Fréttablaðið - 05.03.2016, Blaðsíða 38

Við sem erum að að vinna í kerfinu erum held ég öll sammála um að við viljum vera starfsmenn í betrunarkerfi,“ segir
Halldór Valur Pálsson, nýr fangelsis-
stjóri á Litla-Hrauni og Sogni. Hann
tók við um miðjan janúar af Margréti
Frímannsdóttur sem hafði verið
fangelsisstjóri í átta ár þar á undan.
Halldór er 35 ára fjölskyldufaðir með
BA-gráðu í stjórnmálafræði en hann
er enginn nýgræðingur í fangelsis-
málum.
„Ég er búinn að vinna í þessu kerfi
síðan sumarið 2000. Þá vann ég fyrst
sem fangavörður á Litla-Hrauni með
hléum til haustsins 2004. Síðan þá er
ég búinn að vera í ýmsum verkefnum
hjá Fangelsismálastofnun.“ Titill Hall-
dórs, áður en hann varð forstöðu-
maður fangelsanna, var öryggisstjóri
Fangelsismálastofnunar. Þá hefur
hann séð um að innleiða ökklabönd
á fanga sem ekki afplána lengur í lok-
uðum fangelsum og þróað samfélags-
þjónustuúrræði.
„Ég hef ekki haft neitt plan. Ég ætl-
aði mér ekki endilega að vera kominn
hingað núna en þegar Margrét ákvað
að fara þurfti ég að ákveða hvort ég
kærði mig um að prófa þetta líka.“
Halldór segir að starfsaldur innan
Fangelsismálastofnunar sé nokkuð
hár. „Ég er ekki sá eini ungi í kerfinu.
Forstjóri Fangelsismálastofnunar
[Páll Winkel] er 42 ára og staðgengill
hans er 39 ára. En við erum öll búin að
vinna mjög lengi í kerfinu og starfs-
aldur er mjög hár. Það eru margir sem
starfa hjá okkur með áratugareynslu
og þeir elstu hafa jafnvel byrjað að
vinna á áttunda áratugnum. Það eru
þá menn sem eru komnir með allt að
40 ára starfsreynslu.“
Ekki í vinsældakeppni
Í mars á síðasta ári fylgdist Ísland
í dag með degi í lífi Margrétar Frí-
mannsdóttur á Hrauninu. Þá lýstu
fangarnir henni sem mömmu og
einn sagði: „Maður vill standa sig fyrir
hana. Maður vill ekki að þetta góða
starf sem hún er að vinna hérna verði
að engu.“
Halldór óttast ekki samanburðinn.
„Hvort sem við erum að tala um Mar-
gréti eða aðra fangelsisstjóra þá held
ég að við séum allir meðvitaðir um að
starfið snýst ekki um eiginlegar vin-
sældir. Margar ákvarðanir sem við
þurfum að taka eru ekki líklegar til
vinsælda. Við þurfum bara að meta
það hvað eru góðar ákvarðanir og
hvað eru slæmar ákvarðanir, hvað
kemur sér vel fyrir fangann og hvað
ekki. Alveg óháð vinsældunum.
Ég hef ekki mætt neinu nema þægi-
legu og eðlilegu viðmóti gagnvart
föngum, en ég hef svo sem ekki verið
að ræða þetta neitt sérstaklega við
þá. Það vinna 65 manns hérna og for-
stöðumaður á fyrst og fremst að vera
bakhjarl þeirra og sífellt hafa í huga
hvernig við getum eflt þá í störfum.
Við þurfum að hafa fókusinn á því.“
Fangar meðvitaðir um rétt sinn
Halldór segir að höfuðmáli skipti
að fangar viti að hverju þeir gangi
í fangelsinu. „Við reynum að gera
okkar besta í að upplýsa þá um rétt-
indi sín. Ef okkur tekst vel að upplýsa
fangana um hvað má og hvað má ekki
og hvernig lögin virka þá verður sam-
vinna okkar við fangana miklu betri.
Við viljum hjálpa þeim með allt sem
við megum hjálpa með en við getum
ekki gert það sem við megum ekki.“
Hann segir að stundum komi fyrir
að fangar biðji um eitthvað sem er
ekki innan ramma húsreglnanna
á Litla-Hrauni. „Það geta til dæmis
verið einföldustu hlutir eins og að
sveigja heimsóknarreglurnar. En það
er ekki hægt. Þetta er bara sá strúktúr
sem við vinnum eftir.“
Agaviðurlög við refsingum
Húsreglurnar á Litla-Hrauni eru
margar og þeim mun jafnvel fjölga enn
frekar. Á þingi liggur fyrir breytingar-
tillaga frá allsherjar- og menntamála-
nefnd við nýtt frumvarp um fullnustu
refsinga sem kveður á um að föngum
verði bannað að fara inn í klefa hver
annars. Í frétt á Vísi kemur fram að Páll
Winkel fangelsismálastjóri sé ánægður
með þessa afstöðu. Hann segir tillög-
una vera komna frá stofnuninni.
Halldór segir að hluti af því að
fangar viti að hverju þeir ganga sé að
standa við þær afleiðingar sem verða
við brot á húsreglum fangelsisins.
„Ef menn eru að brjóta húsreglur og
við erum búin að segja þeim hverjar
afleiðingarnar verða ef þeir gera það
þá þurfum við líka að standa við það.
Þá vita þeir að hverju þeir ganga. Mín
reynsla er að ef menn vita að hverju
þeir ganga þá líður mönnum betur
með það.“
Hann segir brot á reglum vera mis-
alvarleg og afleiðingarnar séu í sam-
ræmi við brotin. „Við alvarlegustu
brotunum höfum við heimild til að
úrskurða um agaviðurlög. Það þýðir
takmarkanir á heimsóknum og þess
háttar. Í alvarlegustu tilvikunum
einangrun. Það er í raun og veru skýrt
kveðið á um það í fullnustu refsinga
hvað á við og hvenær.“
Fleira starfsfólk og aukið fé
„Litla-Hraun þarf fyrst og fremst að
efla með öðrum hætti en að fjölga
fangaplássum. Því fleira starfsfólk á
hvern fanga, því betra. Þá getum við
gert meira,“ segir Halldór um hvað er
brýnasta verkefnið ef nægt fjármagn
býðst.
„Við erum með ágætis framboð af
bóknámi fyrir fanga, hvort sem það
er staðnám eða fjarnám og jafnvel
háskólanám. En við vildum gjarnan
sjá möguleika á að koma á meira
verknámi fyrir fanga. Margir þeirra
hafa bakgrunn í því og hafa unnið
slíka vinnu sem ætti að hjálpa þeim
áfram með námið. Verknámið er í
mjög takmörkuðu magni.“
Í sumar efndu fangar á Litla-Hrauni
til undirskriftasöfnunar vegna þess
að Barnakoti hafði verið lokað um
helgar. Barnakot er heimsóknarher-
bergi sem er hugsað sérstaklega svo
börn fanga geti hitt feður sína í sem
eðlilegustum aðstæðum. Opnunar-
tíminn á virkum dögum skarast við
skóla barnanna og vinnu foreldris
sem fylgir því í fangelsið. „Barnakot
var opnað í fyrra og ekki til neitt
Barnakot fyrr en þá. Það voru gerðar
tilraunir með það að átta okkur á
hvernig við gætum haft þessa heim-
sóknaraðstöðu. Síðan kemur í ljós
að það fyrirkomulag, að hafa opið
um helgar, gekk ekki upp varðandi
það hvernig við sinnum eftirliti og
vöktum. Þegar það komu fréttir um
að það væri verið að skerða þjónustu
í Barnakoti þá er skerðingin sú að það
var ekki til neitt Barnakot örfáum
mánuðum áður.
Auðvitað viljum við hafa þetta
opið sem mest en við erum bundin
af þeim fjármunum og mannskap
sem við höfum á hverjum tíma. Við
þurfum bara ákveðinn tíma til að
skipuleggja okkur með þetta verkefni
og við erum að vinna að því.“
Ný lög breyta miklu
Fangelsið á Hólmsheiði er nú í
smíðum sem mun breyta heilmiklu
fyrir Litla-Hraun. Vistun gæsluvarð-
haldsfanga færist þá á Hólmsheiði
sem gefur möguleika á endurskipu-
lagningu á Hrauninu.
Þá liggur fyrir frumvarp um breyt-
ingu á lögum um fullnustu refsinga
fyrir Alþingi og búist við að það verði
samþykkt sem lög á vormánuðum.
„Ef frumvarpið gengur í gegn þá
eru í raun fleiri sem eiga kost á sam-
félagsþjónustu. Öll framþróun síð-
ustu ár hefur í raun miðað að því að
betra. En á meðan ber okkur líka að
tryggja öryggi almennings og öryggi
fanganna sjálfra. Frá 2007 hefur
opnum fangelsisrýmum fjölgað úr 11
í 44. Nú er það þannig að menn með
9 mánaða óskilorðsbundinn dóm
þurfa kannski aldrei að stíga inn í
fangelsi heldur geta farið í samfélags-
þjónustu. Ef lögin ganga í gegn eins
og frumvarpið er núna geta menn
með allt að tólf mánaða dóm aldrei
þurft að stíga inn í fangelsi. Auk þess
geta menn tekið lokasprettinn í
afplánun heima hjá sér með rafrænu
eftirliti.“
Ekki í neinni vinsældakeppni
Halldór Valur Pálsson er nýr fangelsisstjóri á Litla-Hrauni og Sogni. Þrátt fyrir að vera ungur að árum býr hann að
margra ára reynslu í fangelsismálakerfinu. Halldór segir að auka þurfi verknám fanga og að betrun sé markmiðið.
Sem öryggisstjóri Fangelsismálastofnunar kom Halldór að því að auka öryggi Litla-Hrauns til að minnka líkurnar á stroki. Strok er eitt alvarlegasta brot á húsreglum fangelsisins. FréttAbLAðið/StEFáN
Ef mEnn Eru að brjóta
húsrEglur og við Erum
búin að sEgja þEim
hvErjar aflEiðingarn-
ar vErða Ef þEir gEra
það þá þurfum við líka
að standa við það.
Snærós
Sindradóttir
snaeros@frettabladid.is
5 . m a r s 2 0 1 6 L a U G a r D a G U r38 h e L G i n ∙ F r É T T a B L a ð i ð
0
5
-0
3
-2
0
1
6

0
4
:3
4
F
B
1
3
6
s
_
P
1
1
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
3
6
s
_
P
0
9
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
3
6
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
3
6
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
8
A
E
-5
4
E
8
1
8
A
E
-5
3
A
C
1
8
A
E
-5
2
7
0
1
8
A
E
-5
1
3
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
1
3
6
s
_
4
_
3
_
2
0
1
6
C
M
Y
K