Lögmannablaðið - 01.03.2012, Blaðsíða 27

lögmannaBlaðið tBl 01/12 27
efni GreinArAðsent efni
HelGi siGUrðsson Hrl.
dómar hæstaréttar í gengis­
tryggingarmálum
nýlegur dómur hæstaréttar í
gengistryggingarmálum hefur vakið
athygli og kallað fram gagnrýni á
stjórnvöld. minna hefur farið fyrir
gagnrýni á dómstóla vegna dómsins
en að mati undirritaðs hefur verið erfitt
að fylgja leiðsögn hæstaréttar í þessum
málum. ástæðan gæti að einhverju leyti
stafað af því að dómararnir hafa ekki
verið sammála um niðurstöðu þessara
mála og hún þannig farið eftir því
hverjir sitja í réttinum hverju sinni.
fyrstu gengistryggingar­
dómarnir
Fyrstu dómar Hæstaréttar í gengis­
tryggingarmálum, nr. 153/2010 og nr.
92/2010, snerust um það hvort kaup­
leigusamningar teldust láns samn ingar
eða leigusamningar og hvort þeir teldust
vera skuldbinding í erlendri mynt eða
íslenskum krónum, sem bundnar séu
gengi erlendra gjaldmiðla.
Samkvæmt ákvæðum vaxtalaga eru
það einungis innláns­ og útláns samn ingar
sem óheimilt er að gengis tryggja.
Hæstiréttur taldi hins vegar að formið
gæti ekki ráðið úrslitum að þessu leyti
heldur yrði að byggja á því hvers eðlis
þessi samningur væri í raun og veru.
Niðurstaða Hæstaréttar var sú að hér
væri um að ræða lánssamning í skilningi
vaxtalaga sem klæddur hefði verið í
búning leigusamnings. Þessi niðurstaða
Hæstaréttar er ekki óumdeild. Þótt
eignaleigusamningar hafi vissulega
ákveðin einkenni lánssamninga eru þeir
á ýmsan hátt ólíkir slíkum samningum,
og hafa ekki síður einkenni leigu­
samninga og framvirkra kaup samninga.
Lög um fjármálafyrirtæki gera greinar mun
á útlánum, innlánum og eignaleigu­
samningum. Ef löggjafinn hafði í huga
að fella eignaleigusamninga undir
takmarkanir vaxtalaga má spyrja hvers
vegna það komi einfaldlega ekki fram í
lögunum sjálfum? Vaxtalög sem fela í sér
takmörkun á meginreglunni um
samningsfrelsi, ber að skýra þröngt.
Við mat á því hvort um væri að ræða
skuldbindingu í erlendri mynt eða
íslenskum krónum lögðu fjármála­
fyrirtækin áherslu á að horft yrði til þess
hvers eðlis fjármögnunin væri. Fjár­
málafyrirtækin voru sjálf lántakendur
sem tóku lán í erlendri mynt og höfðu
milligöngu um að útvega viðskiptavinum
sínum, m.a. í formi kaupleigusamninga.
Fjármálafyrirtækin sendu umsóknir
viðskiptavina til sinna lánveitenda, fengu
lán í þeirri mynt sem síðan var seld fyrir
íslenskar krónur til að fjármagna viðskipti.
Lögð voru fram ítarleg gögn um þessar
millifærslur en Hæstiréttur taldi hins vegar
að við mat á því hvort um væri að ræða
lán í erlendri mynt yrði einungis horft
til samnings aðila.Form samningsins var
því alfarið lagt til grundvallar, ólíkt því
sem gilti um mat á því hvort um láns­
samning eða leigusamning væri að ræða.
hæstaréttardómur 471/2010
Í dómi nr. 471/2010 var deilt um hvort
og þá hvaða áhrif það hefði á vexti ef
gengistrygging samnings væri dæmd
ógild. Niðurstaðan var sú að líta yrði
með öllu framhjá ákvæðum samningsins
um vaxtahæð og miða vexti sem
Seðlabanki Íslands ákveður með hliðsjón
af lægstu vöxtum á nýjum almennum
útlánum. Hæstiréttur vísar til þess að
vaxtakjör af láninu gátu ekki komið til
álita nema í tengslum við gengistryggingu
þess. Þá liggur fyrir að á millibanka­
markaði í London hafa aldrei verið
skráðir Libor vextir af lánum í íslenskum
krónum. Síðan segir Hæstiréttur: „Vegna
þessa er óhjákvæmilegt að ógildi ákvæð­
isins um gengistryggingu leiði til þess
að líta verði með öllu fram hjá ákvæðum
samningsins um vaxtahæð.“
hæstaréttardómur nr.
155/2011
Í dómi nr. 155/2011 (motormax) reyndi
á það hvort svokölluð jafnvirðislán fælu
í sér ólögmæta gengistryggingu eða
ekki. upphaflega sátu fimm manns í
dóminum en málið var síðan flutt að
nýju og þá var hann skipaður sjö
dómurum. meirihluti Hæstaréttar taldi
að fjölmyntalán að jafnvirði tiltekinnar
fjárhæðar í íslenskum krónum, í
tilgreindum erlendum myntum, væri
lán í íslenskum krónum með ólögmætri