Lögmannablaðið - 01.03.2012, Blaðsíða 26

26 lögmannaBlaðið tBl 01/12
Aðsent efni
gengisbindingar í lánssamningi hvort lán
hafi verið tekið til skemmri eða lengri
tíma. Þá tel ég að ekki geti skipt máli
hver fjárhæð viðbótakröfunnar kann að
vera. Ef gengisbinding lánssamnings er
ólögmæt, og önnur skilyrði uppfyllt, eiga
lántakar viðbótarkröfu á viðkomandi
fjármálastofnun, enda hvergi að finna
í íslenskum lögum réttarreglu sem
kveður á um að krafa þurfi að ná
tiltekinni lágmarksfjárhæð til að njóta
réttarverndar. tíminn mun svo leiða
í ljós hvort þetta reynist rétt enda tel
ég líklegt, með hliðsjón af orðalagi
dómsins, að fjármálafyrirtækin muni
láta á það reyna fyrir dómstólum hvort
dómurinn hafi fordæmisgildi fyrir t.a.m.
bílalán eða önnur lán til styttri tíma.
dómurinn hefur víðtækt
fordæmis gildi
Í rökstuðningi dómsins er ekkert
sem gefur tilefni til að ætla að
fordæmisgildi hans sé takmarkað við
ákveðna tegund lánssamninga. Þá er
heldur ekkert í dóminum sem gefur
til kynna að fordæmisgildið sé bundið
við einstaklinga. mín skoðun er því
sú að dómurinn eigi við um allar
tegundir lánssamninga og taki jafnt til
einstaklinga og lögaðila. Þessu til frekari
stuðnings bendi ég í fyrsta lagi á að
niðurstaða Hæstaréttar er reist á því
að undantekningarregla kröfuréttar um
þýðingu fullnaðarkvittana fyrir lögskipti
aðila eigi við í málinu. Sú regla er ekki
bundin við ákveðna tegund samninga
heldur á hún við um alla lánssamninga
og á jafnt við um einstaklinga og lögaðila.
Í öðru lagi er hvergi í dóminum vikið að
sjónarmiðum um neytendavernd þrátt
fyrir að málsástæðum þar að lútandi hafi
verið teflt fram í málinu. Í þriðja lagi
vísast til þess að dómur Hæstaréttar í
máli nr. 471/2010 hefur, í síðari dómum
réttarins, verið talinn hafa fordæmisgildi
varðandi vaxtaviðmiðun bæði hvað
varðar einstaklinga og lögaðila. Engin
ástæða er til að túlka hæstaréttardóminn
í máli nr. 600/2011 með öðrum hætti.
hvenær taka
seðlabankavextir við af
samningsvöxtum?
Í opinberri umræðu í kjölfar dómsins
hafa komið fram skiptar skoðanir um
það við hvaða tímamark beri að miða
upphafstíma álagningar seðlabankavaxta
ef þau skilyrði sem fram koma í
dóminum eru uppfyllt. Ekki eru tök á
því í þessari stuttu grein að reifa þau
ólíku sjónarmið sem fram hafa komið
og af þeim sökum mun ég láta nægja
að lýsa skoðun minni á málinu með
hliðsjón af orðalagi dómsins.
Í dóminum er við það miðað, með
vísan til reglunnar um gildi fullnaðar­
kvittana, að samningsvextir hafi gilt
um lánssamning aðila frá lántökudegi
fram til 14. febrúar 2011. Eins og áður
er rakið féll á þessum degi dómur í
öðru dómsmáli milli sömu aðila þar
sem viðurkennt var að gengisbinding
lánssamninga aðila væri ólögmæt,
sbr. mál Hæstaréttar nr. 604/2010.
Niðurstaðan í málinu nr. 600/2011
byggist á því að við uppkvaðningu
dóms í fyrra málinu hafi hinn rangi
lagaskilningur aðila um lögmæti gengis­
bindingar samningsins ekki lengur
verið fyrir hendi. Jafnframt er þá ljóst,
með vísan til niðurstöðu Hæstaréttar
í máli nr. 604/2010, að frá 14. febrúar
2011 bar skuldbindingin samkvæmt
lánssamningnum seðlabankavexti.
Það segir sig sjálft að fáir eru í
þeirri stöðu, sem sóknaraðilar í hæsta­
réttarmálinu voru, að hafa í höndum
endanlega dómsniðurstöðu þar sem
ólögmæti gengisviðmiðunar er staðfest.
Í öllum meginþorra tilvika þarf því
að fara fram mat á huglægri afstöðu
aðila til ólögmætis gengisbindingar
viðkomandi samnings. Að mínu mati
á viðmiðið í þessum efnum að vera
þegar fjármálafyrirtæki viðurkennir
með bindandi hætti ólögmæti gengis­
tryggingar.
Í tilviki einstaklinga átti þetta
sér í flestum tilvikum stað þegar
fjármálastofnanir fóru hver að annarri að
endurreikna lánssamninga einstaklinga í
kjölfar gildistöku laga nr. 151/2010 í lok
desember 2010. Síðastnefnd lög gilda
hins vegar ekki um lögaðila og því hefur
verið afar mismunandi hvaða meðferð
lánssamningar fyrirtækja hafa fengið í
bankakerfinu. Eftir dóm Hæstaréttar 9.
júní 2011 í máli nr. 155/2011 (motor­
max) hafa fjármálastofnanir þó í
auknum mæli viðurkennt ólögmæti
gengisbindingar í slíkum lánssamningum.
upphafstími seðlabankavaxta í láns­
samningum lögaðila, sem staðið
hafa í skilum samkvæmt útsendum
greiðslufyrirmælum fjármálafyrirtækis,
ætti því að miðast við það þegar
slík viðurkenning liggur fyrir. Ef hins
vegar hvorki liggur fyrir viðurkenning
fjármálafyrirtækis né staðfesting dóm­
stóla á ólögmæti gengisbindingar
lánssamnings er mögulegt að hinn „rangi
lagaskilningur“ sé enn fyrir hendi.
Stórt verk lítið mál
Litlaprent ehf. | Skemmuvegi 4 | 200 Kópavogi
Sími 540 1800 | Fax 540 1801 | litla@prent.is
prent.is