Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1906, Side 194

188
Athug'asemdir
við skýrsluna um tölu baðaðs sauðfjár 1903—1905.
I. Böðunarskýrslurnar.
Skýrslur þessar hafa aldrei verið samdar fyr. l3að hefur heldur ekki verið
færi á, að gjöra það. í öðrum löndum eru fjártöl og stórgripa haldin með vissra
ára millibili. Fje, nautgripir, svín og hross eru þá talin af hálfu umboðsvaldsins
eins og fólkið er talið, þegar fólkstala fer fram. Hjer á landi hefur aldrei verið
tekið neitt fjenaðartal, en skýrslurnar um búnaðarástandið byggja á framtali, sem
senr menn vita, að er lágt, eins og alstaðar kemur í ljós, þegar gjaldþegnar eiga
sjálfir að telja fram til skatta.
Þær upplýsingar, sem skýrslurnar fela í sjer eru þessar. Tala hins baðaða
fjár i næst síðasta dálki; hún er aðalskýrslan og sýnir hve margt fje hefur verið til
i hverjum hreppi, þegar baðað var. í dálkunum næst á undan og í síðasta dálk-
inum er fjeð sem talið var fram næsta haust á undan böðuninni, og næsta haust
á eptir henni. Eptir þeim dálkum verður fjártalan töluvert lægri bæði á undan og
eptir böðuninni, sem sýnir, að búnaðarskýrslurnar, sem eiga að telja allt ljeð, sem
er til, hvort sem það á að tíunda eða ekki, ná til alls fjenaðarins, eða að nokkuð
er opt dregið undan og ekki talið fram þótt til sje. í fyrsta dálkinum stendur live
nær baðað var í hverjum hreppi. Baðanirnar fóru fram í Nóv.—Dec. 1903, í Janúar
—Marz 1904, í Nóv.—December 1904, og í Jan.—Marz 1905, og er þetla táknað
þannig í skýrslunum, að þegar hefur verið baðað i Nóv.—DeCemb. á árinu er það
táknað með II í rómverskri tölu, og svo er árið sett á eptir ’03, ’04 eða ’05, en
liafi böðunin farið fram í Jan.—Marz eða Apríl er það táknað með I í rómverskri
tölu og '04 eða ’05 sett á eptir til að tákna árið. í skýrslunum eru þau fjárhús í
hreppnum talin, sem lireinsuð hafa verið, þegar baðað var, en sú tala er ekki á-
reiðanleg alstaðar. Þegar baðað var i Þingeyjarsýslum var sumstaðar ekki farið að
gefa fje inni, þegar haðað var. Fjárhús voru þá ekki hreinsuð, og eru þess vegna
ekki talin. í Rangárvallasýslu vantar fjárhúsatöluna í tveimur hreppum. í Grímsey
liefur ekki verið baðað, fjárhúsatalan þar er getgáta, og í Dalasýslu hefur verið
gizkað á hana í einum hreppi.
2. Tala fjárhúsa.
Hún var eptir skýrslunum alls 21,189 hús. Býli voru 6533 1904. Á hverju
sveitaheimili eru þá að meðaltali 31/* fjárhús, eða á hverjum 3 heimilum eru þrjú
fjárhús, en fjögur á því fjórða. Fjárhúsin eru ekki stór, að meðaltali tekur hvert
þeirra 31 kind, ef farið er eptir skýrslunum. En sumstaðar á landinu t. d. Vest-
mauneyjum, og sumstaðar með sjó á suðurlandi, er sauðfje ekki ætlað hús á vetr-
um, þess vegna má ætla, að fjárhúsin sjeu að meðaltali heldur minni. Fjárliús i
Norðlendingafjórðungi taka að meðaltali 24 kindur, og þar hlýtur hverri kind að
vera ætlað húsrúm, að vetrinum til. Húsaleigan fyrir kindina um veturinn hefur
verið reiknuð af bónda á Vesturlandi, sem næst 20 aurum um árið, sem naumast
mun vera of hátt. Þegar lilöður voru sjaldgæfar, og torfrista var rnikil árlega, og
flutningur og þurkur torfsins á hvert hey, þurfti bæði nokkura hesta og mannafla
fyrir hvert hey. Þess vegna sýnist 20 aur. á kindina vera það minnsta, sem kosta
þarf til húss og heys árlega. ■— Eptir tölu hins baðaða fjár koma 100 kindur á