Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.2013, Blaðsíða 16

F
jölmargar gloppur má finna í ís-
lenskum neytendalögum hvað
varðar réttmæta notkun hug-
taka. Auglýsendur geta beitt
ýmsum blekkingum til þess að
telja neytendum trú um að vara sem
búin er til í tilraunastofum sé til dæm-
is „náttúruleg“ í skjóli óljósra hugtaka
sem ekki eru skilgreind í lögum eða
reglum.
DV tók saman nokkur hugtök sem
notuð eru í auglýsingum hér á landi
og bar þau saman við neytendalög-
gjöfina og tilvísanir Neytendastofu.
Athugull neytandi reynir að vera á
varðbergi gagnvart innantómum slag-
orðum sem oft eru mjög gildishlaðin,
enda eru þau ekki lýsandi fyrir inni-
hald vörunnar. Slagorðin fylgja hér
en það getur farið eftir upprunalandi
hvort ákveðin orðanotkun samræmist
lögum eða ekki.
Ekki skilgreint í lögum
Náttúrulegt
Orðið „náttúrulegt“
er ekki skilgreint í
íslenskum lögum
og þýðir raunar
ekki neitt í lagalegum
skilningi. Ólíkt því sem er með orðið
„lífrænt“ er engin sérstök vottun
til um að vara sé náttúruleg. Þó er
matvælaeftirlit Bandaríkjanna búið að
skilgreina „náttúruleg bragðefni“ en
sú skilgreining er ansi víð.
Öll bragðefni – og einungis bragð-
efni – sem finna má í kryddi, ávöxtum,
grænmeti, ætum gertegundum,
trjáberki, rótum, blómhnöppum, lauf-
um eða svipuðum plöntuafurðum,
sjávarfangi, alifuglum, eggjum eða
mjólkurafurðum eru svokölluð „nátt-
úruleg bragðefni“. Þetta efni má vera
einangrað með eimingu, bruggun,
hitun eða steikingu.
Niðurstöður þessa eru nokkuð
áhugaverðar. Kaupir þú vanilluís
innfluttan frá Bandaríkjunum með
náttúrulegum bragðefnum, getur þú
nánast aldrei verið viss um uppruna
bragðefnanna. Efnið „castoreum“
er náttúrulegt og hefur verið notað
til þess að gefa vörum hindberja-,
vanillu- eða jarðarberjabragð. Einnig
er efnið notað í síga rettur til þess að
bæta bragð og lykt.
EES gerir kröfu um að vörur sem
eru framleiddar þar og innihalda
„náttúruleg bragðefni“ innihaldi
einungis náttúruleg bragðefni og
engin gerviefni. Evrópska skilgrein-
ingin á náttúrulegum bragðefnum
er svipuð þeirri bandarísku, nær yfir
allar afurðir dýra og plantna.
Þar sem skilgreiningarnar ná
einungis til bragðefna er ljóst að hægt
er að reiða fram mjög ónáttúrulega
vöru, til dæmis með erfðabreyttu
hráefni, með náttúrulegum bragð-
efnum, og markaðssetja hana sem
„náttúrulega“. Sem dæmi um þetta má
nefna Honey Nut Cheerios, sem fæst
í matvörubúðum hér. Það inniheldur
erfðabreyttan maís en náttúruleg
bragðefni. Framan á stendur því
„Naturally flavored“.
Mikilvægt er að nefna að það er
ekki grundvallarmunur á gervi- og
náttúrulegum bragðefnum. „Ef neyt-
andi kaupir epladrykk sem inniheldur
gervibragðefni, mun hann innbyrða
í megindráttum sömu efni og hann
myndi innbyrða ef hann hefði kosið
epladrykk með náttúrulegum bragð-
efnum,“ útskýrir Gary Reineccius,
prófessor í næringarfræði, í tímaritinu
Scientific American. Orðið náttúrulegt
vísar því til upprunans, en efnin sem
gefa bragð eru ekki mismunandi eftir
upprunanum, þótt gervibragðefni séu
venjulega með einfaldari efnafræði-
lega uppbyggingu: „Þetta er líkt og
að epli sem væri til sölu á bensínstöð
væri sagt vera gerviepli en eins epli
sem væri til sölu á ávaxtamarkaði
væri sagt náttúrulegt.“
Ekki skilgreint í lögum
Ofurfæða
Orðið „superfood“
eða „ofurfæða“
er algjörlega
merkingarlaust
hugtak á Íslandi, í
lagalegum skilningi.
Orðið hefur verið notað
yfir fæðu sem á að þykja meinholl
og stundum eru slíkar fullyrðingar
á rökum reistar. Oft er því svokölluð
„ofurfæða“ mjög dýr og markaðssett
16 Neytendur 6. febrúar 2013 Miðvikudagur
Flugfélag selur kyrrð án krakka
n Börn yngri en 12 ára þurfa að sitja aftast í vélinni, þar sem þeim er sinnt sérstak-
F
lugfarþegar þekkja eflaustvel
þá reynslu að setjast örþreytt-
ir í flug og verða fyrir ónæði
af öðrum flugfarþegum. Þó
allur gangur sé á því hvernig full-
orðið fólk hagar sér, drukkið eða
ódrukkið, er stundum mikið óá-
næði af börnum í flugvélum. Þeim
líður misjafnlega vel í háloftunum,
eins og fullorðnum.
Börnin verða líka fyrr þreytt og
tjá það stundum óhikað í gráti og
veinum.
Asíst flugfélag hefur nú fundið
lausn á þessu, eða í það minnsta
gert tilraun til þess. Air Asia X sel-
ur nú sæti í kyrrð þar sem ungir
og óheftir sitja fjarri hinum full-
orðnu. Reyndar gengur flugfélag-
ið svo langt að börn undir 12 ára
aldri mega hvergi annars stað-
ar sitja en aftast í vélinni. Í stað-
inn þjónustar flugfélagið börn og
barnafjölskyldur sérstaklega og
hugar vel að þörfum ungbarna.
„Með þessum hætti geta all-
ir ferðast saman í sátt, kyrrð og
samlyndi,“ segir Osman-Rani, for-
stjóri flugfélagsins. „Við erum ekki
að banna börnum að ferðast, við
erum að huga betur að þörfum
hópa. Þarfir þeirra fara oft ekki
saman.“
simon@dv.is
Algengt verð 260,5 kr. 263,3 kr.
Algengt verð 260,3 kr. 263,1 kr.
Höfuðborgarsv. 260,2 kr. 263,0 kr.
Algengt verð 260,5 kr. 265,3 kr.
Algengt verð 262,9 kr. 263,3 kr.
Melabraut 260,3 kr. 263,1 kr.
Eldsneytisverð 5. feb
BENsíN DísilOlía
Heilsað sem
vinur væri
n Viðskiptavinur verslunarinnar
Rangár í Skipasundi hafði samband
og gat ekki orða bundist yfir ágæti
verslunarinnar:
„Kaupmaðurinn á horninu er nán-
ast útdauður, en þó má enn finna
einn og einn sem leggur metnað
sinn í persónulega þjónustu og við-
mót sem skírskotar frekar til góðra
kynna en viðskiptasambands.
Einn slíkan kaupmann er að finna
í Rangá, rótgróinni hverfisverslun
á horni við Skipasund í Reykjavík.
Starfsfólk þar er ávallt brosandi og
heilsar manni eins og gömlum vini.
Líkt og almennilegri hverfisverslun
sæmir býður Rangá upp á meira
vöruúrval en ætla mætti miðað við
stærð búðarinnar og lítil
hætta á að maður gangi
bónleiður til búðar eigi
maður erindi í Rangá.
Ég óska versl-
uninni sem
lengstra lífdaga,
enda yrði hún
Snorrabúð stekk-
ur ef Rangá hyrfi
af horninu.“
„Svona fram-
koma á ekkert
að líðast“
n Óánægður viðskiptavinur Vefn-
aðarvöruverslunarinnar Virku segir
farir sínar ekki sléttar eftir viðskipti
við fyrirtækið. Viðskiptavinur-
inn hafði komið auga á fallegt efni
í búðinni: „Efnið var frekar dýrt
og ég spurði hvort þetta væri gott
efni. Ég sagði afgreiðslustúlkunni
að ég ætlaði að láta sauma kjól úr
efninu og hún taldi mér trú um að
þetta væri mjög gott efni,“ segir við-
skiptavinurinn.
„Það er dýrt að láta sauma kjóla
og ég hefði aldrei látið gera það ef
þetta væri ekki gott efni,“ bætir við-
skiptavinurinn við.
„Eftir að hafa farið þrisvar sinnum
í kjólinn hafði hann hnökrað mikið
og víkkað, efnið var nánast eins og
pappi á svæðum fyrir aftan.“ Þegar
viðskiptavinurinn fór með kjólinn
í Virku til þess að koma kvörtunum
á framfæri var tekið við kjólnum til
þess að leggja mat á málið.
„Það var síðan hringt í mig
nokkrum dögum seinna og mér
sagt að þeir ætluðu ekk- ert
að gera fyrir mig, því
enginn hefði kvartað
vegna þessa efnis
áður. Þau sögðust
hafa leitað til Neyt-
endasamtakanna
og fengið þessi
svör,“ segir viðskiptavinur-
inn: „Svona framkoma á
ekkert að líðast í dag.“
Lof og last
Sendið lof eða last á neytendur@dv.is Slagorðin innantóm
n Auglýsendur blekkja í skjóli óljósra hugtaka n Einungis sum eru skilgreind í lögum og reglum n Gloppur í lögunum
Símon Örn Reynisson
blaðamaður skrifar simon@dv.is
Grátur
Ekki er víst að börnin séu ánægð
með að þurfa að sitja fjarri foreldrum
sínum klukkutímum saman.