Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.2013, Qupperneq 14

Sandkorn
Á
sama tíma og mörg af stærstu
útgerðarfyrirtækjum landsins
skila methagnaði er ástandið á
Landspítalanum orðið þannig
að læknar eru farnir að lýsa því
sem „lífshættulegu“. Fjögur af stærstu
útgerðarfélögum landsins skiluðu
samtals 28 milljarða króna hagnaði á
síðasta ári en greiddu „aðeins“ fimm
milljarða króna í veiðigjöld á sama
tíma – og það er meira að segja búið að
lækka veiðigjöldin á þessu ári. Í sama
mund eru sagðar fréttir um atgervis­
flótta úr læknastétt á Íslandi þar sem ís­
lenskir læknar eru orðnir leiðir á þeim
vinnuaðstæðum sem þeim er boðið
upp á á Landspítalanum – kvartað er
yfir lélegum tækjabúnaði, löngum og
erfiðum vöktum og ósamkeppnishæf­
um launum. Einn af þeim sem lýst hef­
ur ástandinu á Landspítalanum er Kári
Stefánsson, forstjóri deCode: „Taktu nú
eftir, og þetta eru ekki ýkjur hjá mér:
Er fólk farið að deyja á Íslandi af því að
heilbrigðiskerfið er holað að innan, er
fólk raunverulega farið að deyja?“
Fréttir um þessi tvö mál, hagnað
stórútgerðanna á Íslandi annars vegar
og ástandið á Landspítalanum hins
vegar, voru sagðar nokkrum sinnum í
fréttatímum RÚV um helgina, jafnvel
hver á eftir annarri. Sjáið þið ekki hvað
þetta samhengi er andstyggilegt; það
nánast kallar á áheyrandann: Hvernig
má það að vera að stórútgerðir landsins
safni milljörðum á milljarða ofan í stað
þess að þurfa að greiða eðlileg afnota­
gjöld af kvótanum aftur til samfélags­
ins sem sagt er eiga hann á endanum?
Væri hægt að koma í veg fyrir hugsan­
legan dauða fólks, eða að minnsta kosti
að bæta ástandið á Landspítalanum
til muna þannig að mannskaði vegna
eklunnar sé ólíklegri, með því að leita
í djúpar hirslur útgerðanna sem eiga
ekki einu sinni sjálfar þau verðmæti
sem auðlegð þeirra byggir á, nefnilega
aflaheimildirnar?
Íslenska ríkið hefur í raun sjálf­
dæmi um hversu hátt veiðigjaldið sem
íslenskar útgerðir greiða ætti að vera:
Það er réttlætismál sem byggir á póli­
tískri sýn hverrar ríkisstjórnar fyrir sig.
Þannig eru umræddar fjórar útgerð­
ir – Samherji, Síldarvinnslan, Vinnslu­
stöðin og HB Grandi – aflögufærari
um miklu meira til samfélagsins en
þessa fimm milljarða króna sem þær
greiddu til ríkisins fyrir afnotaréttinn
af fiskveiðikvótanum í fyrra. En ríkis­
stjórn Sjálfstæðisflokksins og Fram­
sóknarflokksins hefur meira að segja
lækkað veiðigjöldin til muna þannig að
þessi gjaldtaka mun skila íslenska rík­
inu rúmum fjórum milljörðum krón­
um minna á þessu ári en ráðgert hafði
verið – 9,8 í stað 14 – og sex milljörðum
króna á næsta ári. Á kjörtímabilinu
er ríkisstjórnin því að gefa eftir um 20
milljarða króna tekjur til útgerðarinn­
ar. Kannski hefði verið hægt að lækka
veiðigjöld smærri útgerðanna en stóru
útgerðirnar eru vel færar um að greiða
þau veiðigjöld sem þau greiddu í fyrra
og sjálfsagt miklu meira til. Land­
spítalinn hefur að minnsta kosti miklu
meira að gera við afsláttinn af veiði­
gjaldinu sem þessar fjórar stórútgerðir
fá en þær sjálfar.
Sem dæmi af stærstu útgerðinni þá
á Samherji 123 milljarða króna eignir
og skuldar tæpa sjötíu milljarða en
þetta þýðir að eigið fé útgerðarinnar
er meira en 50 milljarðar króna. Til
samanburðar má nefna að Land spítali
Íslands fær rúmlega 42 milljarða ís­
lenskra króna á fjárlögum á hverju ári
og því væri hægt að reka spítalann í
eitt ár og nokkra mánuði fyrir eigið fé
Samherja. Eftir hrun hefur verið horft í
hverja krónu af þessum 42 milljörðum
og hefur læknum spítalans verið sagt
að spara við sig í notkun sjúkragagna,
lyfja og jafnvel pappírs í tölvuprentar­
ana eins mikið og þeir geta. Hver króna
sem Landspítalinn fær skiptir því máli
– ég tala nú ekki um hver milljarður.
Þarf Samherji virkilega alla þessa millj­
arða á meðan Landspítalinn sveltur?
Gráðugum stórútgerðarmönnum
er leyft að fitna á kostnað þess að á
Íslandi séu til meiri peningar til að
leggja inn í heilbrigðiskerfið og aðrar
grunnstoðir samfélagsins; útgerðar­
mönnum sem í reynd hafa ekkert við
alla þessa peninga að gera. Bara eitt
dæmi er Þorsteinn Már Baldvinsson,
forstjóri og aðaleigandi Samherja, sem
á 2,8 milljarða króna inni í fyrirtækinu
sem heldur utan um hlutabréf hans
í Samherja. Á móti þessum eignum
eru nánast engar skuldir. Bara í fyrra
fékk fyrirtæki Þorsteins 355 milljóna
króna arð í beinhörðum peningum út
úr Samherja. Fyrirtæki Þorsteins notar
þessa peninga ekki neitt því hann veit
auðvitað ekkert hvað hann á gera við
þá og situr því bara á þeim og eignast
meiri og meiri peninga á hverju ári.
Fræg yfirstéttarkona í Bandaríkjunum
sagði eitt sinn að hvorki væri hægt að
verða of ríkur né of grannur en þetta
er auðvitað rangt eins og andstæðurn­
ar græðgin og lystarstolið sýna fram
á – hvort tveggja getur verið banvænn
löstur.
Auðvitað er Þorsteinn Már fyrir­
myndarútgerðarmaður í þeim skiln­
ingi að hann hefur náð undraverðum
árangri með Samherja, þó oft og tíð­
um megi efast um starfsaðferðir hans
og frekjan og ráðríkið virðist á köflum
gegndarlaust, en væri hluta allra
þessara milljarða sem hann og útgerð
hans sitja á ekki betur varið í að standa
vörð um heilsu landsmanna í stað þess
að húka inni á einkareikningnum hans
og safna vöxtum? Á annarri vogarskál­
inni er botnlaus græðgi LÍÚ, Samherja
og Þorsteins Más annars vegar en á á
hinni skálinni er Landspítali Íslands og
jafnvel mannslíf. Veldu hvort er mikil­
vægara.
Forsvarsmenn Landspítalans kalla
eftir meira fé inn í reksturinn en Krist­
ján Þór Júlíusson, heilbrigðisráðherra
og sumarstarfsmaður Samherja í gegn­
um árin, segir að vandamálið snúist
ekki bara um fjármuni. Orð hans má
líklega skilja sem svo að hægt sé að
bæta ástand Landspítalans með hag­
ræðingu og öðrum aðgerðum. Um lyf­
lækningasvið Landspítalans segir Krist­
ján Þór sérstaklega: „Það þarf aukna
fjármuni til ákveðinna verka. En ég full­
yrði það, að hluti af þessum vanda eru
líka samskipti stjórnenda, starfsfólks og
innri vandamál í skipulagi.“
Forsvarsmenn Landspítalans kalla
eftir auknu fé en heilbrigðisráðherrann
er ekki sammála þar sem hann telur
innri vanda spítalans upp á undan fjár­
skorti – kannski er sýn hans eins og
gálgafrestur: Lausnin liggur því ekki í
hærri fjárveitingum til spítalans. Ríkis­
stjórnin mun sjálfsagt reyna að leita
allra lausna áður en hún viðurkennir
vanda Landspítalans og bregst við
honum með besta og stærsta vopn­
inu: Meira fé. Sjálfsagt verður aldrei
verður horft til hirslna Samherja og
hinna stórútgerðanna eftir lausninni.
Sú lausn er samt ein sú augljósasta: Að
sækja fé þangað sem það er finna á Ís­
landi nú um stundir; fé sem byggir á
endanum á hagnaði á afnotaréttinum
af aflaheimildum sem tilheyra þjóðinni
og hún útdeilir ár frá ári til þeirra sem
hafa helgað sér rétt til þeirra en eiga þó
ekki. n
Þorsteinn Már
glaður
n Það voru gleðitíðindi fyrir
Þorstein Má Baldvinsson, for­
stjóra Samherja, þegar DV
sagði fréttir af því að Seðla­
bankinn hefði fengið kæru á
hendur Samherja í hausinn.
Málið hefur stórskaðað ímynd
fyrirtækisins. Það verður því
að teljast líklegt að stjórn­
endur Seðlabankans verði að
svara fyrir framgöngu sína ef
þeim tekst ekki að blása nýju
lífi í kæru sína um að fyrir­
tækið falsi verð á fiski.
Talsmaðurinn
n Guðlaugur Þór Þórðarson,
varaformaður hagræðingar­
hóps ríkisstjórnarinnar, er
ötull talsmað­
ur hópsins.
Hann mætti í
Bítið á Bylgj­
unni þar sem
hann reifaði
hvert hann
stefndi með
hagræðingarhópinn. Meðal
þess sem Guðlaugur benti á
var að eftirlitsstofnanir væru
að sliga ríkissjóð. Var á hon­
um að skilja að þar yrði skor­
ið niður. Ekki er vitað hvort
Vigdís Hauksdóttir, formaður
hópsins, er sammála að­
stoðarmanni sínum.
Málaferlum hótað
n Óljóst er hvort málaferli
spretti upp milli Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar pró­
fessors og
Sigurbjargar
Sigurgeirs-
dóttur stjórn­
sýslufræðings
sem mun
hafa fjallað
opinberlega
með óvægnum hætti um
Hannes. Hann hefur í bréfi
gefið Sigurbjörgu kost á að
biðjast afsökunar. Að öðrum
kosti er viðbúið að prófess­
orinn fari með Sigurbjörgu
fyrir dómstóla.
Davíð ofsóttur
n Davíð Oddsson, ritstjóri
Moggans, fór á kostum í síð­
asta Reykjavíkurbréfi blaðsins
þar sem hann
fjallaði um
brennuvarga
og slökkvi­
lið. Varð
honum þar
tíðrætt um
útrásarvík­
inga og handbendi þeirra
í bloggheimum. Þá fjallaði
hann um baráttu sína sem
stjórnmálamaður gegn hin­
um illu öflum. Líkti hann
sjálfum sér við ofsóttan
slökkviliðsmann. Dagskip­
unin hafi verið að hefja
brennuvargana á stall en
„hengja slökkviliðið í hæsta
gálga“. „Morgunblaðið tók
að gæta sín á hinum mið­
stýrða aðkeypta áróðri frá og
með haustinu 2009 …“ segir
í bréfi Davíðs.
Ég er
femínisti
Eins og útspýtt
hundsskinn
Sigríður Dagbjört Ásgeirsdóttir keppir í Miss World 2013. – DV Björk Eiðsdóttir fagnaði útgáfu tímaritsins MAN. – DV
Græðgi og mannslíf á vogarskálunum„Þarf Samherji
virkilega alla
þessa milljarða á meðan
Landspítalinn sveltur?
Í
heilt ár hefur undirritaður óskað
eftir því að sundurliðaðar upplýs­
ingar um heildarbyggingarkostnað
við tónlistarhúsið Hörpu og tengd
mannvirki verði lagðar fyrir borgar­
stjórn en Reykjavíkurborg á 46% hlut
í húsinu á móti ríkinu. Svör hafa ekki
enn borist þrátt fyrir ítrekaðar fyrir­
spurnir.
Á borgarstjórnarfundi 4. septem­
ber 2012 lagði ég fram fyrirspurn um
nokkur atriði tengd fjármálum Hörpu
og tregðu stjórnar Austurhafnar, sem
er opinbert fyrirtæki í eigu Reykja­
víkurborgar og ríkisins, við að veita
mér upplýsingar um rekstrarmál­
efni hússins. Um miðjan janúar lagði
borgarstjóri fram svar við fyrirspurn­
inni í borgarstjórn en í því var ekki
gerð grein fyrir áðurnefndum kostnaði
heldur einungis þeim, sem til féll eftir
yfirtöku verkefnisins í ársbyrjun 2009,
sem er um átján milljarðar króna.
Óumdeilt er að bygging hússins kost­
aði mun meira fé.
Ég lagði því fyrirspurnina um
heildarbyggingarkostnað Hörpu fram
að nýju á fundi borgarstjórnar 5.
febrúar sl. og áréttaði að óskað væri
eftir upplýsingum um allan byggingar­
kostnað við húsið hverju nafni sem
hann nefndist. Borgarfulltrúar Sam­
fylkingar og Besta flokksins vísuðu
fyrirspurninni til borgarráðs þar sem
hún hefur ekki enn verið tekin form­
lega fyrir.
Aðgerðaleysi og útúrsnúningar
Í heilt ár hafa því Jón Gnarr borgar­
stjóri og Dagur B. Eggertsson, for­
maður borgarráðs, séð til þess með
aðgerðaleysi og útúrsnúningum að
jafn sjálfsögðum upplýsingum um
byggingarkostnað dýrasta húss á Ís­
landi er haldið frá almenningi. Þeir
ættu öðrum fremur að sjá til þess að
fyrirspurnum frá borgarfulltrúum sé
svarað fljótt og örugglega á vettvangi
borgarstjórnar en hafa gersamlega
brugðist því hlutverki sínu. Sú spurn­
ing vaknar óhjákvæmilega af hverju
Samfylkingin og Besti flokkurinn telja
það þjóna hagsmunum sínum að
halda þessum upplýsingum leyndum
fyrir almenningi.
Sumir hafa spurt mig að því hvort
umræddar upplýsingar séu yfirhöf­
uð til. Þótt ég hafi frá upphafi verið
gagnrýninn á byggingu Hörpunnar, á
ég bágt með að trúa því að bókhaldi
framkvæmdanna sé svo áfátt að eig­
andi þess (félag í eigu ríkis og borgar)
geti ekki lagt sundurliðaðar upplýs­
ingar um heildarbyggingarkostnað
þess. Ef það er skýringin, væri hún
a.m.k. frétt til næsta bæjar.
Einnig hef ég verið spurður að því
hvort það þjóni einhverjum hags­
munum að birta slíkar upplýsingar
núna þegar húsið er risið? Ég svara
þeirri spurningu tvímælalaust ját­
andi. Húsið er í eigu almennings og
því á hann rétt á því að upplýst sé
um allan kostnað við bygginguna,
frá upphafi til enda. Að auki hlýtur
það að vera góð regla í öllum rekstri
að átta sig á andvirði hlutanna. Ekki
síst á þetta við í opinberum rekstri
þar sem sýslað er með almannafé og
gjarnan kvartað yfir því að kostnað­
araðhald sé ekki nægilegt. Að fjár­
frekum byggingum loknum hljóta
handhafar fjárveitingarvaldsins,
borgarfulltrúar og alþingismenn, að
hafa gott af því að rýna viðkomandi
verkefni, meta hvað tókst vel og hvað
miður og draga síðan lærdóm af öllu
saman.
Að því leyti tel ég að við stjórn­
málamenn getum margt lært af
Hörpu verkefninu. n
Upplýsingum haldið leyndum
Leiðari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Fréttastjóri menningar: Símon
Birgisson (simonb@dv.is) Ritstjórnarfulltrúi: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjónarmaður helgarblaðs og innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og
vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
14 11. september 2013 Miðvikudagur
MynD: DV eHF / SiGtRyGGUR ARi
Kjallari
Kjartan Magnússon