Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.2013, Blaðsíða 22

22 Menning 17. júlí 2013 Miðvikudagur
Brad Pitt berst við uppvakninga
E
itt af einkennum mynda um
uppvakninga hefur verið að þær
eru ódýrar í framleiðslu en skila
miklu í kassann. Þetta á við um
upprunalegu uppvakningsmyndir
George A. Romera – Night of the Living
Dead og Dawn of the Dead – myndir
sem sköpuðu þetta einkennilega kvik-
myndaform, og ótal kvikmynda sem
síðar hafa spunnist út frá þessum upp-
runalegu uppvakningsmyndum.
World War Z kostaði víst yfir 200
milljónir dollara í framleiðslu og er því
dýrasta zombie-mynd sögunnar. Enda
er hryllingnum hér stillt í hóf og boðið
upp á meiri hasar en maður er vanur í
uppvakningsmyndum. World War Z er
líka bara bönnuð innan 12 ára – sem er
mjög óvenjulegt þegar um uppvakn-
ingsmynd er að ræða.
En þetta eru ekki einu reglurnar
sem myndin brýtur. Uppvakningarnir
í myndinni virðast gæddir ofurmann-
legum kröftum – þeir hlaupa hraðar en
mannfólkið og komast yfir rammgerða
veggi. Reyndar er brugðið upp hefð-
bundnari mynd af uppvakningunum
í þriðja kafla myndarinnar sem ger-
ist á rannsóknarstofu í Skotlandi. Sá
kafli myndarinnar kemst næst anda
hrollvekjunnar.
Í hefðbundnum uppvaknings-
myndum er ekkert svar gefið við því
hver uppruni veikinnar sé. Gefið er í
skyn að leynilegum tilraunum sé um
að kenna eða að um guðlega hefnd sé
að ræða – líkt og Peter (Ken Foree) seg-
ir í Dawn of the Dead: Þegar helvíti er
yfirfullt munu hinir dauðu þramma á
jörðinni.“
Í World War Z er orsök þess að
mannfólkið breytist í uppvakninga
vírus sem á uppruna sinn að rekja til
náttúrunnar. Sökinni er ekki varpað á
okkur sjálf, mannfólkið – líkt og svo oft
er þemað í uppvakningamyndum (þær
eru í eðli sínu mjög and-kapítalískar)
heldur er illmennið sjálf móðir náttúra.
En veigamesta reglan sem brotin er
í World War Z er sú að í zombie-mynd-
um er orðið „zombie“ aldrei brúkað um
hina lifanda dauðu. Það er talað um
hina „dauðu“ eða „lifandi dauðu“. Og
fyrir aðdáendur zombie-mynda reynist
þetta í raun erfiðasti bitinn að kyngja.
Reglur eru hins vegar til þess að
brjóta þær. World War Z er stórmynd
og fyrir rúmar 200 milljónir er ekki
bara í lagi að sveigja reglurnar – held-
ur jafnvel búa nýjar til. Myndin er held-
ur ekki ætluð harðkjarna uppvakninga
aðdáendum – hér er um hrollvekjandi
hasarmynd fyrir hinn almenna áhorf-
anda að ræða. Og sem slík gengur
myndin vel upp.
Þrátt fyrir skort á blóðsúthelling-
um og mannáti, líkt og í venjulegum
uppvakninga myndum, nær World
War Z að skapa ógnvekjandi and-
rúmsloft. Sérstaklega er byrjunin vel
gerð, engum tíma eytt í óþarfa og flótti
fjölskyldunnar fær mann til að sitja
á sætisbríkinni. Sviðsmyndirnar eru
stórkostlegar, tæknibrellurnar sann-
færandi og Brad Pitt er flottur í aðal-
hlutverkinu.
Það er nú þegar búið að tilkynna
um framhald World War Z og ekki
að undra. Myndin er stórkostlega vel
heppnuð og dæmi um að engar regl-
ur eru svo heilagar að ekki megi brjóta
þær. Nýr kafli í sögu zombie-mynda er
hafinn. n
H
vað verður þú hérna lengi?“
spurði þýskur kollegi daginn
sem ég byrjaði á Berliner
Zeitung. „Tvo mánuði,“
svaraði ég. „Þú átt eftir að
vera hérna lengur en við,“ sagði hinn
á móti. Ef það er eitthvað sem held-
ur blaðamannastéttinni gangandi
þessa dagana er það gálgahúmorinn.
Nóg er af auðum sætum á skrif-
stofunni og ég sest í sæti manns
sem er að lögsækja blaðið vegna
brottreksturs síns og er farinn á
Eurovision í Malmö ásamt kærastan-
um til að hressa sig við. Um kvöldið
er svo haldin erfidrykkja fyrir annan
sem hefur verið sagt upp störfum.
Líklega áttu blaðamenn það til að
hverfa í Austur-Þýskalandi líka, en
þó varla í jafn miklum mæli og þeir
gera nú.
Kaldastríðsblöð
Berliner Zeitung á kannski ekki
framtíðina fyrir sér, en blaðið á sér
áhugaverða fortíð. Það var stofn-
að af sovéskum hernámsyfirvöld-
um þann 7. júlí 1945, rétt tveim-
ur mánuðum eftir hrun þarlendra.
Nokkrum mánuðum síðar stofn-
uðu Bandaríkjamenn blaðið Tages-
spiegel því til höfuðs, og enn þann
dag í dag skiptist lesendahóp-
ur blaðanna að mestu eftir hin-
um gömlu landamærum austur-
og vestur Berlínar. Svo ríkur þáttur
var Berliner Zeitung í daglegu lífi í
Austur-Berlín að þegar Baltasar Kor-
mákur gerði Kaldastríðsþátt sinn
„The Missionary“ var eintak af blað-
inu frá 1969 hluti af sviðsmyndinni.
Stærsta stund
blaðamennskunnar
Eftir fall múrsins varð Berlín að
höfuðborg sameinaðs ríkis og var
blaðið selt framkvæmdamönnum
að vestan sem ætluðu sér að gera
það að nokkurs konar Washington
Post Þýskalands. En svo kom netið
og nú hefur sala á blaðinu dregist
saman um þriðjung, sem útskýrir
öll auðu sætin á skrifstofunni.
Washington Post sjálft er
þekktast fyrir einhverjar glæstustu
stundir í sögu blaðamennskunnar
þegar rannsóknarblaðamennirn-
ir Woodward og Bernstein komu
upp um Watergate-hneykslið sem
leiddi til þess að valdamesti mað-
ur í heimi í þá tíð, Richard Nixon,
varð að segja af sér.
Baráttan við tímann
Erfitt er að ímynda sér að eitthvað
álíka gæti gerst í dag. Málið dró
reyndar úr trúverðugleika blaðsins
um tíma og dróst salan saman þar
til allt var komið upp á yfirborðið
og Washington Post stóð að lokum
með pálmann í höndunum. Erfitt er
að ímynda sér að eigendur fjölmiðla
í dag myndu sýna blaðamönnum
álíka traust.
Fjöldauppsagnirnar koma síð-
an aftur niður á rannsóknarblaða-
mennskunni. Tveir bestu blaða-
menn Washington Post fengu hálft
ár til að rannsaka þetta eina mál,
en á New York Times þessa dagana
kvarta menn undan því að fá ekki
nema eina til tvær vikur til að vinna
greinar sínar. Á minni blöðum eins
og þeim íslensku þykir gott að fá einn
til tvo daga.
Rannsóknarblaðamennska?
Þeir blaðamenn sem helst eiga fram-
tíðina fyrir sér eru þeir sem geta
skrifað aðgengilegan texta um hin
ýmsu málefni á persónulegan hátt og
oft út frá eigin skoðunum. Með öðr-
um orðum, blaðamenn eins og ég.
Það sem hins vegar skortir er einmitt
rannsóknarblaðamennskan. Það er
auðvelt að mynda sér skoðun, en
einhver þarf að grafa upp þær stað-
reyndir sem skoðanirnar byggja á.
Margir kölluðu eftir betri rann-
sóknarblaðamennsku í kjölfar
hrunsins hér, en þeir eru færri sem
eru reiðubúnir til að borga fyrir hana.
Sú blaðamennska er tímafrek og
stendur varla undir kostnaði þegar
aðalatriðið er að geta framleitt sem
flestar greinar á sem stystum tíma.
Víða er ætlast til að helmingi færri
blaðamenn fylli blöðin nú en áður og
því er framleiðni fyrir öllu.
Öld öfganna
Ekki er þó allt vonlaust. Í Noregi
hafa menn komist að því að fólk
er helst reiðubúið til að greiða fyr-
ir aðgang að litlum héraðsblöð-
um, fréttum úr nærumhverfinu
sem ekki er hægt að nálgast annars
staðar. Önnur módel sem helst
virðast ganga eru annað hvort
mjög sérhæfð blöð sem lítill en
dyggur hópur gerist áskrifandi að.
Á hinum endanum eru svo blöð
eins og Daily Mail í Bretlandi, sem
gera út á slúður og æsifréttir, en
vefsíða þeirra er ein sú mest sótta
í heiminum.
Það eru einmitt milliblöðin eins
og Berliner Zeitung, sem hvorki
segja æsifréttir né eru með ítar-
legar umfjallanir, heldur segja að-
eins fréttir frá degi til dags, sem
eru við það að hverfa. Fólk les ekki
lengur dagsgamlar fréttir með
morgunkaffinu þegar allt birtist
jafnóðum á netinu sem svo aftur
er hægt að sjá á lesbretti eða snjall-
síma nánast um leið og það gerist.
Dökk framtíð blaðamennsku
n Krafan er um vandaðri blaðamennsku en fáir vilja borga brúsann n Fékk sumarvinnu á Berliner Zeitung
Fjölmiðlar
Valur
Gunnarsson
„Sá sem segist
vita hver framtíð
blaðamennskunnar er –
hann lýgur.
Höfuðstöðvar Berliner Zeitung Við
hið sögufræga Alexander Platz í Berlín.
Uppselt á
John Grant
Allir miðar á tónleika John Grant
á Faktorý, fimmtudagskvöldið 25.
júlí, seldust upp og hefur aukatón-
leikum verið bætt við sama kvöld.
Í tilkynningu frá Faktorý segir að
John Grant hafi stimplað sig ræki-
lega inn í íslenskt tónlistarlíf frá
því hann kom fyrst fram á Iceland
Airwaves hátíðinni 2011. Önn-
ur breiðskífa hans „Pale Green
Ghosts“ hafi fengið nánast fullt
hús stiga hjá öllum helstu tón-
listartímaritum heims. Hann sé
þekktur fyrir opinskáa, fyndna
og ljúfa texta og muni koma fram
með hljómsveit á tónleikunum
á fimmtudagskvöld. Uppselt er á
upprunalegu tónleikana sem hefj-
ast klukkan tíu en aukatónleikarn-
ir hefjast klukkan hálf átta sama
kvöld.
Skrímsli í bíó
Tvær kvikmyndir eru frumsýnd-
ar í kvikmyndahúsum í dag og
fjalla þær báðar um skrímsli.
Önnur heitir Skrímslaháskólinn
og er nýjasta myndin frá Pixar
og Disney. Myndin hefur sleg-
ið í gegn í Bandaríkjunum og er
ein tekjuhæsta mynd sumarsins.
Hin heitir Pacific Rim og er eftir
mexíkóska leikstjórann Guillermo
del Toro. Myndin er magnað sjón-
arspil og segir frá baráttu mann-
kyns við risastór skrímsli sem rísa
úr iðrum jarðar. Úrslitaorrustan
er háð með hjálp vélmenna sem
stjórnað er af mönnum.
Kvikmynd
Símon Birgisson
simonb@dv.is
World War Z
IMDb 7,3 Metacritic 46
Leikstjóri: Mark Forster
Leikarar: Brad Pitt, Mireille Enos, Daniella
Kertesz