Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.2008, Blaðsíða 33

föstudagur 14. nóvember 2008 33Helgarblað
bætur. Það kom fljótt í ljós að fólk á
aldrinum 16 til 25 ára var fjölmenn-
asti hópur atvinnulausra.
„Kulnun í starfi var nýr sjúkdóm-
ur sem varð til í Finnlandi. Þá lagði
fólk svo mikið kapp á að halda vinn-
unni að það fór í mikla samkeppni
til að sanna hæfni sína. Tók vinn-
una með sér heim og sinnti því ekki
börnum sínum. Vinkona mín í Finn-
landi sendi mér nýlega bréf þar sem
hún sagði Finna enn súpa seyðið af
kreppunni tæpum 20 árum síðar. Að
þjóðin sitji uppi með brjáluð ung-
menni sem enginn hafði tíma fyr-
ir eða ánægju af að sinna á sínum
tíma.
Rannsóknir leiddu í ljós síðar að
15 til 20 prósent barna á grunnskóla-
aldri þurftu á geðrænni aðstoð að
halda eftir verstu árin en það var ekki
til peningur til að sinna því. Finnland
eftir þessa kreppu er ekki það Finn-
land sem ég flutti til.“
Finnum okkar eigin leið
„Íslendingar eiga ekki og geta ekki
klónað nokkurn skapaðan hlut í
skóla- og atvinnumálum eða kreppu-
lausnum annarra þjóða. Engin þjóð
er eins. Engin þjóð á sama bak-
grunn og sömu sögu. Eðli einstakl-
inga og aðstæður eru bara allt aðrar.
Einkenni Finna er til dæmis að þeir
eru óskaplega vandvirkir og reyna
að gera allt vel sem þeir taka sér fyr-
ir hendur. Þeir eru undirgefnir, þög-
lir og þungir. Okkar einkenni er hins
vegar helvítis hroki og reddingar. Við
ætlum alltaf að redda öllum og redda
okkur úr vandanum. Og því miður
erum við ekki vandvirk í því sem við
tökum okkur fyrir hendur.“
Sigurbjörg segir Íslendinga telja
sig til norrænna þjóða en neita þó
að vera líkir Norðmönnum eða öðr-
um frændum okkar. Með tilkomu
þess góðæris sem fylgdi Bandaríkja-
mönnum eftir seinni heimsstyrj-
öldina höfum við í raun orðið líkari
þeim en frændum okkar. „Nú vilj-
um við helst líkjast Finnum. Ég held
að það sé bara út af því að við skilj-
um ekki finnska tungu og þeir geta
drukkið meira brennivín en við. Ég
sé ekki annan samanburð.
Finnar voru vissulega fljótir að
ná upp hagvexti aftur, en á kostnað
hvers? Ég vil aldrei aftur horfa upp
á fólk niðurlægt eins og var gert í
Finnlandi. Ég vil aldrei aftur þurfa
að horfa á börn svelta í biðröðum og
skilin eftir í reiðuleysi og að drullu-
sokkar borgi skuldir sínar með
mannslífum.“
Kreppan grafalvarlegt mál
Aðspurð hvort hún haldi að ástand-
ið geti orðið svona slæmt á Íslandi
segir hún að svo geti vel verið. „Við
vitum í raun ekkert hvernig ástand-
ið er hérna hjá okkur. Það segir okk-
ur enginn neitt. Ráðherrar segja við
okkur að við förum saman í gegnum
þetta. Ef þeir eru svona ríkir að þeir
ætli að borga brúsann fyrir okkur og
gefa öllum mat, þá er það bara flott
hjá þeim. En þeir ættu kannski að
láta okkur vita hvernig.“
Sigurbjörg segir að ráðamenn
þjóðarinnar verði að stíga fram og
greina frá ástandinu. „Það er ekki
hægt að skilja þjóðina eftir í óviss-
unni skelfingu lostna. Við erum bet-
ur sett að fylgjast með erlendum fjöl-
miðlum frekar en að fylgjast með því
sem kemur héðan. Það minnir mig
á Eista á tímum Sovétríkjanna sem
hlustuðu frekar á finnska útvarpið en
sitt eigið. Þar gátu þeir heyrt fréttirn-
ar viku áður en þær komu frá Moskvu
og þá líklega í annarri mynd.“
Í febrúarmánuði segir Sigurbjörg
að hópur fólks sem var með laun á
bilinu 400 til 600 þúsund krónur og
með myntkörfulán verði komið á at-
vinnuleysisbætur. Heimili og fyrir-
tæki haldi áfram að rúlla á hausinn
í þessu vaxtaumhverfi og verðbólga
verði komin í minnst 20 prósent. „Ég
sé ekki hvernig fólk á að geta fram-
fleytt sér við þessar aðstæður.“
Hvað er til ráða?
Sigurbjörg segir mikilvægt að opna
félagslega kerfið upp á gátt og gera
það mun sveigjanlegra. Að fólk fái
aðstoð eftir þörfum. „Fólk þarf að
geta unnið eins og það getur og fá svo
bætur upp í afganginn. Það er verst af
öllu ef fólk situr heima aðgerðalaust
í vonleysi. Fólk þarf að halda rútín-
unni og mæta til vinnu þó það sé ekki
nema bara í tvo tíma á dag. Fólk verð-
ur að geta haldið frjórri hugsun.“
Sigurbjörg, sem býr á Akureyri,
segir að taka þurfi Akureyringa til
fyrirmyndar. „Það þarf að búa til að-
gerðaáætlun um hvernig á að taka
á vanda almennings. Akureyringar
byggðu sitt neyðarskýli strax þegar
Glitnir féll. Þeir bjuggu til almanna-
heillarnefnd sem samanstendur af
bænum, skólunum, íþróttafélögun-
um og fleiri aðilum. Sem passa upp
á að börnin detti ekki úr íþróttum
með því að fella niður gjöld eftir ára-
mót, að þau fái mat í skólum og ann-
að í þeim dúr. Sem sagt passa upp á
sína. Þeir hafa opnað kaffihús sem er
opið öllum og fólk getur hist og feng-
ið sér kaffi. Hvert einasta sveitarfélag
í landinu verður að búa til sína neyð-
aráætlun núna.“
Allt upp á borðið
Sigurbjörg segir mikilvægt að stjórn-
völd komi með allt upp á borðið. „Við
þurfum að fá að vita nákvæmlega
hver staðan er. Þetta er ekki þeirra
einkafyrirtæki. Við þurfum að vita
nákvæmlega hvað við skuldum og
hverjum. Þessu leynimakki verður
að ljúka. Við þurfum að sparka stjórn
Seðlabankans og hefja uppbyggingu
með allt uppi á borðinu.
Finnska leiðin er ekki leið okkar
út úr kreppunni þó svo að við getum
tekið ýmislegt frá þeim til fyrirmynd-
ar. Atvinnuuppbyggingin í Lapplandi
er til dæmis eitthvað sem við gætum
lært af. Maðurinn minn tók stóran
þátt í því þannig að mikið af henni
var skrifað við eldhúsborðið hjá mér.
Eins mættum við tileinka okkur
kosningakerfi Finna þar sem próf-
kjör eru ekki til. Heldur velur fólkið
sjálft hvern það vill inn á þing með
því að haka við viðkomandi fram-
bjóðanda.
Við eigum mikið af vel gefnu og
menntuðu fólki en atvinnuuppbygg-
ing og björgunaraðgerðir þurfa að
vera á okkar forsendum en ekki apað
upp eftir öðrum.“
asgeir@dv.is
„Við þurfum að fá að vita nákvæm-
lega hver staðan er. Þetta er ekki þeirra
einkafyrirtæki. Við þurfum að vita ná-
kvæmlega hvað við skuldum og hverj-
um. Þessu leynimakki verður að ljúka.“
Finnar upplifðu hræðilega
tíma „Í kjölfar kreppunnar
hreinlega flæddu inn fíkniefni.“