Er líklega ein óheppnasta
manneskja á Íslandi þegar kemur
að gemsum en ég virðist alltaf hitta
á gölluð eintök. Ég lít líklega út sem
símaböðull dauðans þegar ég mæti
í hverri viku og tuða við starfsfólkið
á Glerártorgi en það hefur
verið ótrúlega kurteist og
hjálpsamt. Fyrir vikið get ég
ekki pirrast út í þau vegna
endalausra bilana,
sem er fínt. Það er
ekkert gaman að
þurfa að pirrast meira
en nauðsynlegt er.“
Há sekt
n Viðskiptavinur Hörpu sendi eftir-
farandi: „Ég fór á tónleika í Hörpu
um daginn sem voru mjög góðir og
ég er hrifinn af húsinu. Ég gerði hins
vegar þau mistök þegar ég lagði í
bílastæðahúsinu að ég borgaði ekki
í stöðumælinn sem ég veit að var
rangt. Mér brá í brún þegar ég fór í
bílinn eftir tónleikana og sá sektina.
Ég vil taka fram að ég lagði hvorki
ólöglega né í stæði fyrir fatlaða en
sektin var upp á 5.000
krónur. Í fyrsta lagi
finnst mér skrýtið að
greiða fyrir bílastæði
eftir klukkan 18.00
og alls staðar annar
staðar í borginni er slík
sekt 2.500 krónur,“ segir
tónleikagesturinn svekkti.
SENDIÐ LOF EÐA LAST Á NEYTENDUR@DV.IS
Lof&Last
Blettina burt
með sítrónu
Það kannast allir við bletti í boll-
um eftir te eða kaffi sem virðast
fastir. Gott ráð við því má finna
á samvirke.dk en þar segir að sí-
tróna fjarlægi þessa hvimleiðu
bletti. Þar segir að gott sé að nota
hálfa pressaða sítrónu því hún er
mjúk og auðvelt er að snúa henni
á rönguna. Nudda skuli boll-
ann með sítrónunni og blettirnir
hverfa. Einnig sé gott að þrífa te-
ketilinn með sama hætti endrum
og eins.
F
ramleiðendur ýmissa mat-
væla hafa nú í áratugi notað
gervisætuefni til að gefa mat-
vælunum sætt bragð án þess
að nota sykur. Þar á meðal
eru efni eins og aspartam og xylitol
en þau hafa verið umdeild og margir
hafa haldið því fram að þau séu litlu
skárri en sykurinn sjálfur. Það er því
góðar fréttir að eftir 30 ára bið hefur
efni unnið úr hinni suðuramerísku
plöntu stevíu, loksins verið samþykkt
af Evrópusambandinu. Stevía er um
það bil 400 sinnum sætari en sykur
og inniheldur engar hitaeiningar.
Aldagömul lækningajurt
Stevía hefur verið notuð í Suður-
Ameríku í aldaraðir. Plantan hef-
ur til dæmis verið lengi notuð sem
lækningajurt í Paragvæ og Brasilíu
auk þess sem blöð hennar hafa ver-
ið notuð til að gefa tei og meðölum
sætubragð. Hún hefur verið notuð
sem sætuefni í Japan um langt skeið,
var samþykkt í Bandaríkjunum sem
bætiefni í matvæli árið 2008 og er nú
leyfð í Evrópusambandinu. Á Poli-
tiken kemur fram að danskir mat-
vælaframleiðendur séu himinlifandi
yfir þessum fréttum. „Fólk hefur ver-
ið mjög á móti gervisætuefnunum og
hrætt um að þau geti verið skaðleg,“
segir Per Bendix Jeppesen, lektor við
háskólasjúkrahúsið í Árósum og einn
af leiðandi sérfræðingum í sætuefn-
um í Danmörku. Hann bætir við að
mikill áhugi hafi verið hjá matvæla-
framleiðendum á því að geta notað
náttúrulegt sætuefni og hópur þeirra
hafi búið sig undir að efnið yrði leyft.
Verður notað í auknum mæli
„Persónulega finnst mér það hið
besta mál að þetta efni hafi verið leyft
enda hafa rannsóknir ekki sýnt fram
á skaðsemi af völdum þess á neinn
hátt, samkvæmt minni vitneskju.
Með tilkomu þess á markaðinn
eykst fjölbreytnin enn frekar og það
finnst mér af hinu góða,“ segir Ólaf-
ur G. Sæmundsson, næringarfræð-
ingur. Aðspurður hvort efnið muni
koma í staðinn fyrir önnur sætuefni
segist hann ekki geta sagt til um það
en hann telji þó líklegt að matvæla-
framleiðendur muni í auknum mæli
setja stevíu í svokallaðar „diet“ af-
urðir. Með því höfði þeir til fólks sem
hræðist önnur sykurlaus efni eins og
aspartam. Varðandi áhrif á sykurþörf
segir Ólafur að afurðir sem þessar
veiti enga saðningu þar sem þær ein-
faldlega innihalda ekki sykur og því
virkar þetta fyrst og fremst sem nokk-
urs konar plástur á sykurlöngun.
Manneskjan er hrifin
af sætubragði
Þegar Ólafur er spurður hvort við
séum háð sykurbragði og ættum
jafnvel frekar að minnka neyslu syk-
urs og sætuefna til að venja okkur
af því, segir hann að eflaust sé hægt
að færa rök fyrir því að við séum
háð sykurbragði. „Okkur þykir flest-
um sykurbragðið gott og það hefur
ávallt verið svo enda erum við til að
mynda hrifin af sykursætum ávöxt-
um eins og appelsínum og vínberj-
um. Viðbættan sykur má svo finna
í ýmsum matvælum og þá einna
helst í margs konar sykurríku bakk-
elsi, sælgæti og drykkjarföngum,“
segir hann en vill þó benda á línu-
rit sem finna má á heimasíðu Lýð-
heilsustöðvar um þróun á neyslu
viðbætts sykurs. Þar kemur í ljós að
heildarneysla sykurs á mann hefur
ekki aukist á árunum 1960 til 2008
og það sé eflaust nokkuð sem komi
mörgum á óvart.
Ævaforn jurt
í stað sykurs
n Stevía notuð sem sætuefni í aldaraðir í Suður-Ameríku n Hefur loks verið leyft í
Evrópusambandinu n 400 sinnum sætari en sykur n Inniheldur engar hitaeiningar
Gunnhildur Steinarsdóttir
blaðamaður skrifar gunnhildur@dv.is
0
20
1960 1970 1980 1990 2000 2010
40
60
80
100
120
140
160
180
Sykurneysla
Íslendinga
Grafið sýnir hvernig neysla Íslendinga
á viðbættum sykri í kg. á ári hefur
þróast á árunum 1960 til 2008. Hægt að
rækta á Íslandi
Það má rækta stevíu hér á landi en hún
er fjölær inniplanta sem verður 30 til
35 sentímetra há, eftir því hve mikið er
tekið af henni. Hún þarf hæfilegt magn
af sólarljósi og varast skal að hún þorni
ekki upp. Á veturna leggst hún í dvala
og þá er gott að klippa hana niður. Þegar
birta koma nýir sprotar upp. Þessar upp-
lýsingar má finna á heimasíðu Garðheima
en þar segir einnig að blöðin af stevíu
eða duft af jurtinni megi notað í drykki,
bakstur, eftirrétti, skyr og fleira.
Dópamín, verðlaunaefni heilans
Fullyrðing: Sykur er fíkniefni og neysla hans leiðir því til fíknar.
Svar: Allir geta eflaust sammælst um það að því fylgir sælutilfinning að neyta
bragðgóðrar fæðu. Þá skiptir ekki öllu hvort fæðan teljist
sæt á bragðið eða ekki. Matur hefur áhrif á myndun
taugaboðefna, á borð við dópamín, í heilanum og þá
á sömu svæðum og vanabindandi vímuefni. Það er að
sjálfsögðu jákvæð staðreynd að neysla matar leiðir til
aukinnar framleiðslu á dópamínefnum enda er okkur lífs-
nauðsynlegt að borða til að lifa. En dópamín er nokkurs
konar verðlaunaefni heilans og framleiðsla þess eykst
þegar við verðum fyrir jákvæðri reynslu eins og þegar
okkur er hrósað eða okkur sýnd væntumþykja, þegar
við njótum kynlífs eða þegar við borðum mat sem okkur finnst bragðgóður eða
borðum okkur mett. Það er að sjálfsögðu rétt að dópamín kemur einnig við sögu
í fíkninni sem tengist fíkniefnum margs konar en neysla þeirra leiðir til dópamín-
losunar í margfalt stærri skömmtum en á sér stað þegar okkur er hrósað eða ef
við neytum bragðgóðrar fæðu. Eins og áður sagði eru tengsl fæðu á dópamín-
framleiðslu ekki einskorðuð við mat sem inniheldur viðbættan sykur. Matur
sem ýtir undir losun taugaboðefna eins og dópamínefna getur verið prótein- og
fituríkt lambalæri með gráðaostasósu og kolvetnaríkum kartöflum, próteinríkur
harðfiskur með smjöri, sem og dísæt appelsína.“
Ólafur G. Sæmundsson, 2007, Lífsþróttur (bls. 61)
Stevía Matvælaframleiðend-
ur munu líklega nota jurtina
sem náttúrulegt sætuefni.
n Gosdrykkir
n Sykur
n Sælgæti