Fréttablaðið - 22.01.2016, Blaðsíða 16

Nýlegar fréttir af gríðarlegum hagnaði þeirra stálheppnu, sérvöldu kaupahéðna sem
fengu einir að bjóða í hlut Lands-
bankans í Borgun í lok árs 2014 stað-
festa áfellisdóm yfir þeirri aðferð
sem bankinn valdi til sölu á þessum
eignum. Þessi kaup stefna hraðbyri í
að teljast kaup aldarinnar í íslensku
viðskiptalífi. Bankinn hefur ekki
borið fram trúverðugar skýringar á
þeirri leið sem valin var við söluna,
né því hvers vegna bankinn greindi
ekki þau gríðarlegu hagnaðartæki-
færi sem Borgun hefur boðið nýjum
eigendum upp á. Bankinn tryggði sér
ekki aðgang að þessum gríðarlegu
greiðslum sem fyrirtækið mun nú að
óbreyttu fá, eins og hann þó gerði við
söluna á eignarhlut í Valitor á svip-
uðum tíma. Ef þetta er ekki spilling, er
þetta fordæmalaust klúður. Hvorugt
getur verið óátalið.
Rannsókn nauðsynleg
Það er góð spurning hvernig hægt sé
að endurreisa traust á starfsháttum
Landsbankans í ljósi þessa. Yfirstjórn
bankans og Bankasýslan hljóta að
taka það til athugunar, sem og Fjár-
málaeftirlitið. Ég vil að Alþingi sinni
eftirlitshlutverki sínu og beiti þeim
rannsóknarheimildum sem þingið
hefur.
Ábyrgðarleysiskúltúr
Það verður að rannsaka þetta mál,
því það þarf að draga af því lærdóm.
Fram undan er gríðarleg sala ríkis-
eigna og þá megum við ekki við nýju
Borgunarhneyksli. Stærstur hluti
bankakerfisins er nú að falla í hendur
ríkisins og gert er ráð fyrir að Eigna-
safn Seðlabankans (ESÍ) taki yfir um
60 milljarða eignir frá kröfuhöfum og
komi þeim í verð. Í nýju frumvarpi
fjármálaráðherra er einhverra hluta
vegna gert ráð fyrir að stjórn þess
eignarhaldsfélags njóti ábyrgðarleysis
og að einstakir starfsmenn geti tekið
ákvarðanir um sölu eigna sem nemur
allt að einum milljarði króna, án sér-
staks samþykkis.
Borgunarhneykslið kallar á endur-
mat á þessu víðtæka ábyrgðar-
leysi. Við verðum að hemja þennan
ábyrgðarleysiskúltúr og búa til
fastari og agaðri umgjörð um sölu
ríkiseigna. Enginn sem fer með sölu
almannaeigna á að geta skýlt sér á bak
við ábyrgðarleysi að lögum. Um það
ættum við öll að sameinast.
Á enginn að bera ábyrgð
á sölu ríkiseigna?
Frá því ég komst til vits og ára hef ég talið bókmenntir og listir gefa lífinu gildi; göfgandi, næra and-
ann og samfélagið allt. Churchill mun
hafa sagt þegar lagt var til í stríðinu að
framlög til lista yrðu skorin niður: Til
hvers er þá barist?
Ég minnist þess ekki að nokkur
með fullu viti hafi efast um nauðsyn
bókmennta. Reyndar hef ég aldrei
heyrt nokkurn mann halda öðru fram.
Svo viðurkennd er þessi skoðun að
tala má um staðreynd. Sem allir gera
sér grein fyrir. Eða, þetta hélt ég.
Löngum hef ég talið listamanna-
laun lúsarlega léleg, þau eru undir
framfærsluviðmiðum. Ég hef lengi
verið þeirrar skoðunar að ríkið ætti
að stórauka framlag til menningar
og lista. Færð hafa verið sannfærandi
rök fyrir því að slíkt framlag skili sér
til baka með rentum. En, þetta er mín
persónulega skoðun sem ég blanda
ekki saman við fréttaflutning.
Nú ber svo við að fjöldi manna,
virtir rithöfundar og slíkir, básúna
yfir mannskapinn: Bókmenntir og
listir gefa lífinu gildi! Og við kveða
húrrahróp líkt og þetta séu nýupp-
götvuð sannindi. Svipað og að ef sjó-
menn færu um í hópum, ef til vill að
undangenginni enn einni umræðu
um kvótakerfið og æptu og öskruðu
á hverju götuhorni: Fiskur er matur.
Fiskur er víst matur! Fólk myndi líkast
til spyrja sig: Við hverja eru mennirnir
að rífast?
Mætustu menn hafa stigið fram,
margir þekktir fyrir að hafa talað
fyrir siðbót og gagnsæi og fullyrða nú
að með fréttaflutningi sé um að ræða
atlögu að þekktum listamönnum.
Glórulausar ásakanir á hendur blaða-
mönnum og barnalegustu samsæris-
kenningar hafa litið dagsins ljós eins
og þær að fjölmiðlar séu, með því að
birta upplýsingar um listamanna-
laun, að bregða fæti fyrir hugsanlegt
forsetaframboð Andra Snæs Magna-
sonar?!
Hverjar eru þessar upplýsingar?
Jú, hverjir fá listamannalaun, hverjir
hafa fengið flesta mánuði úthlutaða
á undanförnum áratug, hver eru
afköstin (í framhaldi af orðum for-
manns stjórnar Listamannalauna
um að þeim sé úthlutað verkefna-
tengt og listamenn þyrftu að skila
framleiðniskýrslum) auk þess sem
fram hefur komið að stjórn rithöf-
undasambandsins velur fólk í úthlut-
unarnefndina. En, sæmileg umræða
um þessar staðreyndir hlýtur þó að
hverfast um fyrirkomulagið sem slíkt.
Af hverju telur þessi hópur skamm-
arlegt að þiggja listamannalaun með
fullyrðingum um að með því að birta
slíkar upplýsingar sé verið að stilla
listafólki upp sem sakamönnum? Er
þetta ekki nokkuð sem fremur ætti
að fagna, á þeim forsendum að bók-
menntir og listir gefi lífinu gildi? Ætti
þetta ekki að vera téðum til lofs og
dýrðar frekar en hitt? Að þeir skuli
veljast til að bera fánann. Á hvaða
forsendum telur fólk þetta lagt upp
þeim til lasts?
Fram hefur stigið hávær hópur sem
virðist telja þetta framlag ríkisins sína
persónulegu eign – virðist gripinn því
sem má kannski kalla listamanna-
launaveikina því krafan er sú að með
þetta sé pukrast en annað ekki. Engin
leið er að skilja þetta öðruvísi.
Listamannalaunaveikin
Straumur flóttafólks hefur leitt til þess að Norðurlöndin kepp-ast nú við að loka landamærum
sínum. Sterkustu stoðir norræns
samstarfs, frjáls för og vegabréfa-
frelsi, riða nú til falls. Vegna áhrifa
öfga hægriflokka í norrænum ríkis-
stjórnum má sjá stjórnvöld gera
flóttamönnum erfiðara að nýta rétt
sinn til að sækja um hæli. Vinstri-
flokkar í fimm löndum vilja hins
vegar að Norðurlönd vinni saman
að lausn á neyð flóttamanna og verji
frjálsa för og vegabréfafrelsi.
Mikilvægi samvinnunnar í þess-
ari stöðu er ótvírætt. Hún á að vera
á ýmsum stigum – norræn, evrópsk
og á vettvangi Sameinuðu þjóðanna
– byggð á mismunandi pólitískri
stöðu. Þegar Evrópusambandið
tekst á við mikla erfiðleika er sér-
lega mikilvægt að norrænar þjóðir
starfi saman.
Dyflinnarreglugerðin virkar
ekki og í stað hennar þarf reglur
sem tryggja hælisleitendum rétt
og skipta ábyrgð milli móttöku-
landa á sanngjarnan hátt. Reglur
um meðferð hælisleitenda í fyrsta
komulandi þarf að afnema, því þær
valda óviðráðanlegum aðstæðum í
sumum löndum. Sameiningu fjöl-
skyldna þarf að setja í forgang.
Svarið getur ekki verið að sitja hjá
meðan flóttamannabúðir á Grikk-
landi, Ítalíu og Makedóníu stækka.
Og ekki heldur að nota Tyrki sem
landamæralögreglu fyrir Evrópu-
sambandið og launa þeim með
því að gagnrýna ekki pólitískar
ofsóknir.
Það verður að deila ábyrgð
Evrópa þarf samkomulag byggt á
réttlátum grundvallarreglum um
knýjandi verkefni. Það verður að
deila ábyrgð á fólki á flótta milli
evrópskra landa. Eins mörg lönd
og hægt er verða að standa saman
í því og þar er samvinna Norður-
landanna lykilatriði. Það getur líka
verið kostur að Flóttamannastofn-
un Sameinuðu þjóðanna taki að
sér stærra hlutverk í að deila niður
flóttamannakvóta.
Frjáls för á Norðurlöndum er
sögulegur vitnisburður um sam-
vinnu þjóða sem hefur tryggt fram-
farir og sveigjanleika. Það þarf
mikið til að réttlæta að víkja frá því
með hertu landamæraeftirliti. Hert
landamæraeftirlit gerir flóttamönn-
um erfiðara að komast til Norður-
landa. Það ýtir undir hættulegri
flóttaleiðir og smygl á fólki. Þannig
aukast dómínóáhrifin sem lokuð
landamæri hafa í Evrópu. Norrænu
vinstriflokkarnir styðja reglur um
innflytjendur en við viljum ekki að
landamærahindranir og hert eftir-
lit skerði rétt fólks til að sækja um
hæli.
Fólk sem kemur til Norðurlanda
að vinna á að búa við sömu rétt-
indi og kjör og aðrir launþegar.
Við viljum ekki veikja atvinnurétt-
indi flóttamanna og skapa þannig
B-deild á vinnumarkaði. Við viljum
nýta starfsfærni flóttamanna og
leggja áherslu á menntun og tungu-
málakunnáttu. Norrænn vinnu-
markaður er sameiginlegur.
Nota þarf allar færar leiðir, fyrst
og fremst á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna, til að leysa neyð Sýrlands.
Norðurlönd þurfa að standa saman
að virku samninga- og friðarferli
til að finna pólitíska lausn á þeim
átökum. Sameinast þarf um aukna
þróunaraðstoð til lengri tíma en líka
þurfa ríkari lönd að standa saman
að nýrri Marshall-aðstoð ef friðar-
samkomulag næst til að byggja upp
innviði á þessu svæði.
Ríkisstjórnir Norðurlanda verða
þegar í stað að koma saman til að
leysa vandann sem við stöndum
frammi fyrir. Vinstriflokkarnir á
Norðurlöndum standa að tillögum
sem verja rétt fólks til að leita sér
hælis og verja norræna samvinnu.
Við krefjumst þess að ríkisstjórnir
landanna taki ábyrgð og leiti lausna
í sameiningu.
Norræn samvinna um
málefni flóttamanna
Árni Páll
Árnason
formaður Sam-
fylkingarinnar
Jakob Bjarnar
Grétarsson
blaðamaður og
bókmennta-
fræðingur
Í dag er einstöku meðferðar átaki við lifrarbólgu C hleypt af stokk-unum. Átakið felur í sér að unnt
verður að veita öllum þeim 800-
1.000 einstaklingum sem eru sjúkra-
tryggðir á Íslandi og hafa greinst
með lifrabólgu C bestu fáanlegu
meðferð með nýjum lyfjum. Átak af
þessari stærðargráðu, þar sem öllum
býðst besta fáanlega meðferð, á sér
vart fordæmi á heimsvísu.
Lifrarbólga C er alvarlegur og í
mörgum tilvikum lífshættulegur
sjúkdómur þar sem þekktar afleið-
ingar eru skorpulifur, lifrarkrabba-
mein og lifrarbilun.
Flestir sem sýkjast af lifrarbólgu fá
langvinna sýkingu sem krefst með-
ferðar. Sú lyfjameðferð sem lengst
af var beitt gat læknað fólk en dugði
ekki alltaf. Meðferð tekur marga
mánuði og aukaverkanir eru nokkuð
algengar og geta reynst sjúklingum
erfiðar.
Á síðustu misserum hafa komið
fram ný lyf við lifrarbólgu C sem
kalla má byltingarkennd þar sem
þau lækna á bilinu 95 til 100% sjúkl-
inga sem eru meðhöndlaðir með
þeim, auk þess að hafa mun minni
aukaverkanir en eldri lyf. Sá hængur
er á að þessi lyf eru mjög dýr sem
gerir það að verkum að heilbrigðis-
yfirvöld í þeim löndum þar sem lyfin
hafa á annað borð verið innleidd
gera það með ströngum skilyrðum
þar sem aðeins lítill hluti smitaðra
fær slíka meðferð samkvæmt for-
gangsröðun sem byggist á faglegu
mati lækna.
Ísland fær einstakt tækifæri
Með átakinu er stefnt að því að
vinna bug á sjúkdómnum hér á
landi og stemma stigu við frekari
útbreiðslu hans. Forsenda þess að
unnt er að ráðast í þetta risavaxna
verkefni, er samstarf við lyfjafyrir-
tækið Gilead Sciences sem í faralds-
fræðilegu rannsóknarskyni leggur
til lyfið Harvoni fyrir alla þá sjúk-
linga sem smitaðir eru og þiggja
meðferð. Samhliða meðferðar-
átakinu munu fara fram rannsóknir
á árangri þess til lengri og skemmri
tíma, m.a. á sjúkdómsbyrði og á
langtímakostnaði við heilbrigðis-
þjónustu.
Ríkisstjórnin samþykkti á fundi
sínum 6. október sl. að veita árlega,
næstu þrjú árin, 150 milljónir
króna til átaksins sem varið verður
til blóðrannsókna og annarrar
þjónustu sem tengist meðferðinni.
Jafnframt fól ríkisstjórnin mér að
ganga frá samkomulagi íslenskra
heilbrigðisyfirvalda og Gilead um
verkefnið. Í dag staðfesti ég þennan
samning Landspítala og Gilead.
Ein af mikilvægustu forsendum
þess að lýðheilsuátak eins og þetta
sé raunhæft og framkvæmanlegt er
sú að við erum fámenn eyþjóð auk
þess sem við búum við gott heil-
brigðiskerfi með trausta innviði.
Langur aðdragandi
og vandaður undirbúningur
Undirbúningur að þessu verkefni
hefur staðið vel á annað ár. Hópur
lækna á Landspítala hafði forystu
um málið í samvinnu við fyrirtækið
Gilead en á síðari stigum undirbún-
ingsins komu að verkefninu breiður
hópur fagfólks Landspítala, fulltrúar
velferðarráðuneytisins, SÁÁ og fleiri
aðila. Sóttvarnalæknir hefur átt afar
mikilvæga aðkomu að verkefninu,
enda fellur verkefnið að 5. gr. sótt-
varnalaga nr. 19/1997. Landspítali
mun leggja til starfsmenn, aðstöðu
og nauðsynlegar greiningarannsókn-
ir en yfirumsjón með verkefninu
verður á hendi sóttvarnalæknis.
Ég vil að lokum lýsa þakklæti
mínu í garð allra þeirra fjölmörgu
aðila sem hafa um langt skeið lagt
nótt við dag til að undirbúa og gera
mögulegt þetta einstæða lýðheilsu-
verkefni. Fjöldi fólks sem glímir við
erfiðan sjúkdóm eygir nú von um
lækningu og betra líf. Eins og Har-
aldur Briem, fyrrverandi sóttvarna-
læknir, hefur bent á má með þessu
átaki binda vonir við að okkur takist
að rjúfa þennan vítahring smits og
bægja þessum landlæga og alvarlega
sjúkdómi frá til framtíðar.
Það er til mikils að vinna.
Einstakt lýðheilsuátak
Það verður að rannsaka
þetta mál, því það þarf að
draga af því lærdóm. Fram
undan er gríðarleg sala ríkis-
eigna og þá megum við ekki
við nýju Borgunarhneyksli.
Af hverju telur þessi hópur
skammarlegt að þiggja lista-
mannalaun með fullyrðing-
um um að með því að birta
slíkar upplýsingar sé verið
að stilla listafólki upp sem
sakamönnum? Er þetta ekki
nokkuð sem fremur ætti að
fagna, á þeim forsendum
að bókmenntir og listir gefi
lífinu gildi?
Ríkisstjórnir Norðurlanda
verða þegar í stað að koma
saman til að leysa vandann
sem við stöndum frammi
fyrir. Vinstriflokkarnir á
Norðurlöndum standa að
tillögum sem verja rétt fólks
til að leita sér hælis og verja
norræna samvinnu.
Katrín Jakobsdóttir
Vinstrihreyfingin - grænt framboð
Audun Lysbakken
Sosialistisk Venstreparti, Noregi
Paavo Arhinmäki
Vasemmistoliitto, Finnlandi
Johanne Schmidt-Nielsen
Enhedslisten, Danmörku
Jonas Sjöstedt
Vänsterpartiet, Svíþjóð.
Kristján Þór
Júlíusson
heilbirgðisráð-
herra
Ég vil að lokum lýsa þakk-
læti mínu í garð allra þeirra
fjölmörgu aðila sem hafa
um langt skeið lagt nótt við
dag til að undirbúa og gera
mögulegt þetta einstæða
lýðheilsuverkefni. Fjöldi
fólks sem glímir við erfiðan
sjúkdóm eygir nú von um
lækningu og betra líf.
2 2 . j a n ú a r 2 0 1 6 F Ö S T U D a G U r16 S k o ð U n ∙ F r É T T a B L a ð i ð
2
1
-0
1
-2
0
1
6

2
2
:2
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
8
3
D
-1
8
D
8
1
8
3
D
-1
7
9
C
1
8
3
D
-1
6
6
0
1
8
3
D
-1
5
2
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
4
8
s
_
2
1
_
1
_
2
0
1
6
C
M
Y
K