Lögmannablaðið - 01.09.2005, Blaðsíða 9

9L Ö G M A N N A B L A Ð I Ð
Þegar ég var beðinn um að setja nokkrar línur áblað um málskostnaðarákvarðanir dómstóla
tók ég frekar illa í það því ég verð svo fúll þegar ég
ræði þetta málefni. Eftir áralangar snýtingar dóm-
ara í minn garð og kollega minna við ákvörðun
málskostnaðar taldi ég að þetta yrði bara reiði-
lestur og kvart en samt var ég krafinn um hugleið-
ingar mínar um þessi mál. Verður því svo að vera.
Af einhverjum orsökum er málskostnaður í
einkamálum sem eru flutt munnlega almennt
dæmdur lægri en krafist er samkvæmt fram-
lögðum málskostnaðarreikningi. Nokkuð er þetta
þó misjafnt og nokkrir yngri dómarar við Héraðs-
dóm Reykjavíkur og Reykjaness eru farnir að
dæma kostnað í námunda við umkrafinn máls-
kostnað sé honum ekki mótmælt sérstaklega.
Hæstiréttur er einnig mjög íhaldssamur í þessum
efnum. Í sumum málaflokkum er tekið tillit til
þeirra hagsmuna sem verið er að fjalla um, s.s. í
bótamálum og innheimtumálum, en mjög er þetta
handahófskennt og ekki gott að átta sig á því
hverju dómarar fara eftir.
Opinberu málin eru stundum heldur skárri en
þar er í gangi samningur við dómstólaráð um
tímagjald lögmanna við réttargæslu, sem raunar er
alltof lágt. Dómarar hafa vanist því með réttar-
gæslunni að viðurkenna tímaskrift í opinberum
málum og að einhverju leyti einnig í málflutningi
fyrir dómi sem verjandi, ef vönduð tímaskýrsla
fylgir reikningi, allavega hjá sumum dómurum.
Sá er hér heldur á penna hefur undanfarin miss-
eri eytt tíma sínum að stórum hluta við að verjast
kröfum ríkisins á hendur jarðeigendum sem mál-
flutningsmaður fyrir óbyggðanefnd og svo dóm-
stólum í mörgum tilfellum. Hefur þar tekið stein-
inn úr gagnvart lúsarlegum málsvarnarlaunum til
þeirra lögmanna sem tekið hafa til varna fyrir
hönd bænda og annarra landeigenda þrátt fyrir
gríðarlegt skjalamagn sem er í þessum málum,
sérhæfða lögfræðiþekkingu, tímafrekar vettvangs-
ferðir og mikla hagsmuni.
Ekki er gott að átta sig á hvað veldur í þessum
efnum, en trúlegast er að dómarar hafi á bakinu
svipu ríkisins um að halda kostnaði við þessi mál
niðri sem og í öðrum málum er ríkinu tengjast
almennt, svo sem í gjafsóknarmálum, sem aftur
skilar sér út í málskostnaðarákvarðanir.
Ég tel að það þurfi að huga betur að þessum
þætti í lagakennslunni og auka þarf skilning
manna á því hvað felst í sjálfstæðum atvinnu-
rekstri. Dæmdur málskostnaður fer ekki í vasann
á lögmanninum heldur til rekstrarins sem stendur
undir öllum kostnaði, s.s. húsnæði, tölvum, sím-
um, pappír, starfsmönnum, og öllum kostnaði og
tekjum lögmannsins þ.m.t. lífeyrisgreiðslum.
Starfsævin er ekki mjög löng í þessari atvinnu-
grein á fullum afköstum og þetta verður allt að
hafa í huga þegar lagt er mat á tímagjald.
Mikilvægt er einnig að málskostnaður okkar
lögmanna sé borinn saman við kollega okkar á
Norðurlöndum og í Evrópu. Þegar slíkt er skoðað
kemur í ljós að tímagjald og þóknanir eru almennt
helmingi lægri en tíðkast austan Álasunda, að ég
tali nú ekki um tekjur lögmanna vestan Græn-
landsjökuls og þar suðuraf.
Það er algerlega óþolandi að tímaskýrslur lög-
manna séu hundsaðar sem hver annar skeini-
pappír, einkum ef þær sæta ekki rökstuddum
athugasemdum frá gagnaðila. Því miður er það
staðreynd að sumir okkar þekktustu lögmanna eru
hættir að nenna að leggja tímaskýrslur fyrir dóm-
stóla því á þær er ekkert litið. Þetta er mjög alvar-
legt því þetta getur leitt til þess að aukinn kostn-
aður fellur á aðila sem vinnur mál, sem aftur leiðir
til þess að fólk og fyrirtæki hættir að sækja rétt
sinn gegnum dómstólana þar sem það svarar ekki
kostnaði að gera það. Þess eru dæmi í þjóðlendu-
málunum að bændur hafa ekki talið sig hafa efni á
að verja sig gagnvart ríkinu. Slíkt er að sjálfsögðu
mannréttindabrot.
Frjáls og óháð lögmannastétt er einn af horn-
steinum réttarríkisins. Það er hún ekki nema hægt
sé að treysta á sanngjarna meðferð kröfu um máls-
kostnað fyrir dómi. Á því hefur því miður verið
brestur um árabil á Íslandi og mikilvægt að þoka
til betri vegar.
Dæmdur málskostnaður
Sanngjarn eða sorglegur?
Ólafur Björnsson hrl.