Lögmannablaðið - 01.09.2005, Blaðsíða 15

15L Ö G M A N N A B L A Ð I Ð
yfirlit og reikningar helstu sönnunargögnin. Í þeim
koma m.a. fram kostnaður við dómkvadda mats-
menn, ferðakostnaður og lögmannsvinnu. Við tak-
mörkun málskostnaðar er það oft og tíðum einungis
lögmannskostnaðurinn sem er skertur, en ekki aðrir
málskostnaðarþættir. Vinnuskýrslur og reikningar
matsmanna eru t.a.m. jafnan lagðir til grundvallar.
Hvað gerir tímaskýrslur lögmanna svo gagnrýni-
verðar í augum dómara? Rök fyrir sérstakri með-
ferð þeirra gagnvart öðrum málskostnaði eru e.t.v.
þau að lögmenn aðila stýra máli, þ.m.t. að kveða til
matsmenn o.þ.h. En er það eitt og sér næg ástæða
fyrir takmörkun lögmannskostnaðar?
Tímaskýrslur lögmanns eru jafnan lagðar fram til
rökstuðnings málskostnaðarkröfu. Ég legg það í
vana minn að hafa þær nokkuð ítarlegar með von
um góða meðferð ef til þess kæmi að málið vinnist
og málskostnaður verði þá e.t.v. dæmdur. Það er til-
finning mín að dómarar takmarki helst málskostnað
vegna vinnu lögmanna sem ekki fer fram í réttarsal
eða birtist þeim í fjölda skrifaðra síðna í málsgögn-
um. Áður en mál er höfðað getur veruleg vinna hafa
farið fram. Auk hugsanlegra sáttatilrauna getur mik-
ill tími farið í að afla gagna og öðlast yfirsýn á mál.
Sú vinna þarf hins vegar ekki að skila sérstökum
dómkröfum eða málsástæðum í stefnu, en er þó
nauðsynleg ef hafa á í heiðri góða lögmannshætti.
Í tilvikum þar sem ekki er samið um fast kaup-
verð gilda þær meginreglur að kaupandi skal greiða
reikning, enda sé hann sanngjarn. Á þetta við
umbjóðendur lögmanna. Kaupandi þyrfti að sýna
fram á annað vildi hann komast hjá greiðslu. Þegar
lögmannskostnaður er takmarkaður vaknar sú
spurning hvort draga megi þá ályktun að kostnaður
af vinnu lögmanns hafi verið ósanngjarn. Það á
ekki við, enda innheimta lögmenn jafnan mismun-
inn án athugasemda. Hins vegar hefur þetta þá
þýðingu, að við málskostnaðarákvörðun er þeim
sem tapa máli í verulegum atriðum ekki gert að
greiða málskostnað af vinnu sem almennar kröfu-
réttareglur telja eðlilegan og sanngjarnan.
Niðurlag
Ég held að allir séu sammála um að lögmenn
stofni almennt ekki til málskostnaðar í atvinnubóta-
skyni heldur til að gæta hagsmuna umbjóðenda
sinna, sem eru að neyta réttinda sinna til aðgangs
að dómstólum. Algengt er þó að aðilar máls þurfi
að sitja uppi með háan málskostnað við að halda
fram réttmætum kröfum sínum, þar sem réttar-
kerfið tryggir þeim ekki þá sanngjörnu meðferð að
ná fram rétti sínum á fjárhagslega skaðlausan hátt.
Ef til vill kann umfjöllun mín að vera einföld,
s.s. um skýringar á málskostnaðarreglum eml. og
réttindum borgara til aðgangs að dómstólum. Við
það að setja vangaveltur mínar um málskostnað á
blað varð ég hins vegar var við að mjög erfitt er að
fjalla um og gagnrýna málskostnaðarákvarðanir af
rökfestu. Skýrist það af fyrrgreindum skorti á rök-
stuðningi ákvarðananna. Frá sjónarmiði lögmanns
virðast þær oft og tíðum vera frjálsleg útdeiling
réttlætis fremur en lögfræðileg úrlausn um sérstaka
dómkröfu. Erfitt er að fella sig við þá aðferðarfræði
í réttarríki, en ennþá erfiðara er að skýra hana fyrir
umbjóðendum sem hafa unnið fullnaðarsigur í
dómsmáli, að öðru leyti en varðandi málskostnað.