Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.2013, Blaðsíða 32

32 Lífsstíll 1.–3. febrúar 2013 Helgarblað
Ekki henda bangsanum
n Að halda upp á tuskudýr úr æsku segir ekkert um geðheilsuna
F
ullorðin manneskja sem á
stórt safn af tuskudýrum gæti
kveikt á viðvörunarbjöllum
hjá þeim allra grandvör ustu.
Enda voru fyrir áratugum
síðan sagðar fréttir af rannsóknum
sem gáfu til kynna að þeir sem safna
böngsum væru frekar haldnir áráttu
eða geðröskunum. Í þeim rannsókn-
um var stuðst við reynslu nokkurra
geðsjúkra í vist á geðsjúkrahúsi.
Reglulega má sjá minnið um
tengsl tuskudýra og annarlegra til-
finninga í kvikmyndum. Algengast
er staðalímyndin um ástsjúku en
tilfinningalegu vanþroskuðu kon-
una sem heldur upp á alla bangsana
sína síðan í æsku og stillir þeim upp
á rúmi sínu. Bangsarnir eru viðvör-
unarmerki um að varast skuli þenn-
an kvenkost.
Nú geta þeir grandvöru andað
léttar og látið af allri hræðslu við þá
sem eru með tuskudýrablæti, því
nýjar og mun vandaðri rannsóknir
sýna að engin tengsl eru á milli þess
að halda upp á tuskudýr og and-
legra veikinda.
Rannsóknin var birt í Journal
of Adult Development árið 2012.
Vísindamenn rannsökuðu geð-
heilbrigði, tilfinningalíf og mældu
þroska og fundu engin merki um
annmarka á andlegu heilbrigði
tuskudýraeigenda.
Svo ekki henda bangsanum.
En ágæt hugmynd væri að klippa
þessa grein út, ramma inn og setja
nálægt bangsastóðinu ef það skyldi
fara svo að niðurstöður nýrri rann-
sókna sýndu fram á eitthvað allt
annað!
Reynir
Traustason
Baráttan
við holdið
F
ólk sem stundar fjallgöng-
ur er mismunandi hart af sér.
Ég þekki til konu sem gekk á
tugi fjalla með undirliggjandi
lungnabólgu. Hún
seiglaðist upp
eitt fjallið af
öðru og neit-
aði að gef-
ast upp þótt
hún væri
með aðeins
40 prósenta
öndun á meðan
80 prósent er normalt.
Svæsnasta dæmið um sjúkling
í fjallgöngu snýr að manni sem
gengur að jafnaði 100 sinnum
á ári á 800 metra hátt fjall. Sá er
nokkuð við aldur en hefur aldrei
farið af hólmi. Sú saga sem hér
verður sögð er byggð á afar traust-
um heimildum en nafnleynd er
þó nauðsynleg. Maðurinn var við
fjallsrætur þegar sótti að hon-
um dálítill svimi og ógleði. Hann
settist því á þúfu og beið þess að
krankleikinn
gengi yfir.
Þegar kona
kom gang-
andi niður
ákvað hann
að spyrja um
snjóalög efst í
fjallinu. Honum
til skelfingar fékk hann ekki mælt
með skiljanlegum hætti. Það sem
átti að verða skilmerkileg spurn-
ing breyttist í óskiljanlegt muldur.
Vegfarandinn horfði undrandi á
manninn á þúfunni og flýtti sér
framhjá.
Eftir drykklanga stund bráði af
fjallgöngumanninum. Hann íhug-
aði að snúa við og leita til lækn-
is en fjallið togaði í hann. Hann
stóð á fætur og komst að því að
sviminn hafði minnkað. Annar
fjallamaður dró hann uppi og kom
upp á hlið hans og heilsaði. Þetta
reyndist vera Dani. „Ætlarðu að
ganga hratt?“ spurði okkar maður.
Daninn neitaði því. Hinn spurði
hvort þeir gætu átt samleið upp
fjallið. „Ég held nefnilega að ég sé
með heilablóðfall“. Daninn horfði
forviða á hann. Þeir siluðust síðan
upp fjallið.
Gangan upp snarbratt fjall-
ið gekk hægt. Reglulega þurfti
Íslendingurinn
að hvíla sig og
vinna á svim-
anum sem
sótti að hon-
um. Það gerði
svo gönguna
enn erfiðari að
hann fann varla fyr-
ir annarri hendinni og fóturinn
sömu megin lét illa að stjórn.
En upp komust félagarnir tveir.
Tilfinningin við að ná tindinum
varð krankleikanum yfirsterk-
ari. Hann hafði náð betri stjórn á
fætinum. Niðurleiðin gekk ágæt-
lega. Fjallganga dagsins hafði
blessast. Við heimkomuna voru
öll fyrri einkenni til staðar. Eig-
inkona mannsins áttaði sig á því
að ekki væri allt með felldu þegar
hann hafði ekki stjórn á munn-
vatni sínu og slefaði. Hún gekk
á mann sinn sem á endanum
viðurkenndi að vera „líklega með
heilablóðfall“.
Hún dreif hann út í bíl og beint
á bráðamóttöku. Það tók lækn-
ana þar stutta stund að skera úr
um vandann. Heilablæðing var
staðreynd. Við tók vika á spítala
áður en hann gat aftur snúið heim
til sín. Mánuði síðar var hann aft-
ur kominn á fjall. Sjálfur segist
hann ekki átta sig á því hvort fjall-
gangan lýsi hetjudáð eða fíflaskap.
Hann ræður einfaldlega ekki við
fjallafíknina.
Á göngu með
heilablóðfall
eyrnabólgu
n Hreyfingar kjálkavöðvans hjálpa við að lofta um eyrnagöngin
B
örn með eyrnabólgu eru
tíðir gestir hjá læknum, sér
í lagi á þessum árstíma. For-
eldrar eyrnaveikra barna
geta þó komið að einhverju
leyti í veg fyrir eyrnabólguna hjá
börnunum með því að gefa þeim
tyggjó með xylitoli en það er nátt-
úrulega sætuefninu sem finnst í
plöntum og ávöxtum.
Allt að 40 prósenta minni hætta
Samkvæmt rannsóknum minnkar
hættan á eyrnabólgu um 25 til 40 pró-
sent hjá börnum á aldrinum þriggja
til fimm ára ef þau tyggja tyggjó fimm
sinnum á dag yfir vetrartímann. Frá
þessu er sagt í danska læknisfræði-
ritinu Ugeskrift for Læger.
Loftar um eyrnagöngin
„Tyggjó sem er með xylitol get-
ur virkað sem bakteríudrep-
andi en auk þess hreyfir barnið
kjálkavöðvana þegar það tygg-
ur. Þannig loftar betur út í gegn-
um eyrnagöngin og miðeyrað,“
segir Jørgen Lous, prófessor við
Syddansk Universitet. Hann hef-
ur skoðað finnskar rannsóknir þar
sem vísindamenn rannsökuðu og
fylgdu eftir 1.200 leikskólabörnum.
Ein af finnsku rannsóknunum
náði til 300 barna sem annaðhvort
fengu xylitoltyggjó eða venjulegt
tyggjó með sykri. Eftir tvo mánuði
höfðu 21 prósent þeirra sem fengu
sykrað tyggjó verið greind með
eyrnabólgu en aðeins 12 pró-
sent þeirra í xylitol-hópnum. Með
þessar niðurstöður í huga hvetur
Jørgen Lous foreldra barna sem
þjást af síendurteknum eyrna-
bólgum að gefa þeim tyggjó eftir
hverja máltíð. „Börnin ættu sjálf
að ákveða hve lengi í einu en skyn-
samlegast væri að þau tyggðu það í
10 til 15 mínútur,“ segir hann.
Aumur kjálki og loft í maga
Aðspurður hvort svo lítil börn séu
fær um að tyggja tyggjó bendir
hann á að finnsku börnin gátu það.
„Einu aukaverkanirnar geta verið
aumur kjálki og loft í maganum.“
Samkvæmt finnsku rannsókninni
hefur xylitol auk þess þau jákvæðu
áhrif að það getur komið í veg fyrir
tannskemmdir. Bente Nyvad, pró-
fessor í tannlækningum við há-
skólann í Árósum, er þó ekki sam-
mála þessu og segir að ekki séu til
neinar rannsóknir sem sýna fram á
samband milli notkunar á xylitoli
og minnkandi tannskemmdum.
Gott að minnka
notkun sýklalyfja
Jørgen Lous viðurkennir að það
geti verið annmarkar á rannsókn-
inni og ef fólk vill fara eftir þessu þá
þurfi til dæmis leikskólar að leyfa
notkun tyggjós. „Rannsóknin er
sérstaklega áhugaverð í ljósi þess
að notkun sýklalyfja hefur aukist
og það mikið að við erum farin að
þróa ónæmi gegn þeim. Það er því
alltaf jákvætt að finna leiðir til að
minnka notkun lyfjanna.“ n
Tyggjó gegn
Eyrnabólga
Fjöldi barna þjáist
af endurtekinni
eyrnabólgu með
tilheyrandi hita og
veikindum.
Ekki truflað á geði
Bæli fullt af böngsum
kveikir á viðvörunarbjöll-
um en rannsóknir sýna
að slíkt er ekki merki um
geðræna erfiðleika.