Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.2012, Qupperneq 16

H&M hættir að nota skaðleg efni
n Fataframleiðandinn notaði PFC-efnin í skjólfatnað
v
erslunarkeðjan H&M hefur
ákveðið að hætta að nota PFC-
efni í fötin sín en efnin eru fitu-
og vatnsfráhrindandi og eru
notuð í skjólfatnað. Þessi skaðlegu
efni, sem hafa truflandi áhrif á horm-
óna og eru talin geta valdið krabba-
meini, berast frá textílverksmiðjum út
í náttúruna og í fæðukeðjuna.
Frá og með 1. janúar 2013 verð-
ur allur fatnaður frá H&M án efnanna
en fataframleiðandinn hefur nú fund-
ið annað efni sem mun verða notað í
staðinn. „Þetta nýja efni stendur al-
gjörlega undir væntingum og kröfum
okkar um að nota efni sem eru um-
hverfisvæn og skaðlaus heilsu okkar.
Það má nota það í allt sem H&M fram-
leiðir,“ segir talsmaður H&M við Politi-
ken.
Greenpeace-samtökin, sem hafa
gagnrýnt H&M fyrir að nota PFC-efn-
in, fagna þessari niðurstöðu og segja
þetta skref í rétta átt og vona að aðrir
fataframleiðendur taki H&M sér til fyr-
irmyndar og hætti að nota skaðleg efni
í framleiðslu sinni.
Efnin sem hafa verið notuð í
um hálfa öld má helst finna í ýms-
um matvælaumbúðum svo sem
pappadiskum, pítsukössum og ör-
bylgjupoppspokum, auk skjólfatn-
aðar. n
16 Neytendur 22. október 2012 Mánudagur
Algengt verð 254,9 kr. 260,9 kr.
Algengt verð 254,6 kr. 260,5 kr.
Höfuðborgarsv. 254,4 kr. 260,4 kr.
Algengt verð 254,7 kr. 260,7 kr.
Algengt verð 256,6 kr. 260,7 kr.
Melabraut 254,6 kr. 260,5 kr.
Eldsneytisverð 21. okt.
Bensín Dísilolía
Þakklát fyrir
þjónustuna
n Lofið fær þjónustuver Stöðvar 2.
„Ég vil fá að lofa Gísla í þjónustu-
veri Stöðvar 2 fyrir einstaka þjón-
ustulund og velvilja. Málið var
þannig að á föstudag pöntuðum
við áskrift að Stöð 2 svo við gætum
horft á fyrsta þáttinn af Pressunni
á sunnudaginn en áskriftin var
ekki gengin í gegn um helgina.
Gísli var hins vegar boð-
inn og búinn til þess að
græja þetta fyrir okkur á
sunnudagskvöldið og
opnaði fyrir áskrift
fram á mánu-
dag. Fyrir það
erum við afskap-
lega þakklát.“
Enginn
afsláttur
n Lastið að þessu sinni fær Dekkja-
höllin. „Ég skrapp og lét umfelga
bílinn hjá Dekkjahöllinni og spurði
hvort fyrirtækið biði upp á KEA-af-
slátt. Starfsmaðurinn sagði nei en
hvíslaði svo að mér að hann myndi
gefa mér 10 prósenta afslátt. Ég
þakkaði fyrir og spurði hvað þetta
kostaði þá og fékk að vita að það
yrðu 8.130 krónur. Ég settist og
fékk mér kaffi á meðan bíllinn var í
umfelgun en fór svo að spá í þetta
samtal okkar og ákvað að spyrja
annan starfsmann hvað það kost-
aði að umfelga jeppling. Fékk það
svar að það kostaði 8.130 krónur.
Sem sagt enginn afsláttur heldur
laug hann blákalt að viðskiptavin-
inum. Ég lét starfsmanninn sem
afgreiddi mig fyrst heyra það og fór
svo mína leið. Held ég skipti ekki
aftur við Dekkjahöllina.“ DV hafði
samband við Dekkjahöllina og fékk
eftirfarandi svar: „Ég segi við við-
skiptavininn að þetta kosti 8.130
kr. Hann spyr hvort að ég veiti af-
slátt gegn KEA-korti. Ég segi nei
en segi jafnframt að ég hafi gefið
honum 10 prósenta af-
slátt en við erum að
veita 10 prósenta
staðgreiðsluafslátt
af verðlistaverði
þegar umfelguð
eru fjögur dekk –
þetta er okkar svar
við samkeppninni. Á nót-
unni kemur bersýnilega í
ljós að hann fékk 10 pró-
senta afslátt frá verðlista.“
Lof og last
Sendið lof eða last á neytendur@dv.is
skaðlausar flíkur Allar flíkur sem keyptar eru í H&M eftir 1. janúar næstkomandi verða án skaðlegra efna.
Hættuleg og algeng
mistök í eldHúsinu
n Mikilvægt að kæla afganga hratt niður svo bakteríur nái ekki bólfestu
Þ
au eru þó nokkur mistökin
sem við gerum í eldhúsinu
og við meðhöndlun mat-
væla. Sum þeirra geta jafn-
vel reynst okkur hættuleg. Í
nútímaeldhúsi með nýjum matar-
tegundum eru komnar nýjar bakt-
eríutegundir. Gömul húsráð virka
því ekki eins og áður og við þurfum
að læra nýjar leiðir til að meðhöndla
matvælin. Um þetta er fjallað á síð-
unni videnskab.dk en þar er vitnað
í Elin Halbach Røssvoll, sérfræðing
í fæðuöryggi. Hún fór fyrir nýlegri
könnun SIFO, stofnunar um neyt-
endarannsóknir í Noregi.
Í könnuninni voru greind svör
2008 þátttakenda og kom í ljós að
fjölmörg mistök voru gerð í eldhús-
inu og ekki bætti úr sú staðreynd að
matarvenjur okkar hafa breyst og nú-
tímamaðurinn er uppteknari og hef-
ur minni tíma til að sinna matargerð.
afþýðing kjöts
Langflestir gera þau mistök að
gleyma að taka kjöt úr frystinum fyr-
ir kvöldmatinn í tíma. Þá er reynt að
láta kjötið þiðna sem fyrst og oftast
látið standa við stofuhita. Rannsókn-
ir sýna að það er ekki mikil hætta á
fjölgun baktería í kjötinu þó það
standi við stofuhita í einn til tvo tíma.
Það er hins vegar best að láta kjötið
þiðna í ísskáp þó það taki lengri tíma.
Hitastig í ísskápnum
Það er mjög algengt að fólk viti
ekki hvaða hitastig er í ísskápnum
en samkvæmt könnuninni var um
helmingur þátttakenda ekki með
það á hreinu. Hitastigið á að vera 0–4
gráður. „Við sáum að þegar ísskáp-
ar eru 8 gráðu heitir eða meira og
eru oft opnaðir, þá skapast góðar að-
stæður fyrir hættulegar bakteríur til
að dafna,“ segir Elin Halbach Røss-
voll. Það er því mikilvægt að halda
hitastiginu réttu og takmarka um-
ferð í ísskápinn. Vertu búin að hugsa
hvað þú ætlar að taka út úr honum
í hvert skipti sem þú opnar hann og
varastu að hafa hann opinn lengur
en þörf er á.
síðasti söludagur
Við erum alls ekki nógu dugleg að
athuga dagsetningar sem settar
eru á matvælin af framleiðendum.
„Þriðju algengustu mistökin sem
við gerum er að við skoðum ekki
dagsetningar á matvælunum og vit-
um ekki muninn á merkingunum
síðasti söludagur og síðasti neyslu-
dagur,“ segir Elin Halbach Røssvoll.
Hún útskýrir að það síðarnefnda
segir til um að matvælanna skuli
ekki neytt eftir tilgreinda dagsetn-
ingu. „Það er heldur ekki hægt að
lykta af mat og segja til um hvort þar
þrífist bakteríur sem orsaka matar-
sýkingu, jafnvel þótt allt líti vel út,“
segir hún.
Þegar matvæli eru merkt með
síðasta söludegi á sú dagsetning
við um hvenær gæði matvælanna
eru best og það er ekki hættulegt að
neyta þeirra þó sá dagur sé liðinn.
Helmingurinn er hættulegur
Aðrar niðurstöður könnunarinnar
sýna að helmingur þeirra mistaka
sem við gerum geta valdið hættu-
legum aðstæðum og hér er um
að ræða mismunandi útfærslur á
mistökum við upphitun eða kæl-
ingu matvæla. „Það sem við höfum
komist að er að hættulegustu mis-
tökin eru þegar stórir skammtar af
mat eru látnir kólna of hægt. Það
er mikilvægt að kæla mat hratt til
að koma í veg fyrir að hentugar að-
stæður skapist fyrir bakteríur sem
geta valdið sjúkdómum,“ segir Elin
Halbach Røssvoll. Það geti þó verið
snúið að kæla mat á réttan hátt, sér
í lagi þegar um mikið af afgöngum
er að ræða. Gott ráð sé að setja af-
gangana í minni ílát sem gerir það
að verkum að maturinn er fljótari
að kólna. „Einnig má setja stóra
potta í kalt vatn til að lækka hitann
í þeim eða jafnvel skella þeim út í
snjóinn að vetrarlagi,“ segir hún.
Útrýmir ekki hættunni
Ef stór pottréttur hefur staðið á eld-
húsborðinu í nokkrar klukkustundir
án þess að hafa verið kældur, get-
ur hann gert þann sem neytir hans
alvarlega veikan. Maturinn getur
orsakað allt frá niðurgangi til dauða.
„Ef maturinn er ekki kældur niður
eða látinn kólna yfir lengri tíma geta
myndast grómyndandi bakteríur sem
lifa af suðu og myndað eiturefni,“
segir Elin. Það hafi því engin áhrif að
sjóða matinn aftur og matvælin eru
jafn hættuleg. Hún bendir að röng
kæling á mat sé mun hættulegri en
það að láta kjöt þiðna við stofuhita. Á
meðal algengustu mistakanna þá eru
6 mistök af 10 vegna þess að fólk notar
rangt hitastig eða tíma.
aðrar niðurstöður
Í lok greinarinnar á videnskab.dk
segir að venjulega hafi rannsóknir á
þessu sviði flokkað hegðun neytenda
ýmist sem rétta eða ranga. Í þessari
norsku rannsókn hafi vísindamenn
hins vegar notað hugtökin „lítil
hætta“ og „mikil hætta“. Með þessari
aðferð má prófa og greina mismun-
andi aðferðir við meðhöndlun mat-
væla á raunsærri hátt. Með hefð-
bundnu aðferðinni hefur því verið
haldið fram að það að þíða mat við
stofuhita sé hættulegustu mistökin
en þessi rannsókn sýnir að sú sé ekki
raunin. Það sé hins vegar ófullnægj-
andi kæling sem séu þau mistök sem
geta valdið mestum skaða. n
„Það er mikilvægt
að kæla mat hratt
til að koma í veg fyrir að
hentugar aðstæður skap-
ist fyrir bakteríur sem
geta valdið sjúkdómum.
vara þú þig
í eldhúsinu
Nokkur af þeim mistökum sem gerð eru
við meðhöndlun matvæla:
1 Ófullnægjandi kæling á stórum skömmtum.
2 Upphitun á afgöngum tvo daga í röð.
3 Að borða hamborgara sem eru ekki steiktir í gegn.
4 Að smakka á hráu eða ekki fullelduðu hakki.
5 Að hita ekki matarafganga upp að suðumarki.
6 Að geyma mat við stofuhita lengur en í tvo klukkutíma.
Gunnhildur Steinarsdóttir
blaðamaður skrifar gunnhildur@dv.is
eldamennska Matarvenjur hafa breyst og einnig áherslur á meðhöndlun matvæla.
MynD PHotos.CoM