Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.2013, Blaðsíða 16

16 Úttekt 4.–6. janúar 2013 Helgarblað
Í
slendingar eru uppteknir af veðri
og tengdri náttúrunni. Þeir hafa
fundið fyrir breytingum á veðri
á eigin skinni rétt eins og aðrir
heimsbúar. Í haust gekk yfir fár­
viðri sem olli skaða. Áhrif manna á
kolefnishringrásina koma æ betur
í ljós. Aftakaveður, flóð og fellibyljir
hafa í síauknum mæli áhrif á líf
mannsins og afleiðingarnar, í náinni
framtíð, eru illfyrirsjáanlegar. Við
fylgjumst með mannskæðum flóðum
og fellibyljum og óttumst um fram­
tíð barna okkar. Margir rækta eigin
garð. Gerast sjálfbærari og umhverfis­
vænni. Leggja sitt af mörkum. En það
er ekki nóg. En sem betur fer, á meðan
náttúran breytist með ógnandi hraða,
vinna vísindamenn á borð við Sigurð
Reyni Gíslason jarðvísindamann að
lausnum. Hann hefur nú gefið út bók
sem greinir frá margslunginni hring­
rás kolefnis bæði hnattrænt og í nátt­
úru Íslands sem er upplýsandi fyrir
almenning um stöðu mála og leiðir til
lausnar.
Vægari afleiðingar
Sigurð Reyni er að finna á Jarðvís­
indastofnun Háskóla Íslands sem er
staðsett í Öskju, Náttúruvísindahúsi
Íslands. Byggingin er hálfmannlaus,
þetta er fyrsti vinnudagur eftir ára­
mót. En Sigurður Reynir er haldinn
ástríðu, hann er alltaf til staðar fyrir
málstaðinn.
„Á Íslandi verða afleiðingarnar
mögulega vægari en víðast hvar
annars staðar í heiminum,“ segir Sig­
urður Reynir. En bætir því við að þrátt
fyrir það verði þær stórkostlegar ef
ekki er brugðist við. Það er full ástæða
til að leggja við eyrun þegar Sigurður
Reynir tjáir sig um þessi mál því hann
á farsælan feril að baki.
Sigurður reynir útskrifaðist sem
jarðfræðingur frá Háskóla Íslands árið
1980 og tók doktorspróf í jarðefna­
fræði frá John Hopkins­háskólanum
í Bandaríkjunum 1985. Hann situr í
ritstjórn Chemical Geology, vísinda­
tímarits Evrópusambands jarðefna­
fræðinga. Hann var forseti Geochem­
istry of the Earths Surface, sem er ein
af sjö nefndum Alþjóðasambands
jarðefnafræðinga og er líka formaður
vísindaráðs CarbFix sem er alþjóðlegt
vísindaverkefni um bindingu kolefnis
í bergi.
Al Gore breytti umræðunni
Fyrir ofan bókahillu er verk eftir Henri
Matisse. Sigurður Reynir heillaðist af
verkum listamannsins er hann var í
námi úti í Bandaríkjunum. „Þetta er
bleika konan, eftir Matisse. Ég valdi
líka verk eftir Matisse á kápu bókar
minnar. Verkið er einn frægasti hring­
dans sögunnar og mér fannst myndin
viðeigandi. Því hraðinn í dansinum
er orðinn svo mikill að farið er að
strekkjast á handleggjum dansaranna
og einn að losna úr keðjunni. Mér
finnst myndin vera afar táknræn lýs­
ing á kolefnishringrás jarðarinnar.“
Sigurði finnst full ástæða til þess að
taka það fram strax í upphafi að vís­
indamenn séu nokkurn veginn sam­
mála um að það sem valdi hækkun
á hitastigi jarðar sé aukinn styrkur
svokallaðra gróðurhúsalofttegunda
af mannavöldum með koltvíoxíð í
aðal hlutverki. „Hvers vegna tek ég
það fram strax í byrjun? Þetta er jú
há pólitískt efni og hagsmunaaðilar
eins og til dæmis í Bandaríkjunum
tóku um tíma hreinlega fjölmiðla­
umræðuna yfir, þá sér í lagi ýmsar
fréttaveitur eins og Fox og Wall Street
Journal.
Al Gore breytti hins vegar um­
ræðunni fyrir hrun og fékk almenn­
ing til að rýna í umræðuna og hugsa
til lengri tíma. Eftir hrun er mikilvægt
að ná upp dampinum aftur.“
Í kappi við tímann
Sigurður Reynir bendir á að flestir séu
gjarnir á að hugsa í skammtímalausn­
um. Því séu fjölmiðlarnir mikilvægir
og það þurfi að huga sérstaklega að
því að stórir hagsmunaaðilar sækist
í og hafi ágóða af því að stjórna um­
ræðunni. „Það varð þýðingarmikil
breyting með tilkomu baráttu Als
Gore, sem talaði máli breiðfylkingar
vísindamanna.
En það verða alltaf þessir kverúl­
antar í umræðunni sem vilja koma
sínum sjónarmiðum að. Þá er mikil­
vægt að almenningur viti að vísinda­
menn eru almennt sammála um
orsakir og áhrif loftslagsbreytinga og
deila svipaðri framtíðarsýn og ég, og
við erum í kappi við tímann að vinna
að lausnum.“
Náttúran ræður för
Sigurður Reynir segir meðbyrinn í
baráttunni gegn loftslagsbreytingum
hafa minnkað eftir hrun. Obama hafi
þó rætt um áhrif loftslagsbreytinga
eftir fellibylinn Sandy og borgarstjóri
New York sýni honum stuðning sem
reynist lóð á vogarskálarnar í fjöl­
miðlaumræðunni.
„Það var meðbyr í baráttunni
hann náði líklega hámarki þegar Al
Gore og loftslagsnefnd Sameinuðu
þjóðanna fengu nóbelsverðlaunin.
Væntingarnar voru ekki síst miklar
fyrir loftslagsráðstefnuna í Kaup­
mannahöfn í desember 2009 og þá
sér í lagi með Obama í stafni í Banda­
ríkjunum. En þá sprakk blaðran og
menn sögðu hreinlega: „Við höfum
ekki efni á þessu núna. Við þurfum að
leysa efnahagsvandann fyrst.“ Lofts­
lagsmálin komust ekki á dagskrá í for­
setakosningunum í Bandaríkjunum í
haust. En kaldhæðið,“ segir Sigurður
Reynir og dæsir. „Að sjálfsögðu ræður
náttúran för því svo kemur fellibylur í
sjálfri New York í lok kosningabarátt­
unnar og málefnin fengu aftur aukið
vægi, sem betur fer.“
Ósýnileg ógn
Sigurður nefnir að hér á landi gæti
einnig þessarar hagsmunabaráttu
þótt hún sé af mun minni
stærðargráðu. „Jú, það má til dæmis
nefna að um leið og upp komu hug­
myndir um kolefnisskatt hér heima
heyrðust gagnrýnisraddir og fólk virt­
ist ekki meðvitað um mikilvægi þess
að setja verðmiða á losun kolefnis út
í andrúmsloftið.
Algjört aðalatriði er að það þýðir
ekki að berjast á móti opinni, upp­
lýstri umræðu um orsakir og af­
leiðingar loftslagsbreytinga. Þær eru
staðreynd. Þess í stað eigum við að sjá
tækifæri í ógninni. Mörg ríki Banda­
ríkjanna eru til dæmis mjög fram­
sækin í þessu og sjá viðskiptatækifæri
í því að finna umhverfisvænar lausn­
ir og stuðla að grænum lífsstíl,“ segir
Sigurður og segist trúa því að margir
eigi enn hreinlega bágt með að trúa
því að ógnin sé raunveruleg. Hluti af
vantrúnni hljóti að felast í því hversu
ósýnileg ógnin er.
„Ef það væri brúnn litur og vond
lykt af koltvíoxíði þá værum við löngu
búin að gera eitthvað. En kolefnið er
bæði ósýnilegt og lyktarlaust og því
Reykjavík á floti
Kristjana Guðbrandsdóttir hitti Sigurð Reyni
Gíslason jarðvísindamann á skriftstofu hans í Jarð-
vísindastofnun og ræddi við hann um kolefnisógnina
og hvernig framtíð bíður okkar og barna okkar ef við
henni er ekki brugðist, tækifærin sem felast í ógninni
fyrir Íslendinga sem eiga sér mögulega gróðavon í
þróun lausna á umhverfisvandanum og fjölmiðla-
umræðu um vandann.
Kristjana Guðbrandsdóttir
blaðamaður skrifar kristjana@dv.is
Heiminum bjargað á Hellisheiði Sigurður Reynir hefur nýverið gefið út bók um kolefn-
ishringrásina og stýrir teymi á Hellisheiði sem gerir tilraunir með að binda kolefnið í berg.
„Seltjarnarnes
verður eins og lítil
eyja út frá Reykjavík