Lögmannablaðið - 01.10.2014, Blaðsíða 30

30 löGmannaBlaÐiÐ tBl 03/14
Aðsent efni
reiMAr PétUrsson Hrl.
maGn Er Ekki sama og gæði.
sönnun þess hefur birst mannfólkinu í
ýmsum myndum í gegnum tíðina. Í
heimi stærðfræðinnar sjá iðkendur
þetta með áþreifanlegum hætti.
Vandi stærðfræðings
Ferdinand Lindemann skaust upp á
stjörnuhimin stærðfræðinnar í upphafi
20. aldar þegar hann leysti tvö þúsund
ára þraut og sýndi fram á að með
reglustiku og sirkil ein að vopni
væri ómögulegt að teikna ferning
jafnan gefnum hring að flatarmáli.
Uppveðraður af afrekinu hóf hann
tilraunir til að leysa ráðgátu setta fram
þremur öldum fyrr af öðrum en frægari
stærðfræðingi, pierre de Fermat.
Fermat hafði teiknað upp jöfnu
og handskrifað á spássíu að hann
kynni á henni fallega sönnun, hún
tæki þó meira pláss en svo að komast
fyrir á nöf blaðsins. Meira lét hann
ekki uppi áður en hann dó. Sönnun
Fermats hafði reynst stærðfræðingum
aldanna þriggja ráðgáta og þeir leituðu
hennar af ákafa sem helst má jafna við
spænska landvinningamenn í leit að El
Dorado.
Lindemenn réðst til atlögu. Eftir
sjö ára þrotlausa vinnu árið 1908
skilaði hann 63 blaðsíðna sönnun,
listilegri smíð við allra fyrstu skoðun.
Vonbrigðin urðu hins vegar fljótt mikil,
villa fannst á þriðju blaðsíðu. Ekkert
sem eftir fylgdi skipti máli. Sönnun
ráðgátu Fermats fannst svo ekki fyrr
en 1994 án þess að framlag Lindemann
hafi þar neinu skipt.
lærdómur lögmanna
Lögmenn mega hafa þetta í huga.
Magn pappírs staðfestir ekki gæði
greinargerðar. nú sýnist að vísu
hverjum sitt í lögfræði á meðan
stærðfræðin er algild. En ef nánar
er gáð geta áhrif stakrar rökvillu í
lögfræðilegri greinargerð þó ekki síður
verið skaðleg ef hún vekur almenna
vantrú á málstaðnum.
Við bætist að langt mál um lítið
er ósannfærandi; endurtekningar eru
þreytandi og auka ruglingshættu.
Stuttur texti er aftur á móti læsilegur
og vekur áhuga; gagnorð umfjöllun
um álitlegar málsástæður eykur trú á
málstaðnum.
Veiði og dómgreind
Stundum tefla lögmenn fram vonlitlum
málsástæðum á þeirri forsendu að
dómari gæti talið þær álitlegar. Oft
heyrist í því sambandi samlíking við
veiðiskap. Alveg eins og veiðimaður
getur ekki vitað fyrirfram hvaða flugu
fiskurinn gín við getur lögmaður ekki
vitað hvaða málsástæðu dómari fellst
að endingu á.
Þessi samlíking er dágóð, en eitt
gleymist: til eru góðir veiðimenn og
slæmir. Þeir hæfu vita hvaða flugur
eru líklegastar, renna þeim skipulega
í gegnum hylinn og fara í þann næsta
ef ekkert gerist. Amlóðarnir velja
hins vegar flugur af tilviljun, standa
óskipulega að veiðiskapnum og styggja
stundum fiskinn í hamaganginum.
Loks þegar líklegustu flugurnar eru
settar undir hefur fiskurinn kannski
misst áhugann.
Þótt amlóðarnir veiði stundum
fisk á ólíklega flugu er niðurstaðan
samt afdráttarlaus: Þeir hæfu veiða að
meðaltali meira. Og það sem meira
er. Þeir hæfu þurfa ekki að finna til
minni máttar þegar þeir heyra sögur af
árangri amlóða með ólíklega flugu en
á sama stað. Þar hefur hending ráðið,
ekki afburðahæfni amlóðans.
Einu gildir því fyrir lögmann þótt
síðar komi svipað mál fyrir dóm og
málsástæða er þar tekin til greina, sem
hann taldi ekki eiga erindi. Í því felst
enginn dómur yfir störfum hans. Allt
á sér sinn stað og tíma. Þess vegna á
lögmaður ekki að bera kvíðboga yfir
að beita dómgreind þegar hann velur
úr mögulegum málsástæðum.
Lögmenn beita oftast dóm greind
við framsetningu mála. Viðskipta­
vinurinn greiðir fyrir hana, ekki
pappírinn. Stundum er eins og þetta
gleymist.
magn og gæði