Húnavaka - 01.05.2008, Síða 113

H Ú N A V A K A 111
SIGRÚN LÁRUSDÓTTIR OG
DAGNÝ MARÍN SIGMARSDÓTTIR, Skagaströnd:
Hvalrekinn
Á vordögum 2007 var stofnað á Skagaströnd menningarfélagið Spákonuarfur. Eins og
nafn ið gefur til kynna, er hér um að ræða félag sem hefur það að markmiði að minnast
arfleifðar Þórdísar spákonu sem er fyrsti nafngreindi „landnámsmaðurinn“ á Skagaströnd.
Fyrsta verkefni menningarfélagsins er að rita sögu og semja leikþátt um Þórdísi.
Þórdís spákona er ekki fyrirferðarmikil í okkar forna sagnaarfi. Þó er hennar getið í
Kormákssögu og Þorvalds þætti víðförla, lítillega í Vatnsdælu og imprað á ónefndum syni
hennar í Heiðarvígasögu. Sögusvið þeirra allra eru Húnavatnssýslur.
Þá hefur Jón Árnason, þjóðsagnaritari frá Hofi á Skagaströnd, gert munnmælasögum
um Þórdísi nokkur skil í þjóðsagnasafni sínu.
Lýsingar á persónu Þórdísar eru nokkuð misvísandi. Í Kormákssögu er hún gerð að for-
dæðu og friðarspilli, í Þorvaldsþætti er hún framsýn og fylgin sér en í Vatnsdælu sáttasemjari
í erfiðum deilumálum. Þjóðsagan kveður hana harðdræga og ágjarna en fjölkunnuga og
búna mikilli spásagnargáfu.
Þegar allt er saman dregið má álykta að Þórdís hafi verið kvenskörungur og sýnt rausn
og skörungskap í hvívetna en átt erfitt uppdráttar í hinu rótgróna karlaveldi og sagan því
óvægnari í hennar garð.
Til þess að bæta fyrir sleggjudóma sögualdar var ráðist í ritun þáttar um ævi Þórdísar.
Reynt er að draga fram kosti hennar, ekki síður en galla og sýna fram á áhrif þau er hún
hafði í héraðinu á þeim tíma og á framvindu Íslandssögunnar ef litið er til kristnitökunnar.
Hún er fyrsti nafntogaði Skagstrendingurinn og gæti hafa numið þetta svæði þar sem einskis
annars er getið í Landnámu á ströndinni allri.
Við ritun sögunnar var leitast við að flétta saman heimildum og skáldskap og reynt að
gera úr skemmtilega og trúverðuga frásögn í stuttu máli um afrek og lífshlaup Þórdísar.
Sigrún Lárusdóttir og Dagný Marín Sigmarsdóttir eru höfundar þessa verks og hafa séð
um ritunina. Inga Lára Sigurðardóttir, þjóðfræðingur, hefur haft yfirumsjón með heimildaskrá
og heimildavinnu. Enginn skyldi taka skrifum þessum sem sagnfræði heldur skáldskap með
sögulegu ívafi.
Birtist hér einn kafli úr sögu Þórdísar:

Eins og áður segir var Þórdís umsvifamikil í sinni sveit og seildist til áhrifa
og valda hvar sem hún mátti og sá sér hag í. Hún hafði lengi haft augastað á
hlunnindum þeim er Skaginn færði ábúendum sínum, einkum hvað rekajarðir
varðaði og sat um hvern skika er þar losnaði og að sjó lá. Varð henni vel til
fanga því fáir urðu til að keppa við hana um kot þau er föl voru vegna