Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.2013, Blaðsíða 11

Fréttir 11Miðvikudagur 6. febrúar 2013
U
m miðjan janúar tilkynnti rík­
isstjórnin að hægt hefði verið
á viðræðum um aðild Ís­
lands að Evrópusambandinu
(ESB). Í því felst meðal annars
að ekki verður unnið með samnings­
afstöðu Íslands varðandi sjávarút­
vegsmál fyrr en að loknum alþingis­
kosningum og þegar ný ríkisstjórn
tekur við. Líklega eru flestir sammála
um að Íslendingar eigi mestra hags­
muna að gæta í viðræðunum við ESB
á sviði sjávarútvegsmála.
Heimildir DV herma að Evrópu­
sambandið ætli sér ekki að ljúka
samningum um sjávarútvegsmál fyrr
en það sér fyrir endann á aðildarvið­
ræðum við Íslendinga. Ástæðan sé
meðal annars sú að ESB muni þurfa
að gefa töluvert eftir í samningum um
sjávarútvegsmál. Sambandið sé hins
vegar ekki tilbúið að veita slíka eftir­
gjöf ef yfirgnæfandi líkur eru á því að
aðildarsamningur verði felldur hér­
lendis. Með því hefði ESB veitt for­
dæmi sem aðrir gætu sótt í án þess
að það hefði verið til nokkurs – slíku
fylgdi of mikill kostnaður fyrir sam­
bandið.
Sú útfærsla sem rætt er um er að
200 sjómílna lögsaga Íslands yrði gerð
að sérstöku stjórnsýslusvæði innan
sameiginlegrar sjávarútvegsstefnu
ESB. Yfirstjórn þess stjórnsýslusvæð­
is yrði áfram í höndum Íslands. Er um
að ræða sérlausn en ekki undanþágu
frá reglum ESB. Er það í samræmi
við nefndarálit meirihluta utanríkis­
málanefndar vegna þingsályktunar­
tillögu um aðildarumsóknina að ESB
árið 2009 þar sem krafa var sett fram
um að íslensk lögsaga verði skilgreind
sem sérstakt íslenskt fiskveiðistjórnar­
svæði. Þessi hugmynd er ekki ný af
nálinni. Í kassa með frétt sem byggist
á grein Úlfars Haukssonar stjórnmála­
fræðings kemur fram að hugmyndir
um þetta hafi fyrst verið settar fram
árið 1994.
Lítið verið rætt um afstöðu ESB
Lítið hefur heyrst um samningsaf­
stöðu ESB varðandi sjávarútvegs­
mál allt frá því að leiðtogaráð ESB
samþykkti að hefja viðræður við Ís­
lendinga þann 17. júní árið 2010. Þó
má nefna að Jóhanna Sigurðardóttir
forsætisráðherra átti fund með Ang­
elu Merkel, kanslara Þýskalands, í
Berlín sumarið 2011. Eftir þann fund
var haft eftir Jóhönnu að hún teldi að
erfiðasti hlutinn af aðildarviðræðun­
um við ESB yrði varðandi takmarkan­
ir á fjárfestingum útlendinga í íslensk­
um sjávarútvegi.
Meginreglan innan ESB er að var­
anlegar undanþágur séu ekki veittar
frá sameiginlegri sjávarútvegsstefnu
sambandsins. Flestir eru því sam­
mála um að það væri óábyrgt af emb­
ættismönnum ESB að gefa þegar upp
hver samningsafstaða sambandsins
gagnvart Íslendingum væri er varðar
sjávarútvegsmálin ef það sé ætlun
sambandsins að veita Íslendingum
verulegar undanþágur frá þessari
meginreglu. ESB hefur þó sýnt það
margoft að sambandið reynir að finna
lausnir á þeim málum sem skipta
miklu máli fyrir umsóknarríki. Sér­
lausn fyrir Ísland varðandi sjávarút­
vegsmálin ætti því alls ekki að vera
fjarlægt markmið enda hlutfall sjávar­
útvegs um 40 prósent af vöruútflutn­
ingi Íslendinga. Þá hefur verið bent á
það að reglan um hlutfallslegan stöð­
ugleika ætti að tryggja Íslendingum
að veiðiheimildum innan íslenskrar
lögsögu yrði áfram útdeilt til íslenskra
útgerða samkvæmt veiðireynslu
þeirra.
Óvissa um afstöðu ESB slæm
fyrir Samfylkinguna
Sú staðreynd er hins vegar að vissu
leyti pínleg fyrir þá sem nú berjast
fyrir því að Ísland gerist aðili að ESB,
þá sérstaklega Samfylkinguna. Að fara
inn í komandi kosningabaráttu án
þess að geta fullyrt neitt um það hvaða
undanþágur séu í boði fyrir Íslendinga
er varðar sjávarútvegsmálin er líklega
ekki óskastaða fyrir flokkinn sem
hefur misst mikið af fylgi sínu á núver­
andi kjörtímabili. Andúð Íslendinga á
inngöngu í ESB byggir að stórum hluta
á því sem margir hafa haldið fram, að
engar undanþágur verði í boði fyrir Ís­
land í sjávarútvegsmálum. Sú afstaða
mun líklega lítið breytast þar til að við­
ræður á milli Íslands og ESB hefjast
um sjávarútvegskaflann.
Það sem hefur einnig mikil áhrif
er að ESB hefur ekki enn lokið því að
endurskoða sjávarútvegsstefnu sína.
Hafa margir haldið því fram að til­
gangslaust sé fyrir Íslendinga að hefja
viðræður um samningsafstöðu varð­
andi sjávarútvegmál fyrir en ESB hafi
komið sér saman um eigin sjávar­
útvegsstefnu.
Ekki hissa á undanþágum
„Þegar viðræður standa yfir um við­
kvæm málefni þá eru samnings aðilar
yfirleitt ekki að gefa það út opinber­
lega hver séu samningsmarkmið sín.
Það er því ekkert óeðlilegt að ESB
gefi ekki upp afstöðu sína,“ segir Úlfar
Hauksson stjórnmálafræðingur í sam­
tali við DV, aðspurður hvort það sé
einkennilegt að lítið hafi verið gefið
út um samningsafstöðu ESB gagnvart
Íslandi varðandi aðildarviðræðurnar
hvað sjávarútvegsmálin varðar. Það
hafi verið viðurkennd krafa af hálfu
Íslendinga að fá 200 sjómílna lög­
sögu landsins viðurkennda sem sér­
stakt stjórnsýslusvæði. „Það yrði ansi
góð niðurstaða fyrir Íslendinga sem
kæmi mér ekki á óvart. Þar með yrðu
ítrustu kröfur Íslendinga í aðildar­
viðræðunum samþykktar. Afstaða Ís­
lands varðandi þetta atriði byggir á
sterkum rökum. Íslensk lögsaga er al­
gjörlega aðskilin lögsögu ESB og við
deilum engum miðlínum með ESB og
þar með engum staðbundnum fiski­
stofnum,“ segir Úlfar.
Norðmenn sóttu ekki um sérlausn
Að hans mati hefur engin þjóð í
Evrópu sótt um varanlegar sérlausnir
á sviði sjávarútvegs í aðildarviðræðum
við ESB að neinu marki. Því sé eðlilegt
að ekki sé hægt að benda á neitt gott
dæmi um land sem hafi fengið svip­
aðar sérlausnir og Íslendingar ætli sér
væntanlega að óska eftir í aðildarvið­
ræðum sínum. Á hann þar bæði við
Möltu og Noreg. Árið 1993 fóru Norð­
menn í aðildarviðræður við ESB í
annað skiptið. „Þeir fóru aldrei fram á
neinar sérlausnir í sjávarútvegi. Norð­
menn sóttu bara um tímabundnar
lausnir og aðlögun sem þeir þó álitu
að myndu tryggja þeim óbreytta stöðu
og yfirráð yfir norskum sjávarútvegi,“
segir Úlfar. Í því samhengi verði að líta
til þess að árið 1993 hafi hlutur sjávar­
útvegs einungis numið um fimm pró­
sentum af verðmæti vöruútflutnings
Norðmanna. Auk þess deili Norð­
menn fiskistofnum með ESB þar sem
lögsögur þeirra liggja saman að hluta.
Til samanburðar var hlutfall sjávarút­
vegs af vöruútflutningi Íslendinga um
40 prósent árið 2012.
Í EES­samningaferlinu féll sam­
bandið frá öllum kröfum um veiði­
heimildir innan íslenskrar lögsögu.
Jafnframt staðfesti ESB mikilvægi fisk­
veiða fyrir Ísland og að sjávarútvegur
væri grundvöllur fyrir efnahagsstarf­
semi landsins. Engin ástæða sé til að
ætla að ESB hafi snúið við blaðinu
hvað þetta varðar. Því segir Úlfar það
óþarfa bölsýni hjá andstæðingum
um aðild Íslands að ESB að ákveða að
óathuguðu máli að engar sérlausnir
séu í boði fyrir Íslendinga er varðar
sjávarútveginn. DV reyndi að ná tali
af Össuri Skarphéðinssyni utanríkis­
ráðherra og sendi honum fyrirspurn
er varðar samningsafstöðu ESB gagn­
vart Íslandi á sviði sjávarútvegsmála.
Hins vegar höfðu ekki borist svör frá
utanríkisráðherra þegar blaðið fór í
prentun í gærkvöldi.
Þegar rætt um sérlausn árið
1994: Ekki ný hugmynd
„Jean­Luc Dehane, fyrrverandi
forsætisráðherra Belgíu, viðr­
aði á sínum tíma [1994] hug­
myndir þess eðlis að gera íslenska
fiskveiðistjórnunarkerfið hluta af
sjávarútvegsstefnu ESB ef til aðildar­
viðræðna kæmi. Hann sagði for­
dæmi fyrir því að önnur stjórnunar­
kerfi gildi á ákveðnum hafsvæðum,
eins og t.d. á svæðum við Írland og
Hjaltlandseyjar. Hér var Dehane að
opna á þá umræðu að íslenska fisk­
veiðilögsagan verði gerð að sérstöku
stjórnsýslusvæði innan Evrópusam­
bandsins. John Maddison, fyrrum
sendiherra ESB í Noregi og á Íslandi,
ljáði á sínum tíma [1996] einnig máls
á svipuðum hugmyndum. Segja má
að þessi umræða hafi náð hámarki í
umtalaðri „Berlínarræðu“ Halldórs
Ásgrímssonar árið 2002. Rökin fyrir
þessu sjónarmiði eru þau að ESB
hefur vikið frá meginstefnu sinni í
sjávar útvegsmálum og skapast hefur
fordæmi fyrir því að tekið sé tillit til
sérþarfa einstakra svæða og byggða­
laga sem háð eru fiskveiðum. Á það
einkum og sér í lagi við í tilvikum þar
sem ekki getur orðið um að ræða mis­
munun á grundvelli þjóðernis vegna
staðbundinna stofna sem einungis
eru nýttir af innlendum aðilum.“ n
ESB mun veita eftirgjöf
í sjávarútvegsmálum
n Ísland mun fá sérlausnir sem verða þó ekki kynntar fyrr en ESB sér fyrir endann á viðræðum
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar as@dv.is
Á Austurvelli
Útgerðin mótmælti
harðlega við Alþingis-
húsið í sumar.
Góð niðurstaða kæmi ekki á óvart Úlfar Hauksson stjórnmálafræðingur segir að það
kæmi sér ekki á óvart ef Íslendingar næðu fram ítrustu samningskröfum sínum í aðildarvið-
ræðum við Evrópusambandið á sviði sjávarútvegsmála.
„Það yrði ansi góð
niðurstaða fyr-
ir Íslendinga sem kæmi
mér ekki á óvart. Þar
með yrðu ítrustu kröfur
Íslendinga í aðildarvið-
ræðunum samþykktar.