Fréttablaðið - 09.12.2015, Blaðsíða 22

Á upplýsingavef sínum um þróunarmál þann 9. júní 2013 birti Þróunarsamvinnustofnun
Íslands palladóm um kennslu-
bókina „Ríkar þjóðir og snauðar“ en
undirritaður er höfundur hennar. Í
umfjölluninni um bókina á vef-
síðunni „Pressan/Eyjan“ eru margar
rangfærslur auk ummæla sem vega að
starfsheiðri mínum sem námsbókar-
höfundar og kennara.
Í pistlinum segir fulltrúi Þróunar-
samvinnustofnunar mig hafa skrifað
kennslubók um þróunarlönd þar sem
ég forðist að ræða um ólæsi, skort á
hreinu vatni, sjúkdóma og annað sem
einkennir samfélög þar sem unnið er
að þróunarsamvinnu. Því er haldið
fram að í bókinni sé ekki fjallað um
aðstæður fólks í þróunarlöndum
heldur reyni ég sem höfundur bókar-
innar að fá nemendur til að komast
að þeirri niðurstöðu að þróunarsam-
vinna geri ekkert gagn. Ég er ásakaður
um að eiga þátt í að stuðning skorti við
þróunarsamvinnu hér á landi. Yfirskrift
greinarinnar er „Áróður í skólum gegn
þróunarsamvinnu“ Pistilinn skrifar
útgáfu- og kynningarstjóri stofnunar-
innar og er greinin hluti af vinnufram-
lagi hans fyrir stofnunina enda skrifuð
undir nafni hennar.
Skrifum útgáfu- og kynningastjórans
var fylgt eftir í RÚV í þættinum „Sjón-
mál“ en þátturinn bar undirheitið
„Úrelt námsefni sumra framhalds-
skóla“. Þar talaði útgáfu- og kynningar-
stjórinn fyrir munn Þróunarsamvinnu-
stofnunar, endurtók margt af því sem
hann hafði áður skrifað og benti á að
kennslubókin „Ríkar þjóðir og snauðar“
væri enn notuð í framhaldsskólum. Í
næsta þætti var síðan rætt við deildar-
stjóra í menntamálaráðuneytinu um
eftirlit með námsefni í skólum. Hátt var
reitt til höggs til að stöðva þann áróður
sem undirritaður er sagður stuðla að.
Fjallað um aðstæður fólks
Bókin „Ríkar þjóðir og snauðar“ kom
fyrst út árið 2002. Hún er 158 bls. en
á vef Þróunarsamvinnustofnunar eru
tekin dæmi af sex blaðsíðum og alhæft
út frá þeim. Efnistök bókarinnar fylgja
áfangalýsingu í félagsfræði þróunar-
landa í Aðalnámskrá framhaldsskóla
(1999). Í henni er því vitaskuld fjallað
um ólæsi, skort á hreinu vatni, sjúk-
dóma og aðrar áskoranir þróunar-
landa. Eins og aðrar félagsfræðibækur,
en þvert á fullyrðingar Þróunarsam-
vinnustofnunar, þá fjallar bókin fyrst
og fremst um aðstæður fólks. Í bókinni
er hvorki rekinn áróður fyrir þróunar-
samvinnu né gegn henni. Hún endur-
speglar einungis samfélagslega og
fræðilega umræðu og á þeim blað-
síðum sem fjallað er um á vef Þróunar-
samvinnustofnunar er kynnt þekkt
gagnrýni á þróunarsamvinnu. Án
slíkrar umræðu hefði bókin ekki upp-
fyllt þá gagnrýnu umræðu sem krafist
er í félagsfræði.
Í bókinni er fjallað um öll þau við-
fangsefni sem haldið er fram að skorti
og rækilega bent á að Íslendingar verji
mun minna fé til þróunarsamvinnu
en nálægar þjóðir. Þar segir m.a. um
þróunarsamvinnu „að ekki beri að
lasta það hjálparstarf sem opinberar
stofnanir vinna hér á landi“ (51) og
að ekki eigi að leggja „árar í bát heldur
reyna að læra af þeim mistökum sem
hafa verið gerð (138)“. Ljóst er að starfs-
menn stofnunarinnar höfðu ekki lesið
bókina þegar greinin var skrifuð.
Það er mál Gunnars Salvarssonar
að koma fram í útvarpsþætti og ráð-
ast að verkum undirritaðs og það er
mál þáttarstjórnanda „Sjónmáls“ að
kanna aðeins eina hlið á umfjöllunar-
efni þáttar. Það er hins vegar ábyrgð
Þróunarsamvinnustofnunar Íslands
þegar hún greiðir fyrir grein þar sem
ráðist er að tilteknum einstaklingi og
hans verkum, birtir hana á vef sínum og
veitir henni skjól og styrk undir nafni
stofnunarinnar.
Ekki sæmandi slíkri stofnun
Í lýðræðissamfélagi er mikilvægt að
einstaklingar njóti verndar ríkisvalds-
ins. Ef stoðir samfélagsins vernda ekki
mannréttindi getur lýðræðið snúist
upp í andhverfu sína og orðið tæki
þeirra sem hafa völdin í samfélaginu.
Undirritaður hefur nú í rúm tvö ár
reynt að fá stofnunina til að biðjast
afsökunar á málflutningi sínum. Það
hefur ekki borið árangur þar sem stofn-
unin telur sig hvorki bera lagalega né
siðferðilega ábyrgð á því efni sem hún
birtir.
Þróunarsamvinnustofnun Íslands
gegnir ábyrgðarmiklu og mikilvægu
hlutverki. Ég hlýt því að vona að stofn-
unin sýni meiri vandvirkni og metnað
í þróunarverkefnum sínum en hún
hefur gert í greinarskrifum um mig.
Opinber stjórnsýslustofnun hlýtur
að bera siðferðilega ábyrgð á því sem
sett er fram í hennar nafni. Það er ekki
sæmandi slíkri stofnun að neita að bera
ábyrgð á óvönduðum vinnubrögðum,
röngum fullyrðingum og meiðandi
ásökunum sem settar eru fram undir
hennar nafni. Vonandi er Þróunarsam-
vinnustofnun Íslands undantekning frá
góðri stjórnsýslu í íslensku samfélagi.
Þróunarsamvinnustofnun
Íslands meiðir
Eins og gjarnan á aðventu fer nú fram mikil umræða um samskipti kirkju og skóla.
Sitt sýnist hverjum, en oft virðast
menn ekki gera sér grein fyrir
hversu sterk tengsl skóla, kirkju og
fræðslu eru í sögulegu samhengi
hér á landi. Er vert að rifja það upp
í tilefni þessarar umræðu.
Öld kristninnar gekk í garð á
Íslandi þúsund árum eftir hin fyrstu
jól í Betlehem sem börnin syngja
um í sunnudagaskólunum á aðvent-
unni. Þá urðu þessi miklu tímamót
hér hjá okkur, þegar forfeður okkar
tóku kristna trú. Reyndar var það
ekki svo að hér hafi búið heiðin
þjóð fyrir kristnitökuna. Nei, þvert á
móti, stór hluti landnámsmanna var
frá upphafi kristinnar trúar, bæði
írskir forfeður okkar og skandinav-
ískir menn sem höfðu tekið trú frá
ferðum sínum.
Menningarleg bylting
Kristnin var ekki eingöngu átrúnað-
ur. Hún var líka menningarleg bylt-
ing. Eftir að landsmenn allir tóku
kristni, lærðu þeir að lesa og skrifa
og breyttust í bókaþjóð, eins og við
urðum og erum og viljum halda
áfram að vera enn í dag. Kristni-
takan olli þannig straumhvörfum
í sögu Íslendinga – rétt eins og í
sögu allra þeirra þjóða sem kristinn
átrúnaður hefur snortið.
Með kristninni fylgdu bækur og
skólar og tengsl við menntastofn-
anir um alla Evrópu. Þannig voru
fyrstu skólar landsins á vegum kirkj-
unnar. Ísleifur Gissurarson, biskup
í Skálholti 1056 til 1080, stofnsetti
latínuskóla á biskupssetrinu eins
og tíðkaðist við dómkirkjur víða í
Evrópu á þessum tíma. Þegar Hólar
í Hjaltadal urðu biskupssetur árið
1106 komst einnig á skólahald þar.
Hólar voru um aldir aðal mennta-
setur Norðlendinga. Um leið héldu
Íslendingar til náms erlendis við
háskóla um alla Evrópu og tengdust
þannig evrópskum straumum og
menningu.
Í lok miðalda störfuðu hér á landi
níu klaustur, sjö munkaklaustur og
tvö nunnuklaustur. Þar var og unnið
líknarstarf, þar dvaldi gjarnan aldr-
að fólk og þangað leitaði fátækt far-
andfólk. En um leið voru klaustrin
miðstöðvar bóklegrar menntar.
Þeim getum við þakkað flest það
sem við höfum talið dýrmætast í
íslenskri bókmennta- og menn-
ingararfleifð.
Mótuðu bernskuspor barnaskóla
Kirkjan hafði þannig forystu um
fræðslu fram eftir öldum. Með lút-
erskum sið óx áherslan á almennan
lestur. Með þýðingu Biblíunnar
á íslenska tungu bjargaði kirkjan
íslenskunni. Og þegar barna-
skólar ruddu sér til rúms, þá voru
það prestar sem höfðu forystu um
stofnun þeirra. Sem dæmi má nefna
einn elsta skóla landsins, barna-
skólann á Eyrarbakka og Stokkseyri,
en þar hófst kennsla árið 1852 fyrir
forgöngu séra Páls Ingimundar-
sonar. Annað dæmi um frum-
kvöðlastarf presta er barnaskólinn
í Garði er var stofnaður 1872 – en
stofnandi hans var séra Sigurður
Brynjólfsson Sívertsen. Árið 1877
var Flensborgar skólinn í Hafnarfirði
stofnaður, upphaflega sem barna-
skóli. Það var séra Þórarinn Böðvars-
son, prófastur í Görðum á Álftanesi,
sem stofnaði skólann til minningar
um son sinn, Böðvar. Kennaraskól-
inn var síðan stofnaður 1907. Fyrsti
rektor hans var séra Magnús Helga-
son, en hann var rektor til 1929.
Þannig mótuðu prestar bernsku-
spor barnaskóla hér á landi og
ruddu leiðina fyrir menntun
almennings. Og þannig er skóla-
starfið sprottið úr jarðvegi kirkjunn-
ar hér á landi og þeirrar menningar-
byltingar sem varð á Þingvöllum við
Öxará árið 1000.
Kirkja og skóli í sögu og samtíð
Það er ekki sæmandi slíkri
stofnun að neita að bera
ábyrgð á óvönduðum
vinnubrögðum, röngum
fullyrðingum og meiðandi
ásökunum sem settar eru
fram undir hennar nafni.
Kristnin var ekki ein-
göngu átrúnaður. Hún var
líka menningarleg bylting.
Eftir að landsmenn allir tóku
kristni, lærðu þeir að lesa og
skrifa og breyttust í bóka-
þjóð.
Hannes Í.
Ólafsson
framhalds-
skólakennari
Þórhallur
Heimisson
prestur og
ráðgjafi
HORFÐU
Í GÆÐIN
5 ÁRA ÁBYRGÐ Á ÖLLUM
SONY SJÓNVÖRPUM
Nýherji / Borgartúni 37
Kaupangi Akureyri
netverslun.is
W8
Afburðahönnun og frábær myndgæði
frá meisturum Sony
43" – Verð: 149.990 kr.
50" – Tilboðsverð: 179.990 kr.
55" – Tilboðsverð: 209.990 kr.
X8
W85
Sjáðu stærstu myndina í snjallasta
sjónvarpinu
65" – Verð: 369.990 kr.
75" – Verð: 569.990 kr.
4K Ultra HD upplausn, sjáðu hvert
smáatriði í nýju ljósi
43" – Verð: 199.990 kr.
49" – Tilboðsverð: 219.988 kr.
55" – Tilboðsverð: 279.990 kr.
9 . d e s e m b e r 2 0 1 5 m I Ð V I K U d A G U r22 s K o Ð U n ∙ F r É T T A b L A Ð I Ð
0
8
-1
2
-2
0
1
5

2
2
:3
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
7
9
B
-3
4
B
4
1
7
9
B
-3
3
7
8
1
7
9
B
-3
2
3
C
1
7
9
B
-3
1
0
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
6
4
s
_
8
_
1
2
_
2
0
1
5
C
M
Y
K