Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.2013, Blaðsíða 14

Sandkorn
E
r það líkamsárás eða nauðgun
þegar einstaklingur er dæmd­
ur fyrir að troða glerflösku upp
í endaþarm eða kynfæri konu
með þvingunum og ofbeldi?
Samkvæmt nýföllnum dómi í Hæsta­
rétti Íslands skiptir máli þegar þetta
er metið hvaða forsendur lágu á bak
við verknaðinn hjá brotamanninum:
Ætlaði ofbeldismaðurinn að „meiða“
fórnarlambið eða voru kynferðislegar
hvatir á bak við árásina? Dómurinn
féll í síðustu viku í fólskulegu líkams­
árásarmáli þar sem þrír einstaklingar
réðust inn á heimili konu í Hafnar­
firði og gengu í skrokk á henni. Einn
þremenninganna stakk „fingrum upp
í endaþarm og leggöng brotaþola“ og
klemmdi „þar á milli“, eins og segir í
dómi Hæstaréttar.
Hæstiréttur taldi að með verkn­
aði sínum hefði maðurinn ætlað að
„meiða“ konuna og snéri dómurinn
við því mati Héraðsdóms Reykjavíkur
að um kynferðisbrot, nauðgun, hefði
verið að ræða. Orðrétt segir í dómi
Hæstaréttar: „Fram er komið að þessi
háttsemi þeirra hafði þann tilgang að
meiða brotaþola og þegar litið er til
atvika málsins telst hún ekki til sam­
ræðis eða annarra kynferðismaka í
skilningi 1. mgr. 194. gr. almennra
hegningarlaga nr. 19/1940.“ Fjórir
dómarar í fimm manna dómi kváðu
upp þessa niðurstöðu.
Ingibjörg Benediktsdóttir hæsta­
réttardómari skilaði hins vegar sér­
atkvæði í málinu og vildi ekki breyta
því mati Héraðsdóms Reykjavíkur að
um kynferðisbrot, ekki líkamsárás,
hefði verið að ræða. Vísaði Ingibjörg
meðal annars í þrjú nýleg dómafor­
dæmi í Hæstarétti máli sínu til stuðn­
ings og sagði jafnframt að með lög­
um frá 1992 hefði verið ákveðið að
hugtakið „önnur kynferðismök“
ætti að leggja að jöfnu við samræði,
þegar metið væri hvort kynferðis­
brot hefði átt sér, og að í hugtakinu
fælist „önnur, kynferðisleg misnotkun
á líkama annarrar manneskju“. Þess
konar „önnur kynferðismök“ er með­
al annars „sú háttsemi að setja fingur
eða hluti í leggöng eða endaþarm“.
Niðurstaðan í sératkvæði Ingi­
bjargar er á þá leið að ekki skipti máli
hver „tilgangur“ brotamannsins var
þegar hann tróð fingrunum upp í
endaþarm og leggöng konunnar og
er það þessi skilningur hennar sem
gerir henni kleift að vera ósammála
meirihluta dómsins. Orðrétt segir
Ingibjörg: „Með þessum verknaði
beitti hann brotaþola grófu kynferðis­
legu ofbeldi og braut þannig freklega
gegn kynfrelsi hennar. Er fallist á með
ákæruvaldinu að þessi háttsemi hafi
verið af kynferðislegum toga og afar
niðurlægjandi fyrir brotaþola. Skiptir
ekki máli hvort tilgangur ákærða hafi
verið einhver annar en að veita sér
kynferðislega fullnægju, enda nægir
að verknaður sé almennt til þess fall­
inn.“
Þessi dómur Hæstaréttar er því
skrítinn fyrir margt. Til að byrja með
sýnir hann að annað hvort þekk­
ir meirihluti dómsins ekki þau ný­
legu dómafordæmi Hæstaréttar
sem Ingibjörg vísar til í sératkvæði
sínu eða þá að hún rangtúlkar lík­
indi þessara fordæma við aðstæð­
urnar í málinu sem dómurinn féll í.
Í þessum nýfallna dómi Hæstaréttar
og hinum þremur sem Ingibjörg vís­
aði til, ef túlkun hennar er rétt, er því
komin viss mótsögn. Þessi niðurstaða
Hæstaréttar virðist ganga gegn þeim
dómafordæmum sem Ingibjörg vísar
til í sératkvæði sínu og einnig gegn
breytingunni á lögum um kynferðis­
brot frá árinu 1992.
Þetta fordæmi skapar vissa óvissu
um eðli kynferðisbrota. Hæstiréttur
rýnir í hvatir brotamannsins þegar
metið er hvort um kynferðisbrot eða
líkamsárás er að ræða en horfir ekki
á verknaðinn sjálfan sem maðurinn
er ákærður fyrir eða upplifun fórnar­
lambsins af brotinu. Manneskju sem
hefur lent í nauðgun, meðal annars
því að láta troða hlutum upp í kynfæri
sín eða endaþarm, líður þess utan
örugglega talsvert verr á sálinni en
ef hún hefði kýld eða henni hrint. Ef
Hæstiréttur segir þessari manneskju
að brotið gegn henni hafi ekki verið
nauðgun heldur líkamsárás er það ör­
ugglega sem salt í sár hennar. Þannig
eru forsendur brotamannsins, en ekki
verknaðurinn sjálfur eða hugarástand
fórnarlambsins, látnar ráða dómnum.
Nauðgarinn fær að njóta vafans.
Þessi sérstaka niðurstaða Hæsta­
réttar gengur því gegn heilbrigðri
skynsemi fólks um hvað felst í kyn­
ferðisbrotum, nauðgunum. Boð­
skapurinn sem Hæstiréttur Íslands
sendir út í samfélagið, svo notað sé
heitið á nýrri fræðslumynd um mörk­
in á milli ofbeldis og kynlífs, er að
kynferðisbrotamaðurinn þurfi að játa
að brot hans hafi nauðgun en ekki lík­
amsárás til að vera dæmt sem slíkt:
Fáðu já hjá nauðgaranum! Sá boð­
skapur er einkennilegur og virðist
hann heldur ekki eiga sér skýra stoð í
lögunum sem dæmt er út frá í málinu
ef marka má Ingibjörgu Benedikts­
dóttur.
Saksóknari harður
n Ákæra sérstaks saksóknara
á hendur Bjarna Ármanns-
syni, fyrrverandi bankastjóra
Glitnis, vekur
athygli.
Bjarni hefur
viðurkennt
mistök við
gerð skatta­
framtals
sem leiddi
til þess að skattar hans voru
20 milljónum krónum lægri
en vera skyldi. Menn velta
þó fyrir sér hvort þetta geti
verið ásetningur hjá manni
sem á milljarðaeignir. Í sam­
henginu er um að ræða smá­
peninga fyrir auðmanninn.
Sérstakur virðist hafa fulla
trú á því að um meðvitað
brot hafi verið að ræða og
hefur því ákært og gerir kröfu
um fangelsisdóm.
Brynjar og ofstækið
n Brynjar Níelsson, verðandi
þingmaður Sjálfstæðisflokks,
er mikil varðmaður íslenska
réttarkerfisins og þá sér­
staklega þar sem kemur að
kynferðis­
brotamálum.
Brynjar var í
viðtali við Bít­
ið á Bylgjunni
vegna dóms
Hæstaréttar
sem valdið
hefur undrun og hneykslan.
Hrottar sem stungu fingr­
um í leggöng og endaþarm
konu voru dæmdir fyrir of­
beldi en ekki kynferðisbrot.
Mikil reiði er vegna dómsins
í samfélaginu og er hvatt til
mótmæla gegn Hæstarétti.
Brynjar taldi gagnrýnendur
vera ofstækisfólk og það væri
ekki við dómara að sakast
heldur fremur löggjafann.
Eyjamenn súrir
n Sigurður Jónsson, fyrrver­
andi bæjarfulltrúi Sjálf­
stæðisflokksins í Eyjum, er
frekar súr í grein á heima­
síðu Eyjafrétta. Bend­
ir hann á að á framboðs­
listum fjórflokksins sé ekki
að finna Vestmanneyinga.
„Vilja ekki Eyjamenn,“ er
boðskapurinn. Sigurður
vekur síðan athygli á því að
eina ljósið í myrkrinu sé Geir
Jón Þórisson, fyrrverandi lög­
regluþjónn, í baráttusæti
Sjálfstæðisflokksins. Leggur
hann til að Eyjamenn tryggi
honum kosningu.
VG minni en HG!
n Þátturinn Sprengisandur
undir stjórn Sigurjóns M.
Egilssonar hefur haldið mjög á
lofti netkönnunum á vegum
Plússins sem eiga að sýna
fylgi hinna ýmsu stjórnmála­
samtaka.
Sumpart eru
þessar kann­
anir í takti
við aðrar og
vísindalegri,
en stundum
hafa kom­
ið fram mikil hástökk. Í nýj­
ustu könnuninn kom fram
að Vinstri­grænir eru orðnir
minni en Hægri grænir Guð-
mundar Franklíns Jónssonar.
Þetta væru auðvitað stórtíð­
indi ef mark væri takandi á
aðferðafræðinni. En hugsan­
lega er þetta fyrirboði.
Hún bjó
á Dalvík
Ég fæ mjög
jákvæð viðbrögð
Eyþór Ingi Gunnlaugsson er fjórði Dalvíkingurinn í Eurovision ef Hera er talin með. – DV Luis Arreaga, sendiherra Bandaríkjanna, mætti sem uppvakningur á frumsýningu. – DV
Fáðu já hjá nauðgaranum! „Þannig eru forsend-
ur brotamanns-
ins, en ekki verknaðurinn
sjálfur eða hugarástand
fórnar lambsins, látnar
ráða dómnum.
E
inu sinni sem oftar hlýddi ég á
kvöldfréttir í útvarpinu á leið
heim í bílnum fyrir nokkrum
mánuðum. Fyrsta frétt vakti mig
til umhugsunar. Hún fjallaði um það
að formaður Sjálfstæðisflokksins hafði
sagt að þingmenn Hreyfingarinnar
væru einhverrar skoðunar. Ég man
ekki nákvæmlega hverrar skoðunar.
Það er aukaatriði. Hitt fannst mér
merkilegra: Af hverju var það yfirleitt
fréttaefni hvað formaður Sjálfstæðis­
flokksins taldi að Hreyfingin héldi? Af
hverju var ekki Hreyfingin einfaldlega
spurð beint um skoðanir sínar?
Ítrekað í frásögnum af pólitík er
verið að segja frá því hvað einhverjir
telja að aðrir telji. Yfirlýsingar fólks um
þankagang annarra, – hvaða skoðanir
aðrir hafa, hvaða markmið aðrir hafa,
hvaða ásetning, drauma og þrár aðr­
ir hafa – rata daglega í fréttir, dægur­
málaþætti, statusa, blogg og blaða­
mola. Á kosningavori mun þetta
færast í vöxt. Miðlarnir, netið, pottarnir
munu fyllast af alls konar yfirlýsingum
fólks um fólk.
Það sem mig langar til að segja við
kjósendur er þetta:
Ekki trúa öllu.
Flókinn veruleiki
Það getur verið krassandi að heyra
orðheppinn mann lýsa öðrum manni
sem svona og svona. Að hann ætli sér
greinilega þetta og hitt. Það getur verið
hressandi að lesa kenningu, korn, stat­
us eða stein, um að þetta vaki greini­
lega fyrir þessum og að þessi vilji aug­
ljóslega gera þetta við þennan.
Ég útiloka ekki að í lýsingum fólks
á öðru fólki geti leynst sannleikskorn,
en mín reynsla segir að yfirleitt er flest
svona úr lausu lofti gripið, stundum
tær uppspuni en í besta falli hálfsann­
leikur (sem sumir segja verri en lygi).
Raunveruleikinn er yfirleitt svo miklu,
miklu flóknari en svo að hann rúmist í
einum mola í blaði, fyrstu frétt á RÚV
eða í þrjátíu sekúndna ummælum,
grein eða bloggi eins manns um annan
– hvað þá þegar augljóslega ríkir ekki
velvilji þeirra á milli.
Greinagóðar, vel unnar lýsingar,
skýringar og túlkanir á afstöðu stjórn­
málamanna og flokka í margbreyti­
legri veröld eru sem betur fer mögu­
legar. En þær þurfa pláss. Tíma. Ég er
að lesa eina bók um þessar mund­
ir sem mér finnst vera þannig, um
bandarísk stjórnmál. Vegna þess hve
mikil heimildarvinna liggur að baki og
hversu margir viðmælendur eru kall­
aðir til fær maður fljótt á tilfinninguna
að hér sé um tiltölulega sanna lýsingu
á atburðum, skoðunum, fyrirætlunum
og þrám fólks í stjórnmálum að ræða.
Og bókin, sem heitir Game Change,
virðist skrifuð af natni og með opnum
og fordómalausum huga. Rannsak­
andi huga.
Það er skemmtilegt að lesa svoleið­
is, að fá innsýn inn í raunverulegan
þankagang fólks, vitnisburð um raun­
verulega atburði.
Leitið upplýsinga
Ég er ekki vongóður um að svona
bók eða grein verði skrifuð um ís­
lenska stjórnmálamenn og flokka
fyrir kosningar. Við munum þurfa
að búa við stutta mola og statusa
hægri og vinstri. Þessi segir þetta um
þennan. Stjórnmálamenn í öllum
flokkum munu þurfa að glíma við
það með sínum einstaklingsbundnu
aðferðum að skoðanir og fyrirætl­
anir sem þeir hafa alls ekki, verða
eignaðar þeim. Í versta falli er þetta
aðferðarfræði í pólitík. Að klína ein­
hverju á annan. Láta hann neita því.
Við skulum bara kalla það klínu, svo
búið sé til nýyrði. Sumir eru góðir í
klínu.
Ekki trúa öllu, segi ég. Og mig
langar að bæta við: Kynnið ykkur mál­
in sjálf. Farið á heimasíður flokkanna.
Lesið. Sendið þeim línu. Fáið svör.
Nálgist sviðið með gagnrýnum huga.
Ræðið málin. Í rólegheitum. Og svo
þetta, sem er lykilatriði:
Kjósið það sem ykkur sýnist. Ekki
það sem öðrum sýnist.
Ekki trúa öllu
Leiðari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
14 6. febrúar 2013 Miðvikudagur
„Kjósið það sem
ykkur sýnist. Ekki
það sem öðrum sýnist
Kjallari
Guðmundur
Steingrímsson
formaður Bjartrar framtíðar