Peningamál - 01.02.2001, Blaðsíða 6

PENINGAMÁL 2001/1 5
Þörfin fyrir vísbendingar um framtíðarverðlagshorfur hefur
aukist gríðarlega á síðasta áratug og þeim aðilum sem spá
um breytingu vísitölu neysluverðs fjölgar stöðugt. Áreiðan-
leiki og gæði spánna eru misjöfn. Samanburður á spánum
og mælingar á marktækni þeirra er því nauðsynlegur, bæði
fyrir spáaðila sjálfa og aðra sem fylgjast með efnahags-
málum eða nota spárnar með einum eða öðrum hætti. Hér
á eftir fer mat og samanburður á árs- og ársfjórðungsspám
Seðlabankans og sambærilegum spám annarra.
Við mat á verðbólguspám er horft á meðalskekkju
(bjögun) og staðalfrávik spáskekkju. Meðalskekkjan sýnir
meðalfrávik spánna frá eiginlegri verðbólgu og þar með
hvort verið er kerfisbundið að of- eða vanspá verðbólgu.
Staðalfrávikið er mælikvarði á hversu langt spágildið er
frá réttu gildi að meðaltali.
Í töflu 1 er birt yfirlit yfir ársspár Seðlabankans og
annarra aðila og eiginlega verðbólgu áranna 1994-2000.
Miðað er við breytingu vísitölu neysluverðs milli
ársmeðaltala. Til og með ársins 1998 var tilhneiging til
þess að ofspá verðbólgunni en það snérist við árið 1999
þegar allir aðilar vanspáðu verðbólgunni. Spár fyrir árið
2000 reyndust allar mjög nálægt því sem verðbólgan varð
á tímabilinu nema hjá Þjóðhagsstofnun sem spáði töluvert
minni verðbólgu á árinu. Ársspár Seðlabankans á þessu
tímabili hafa haft bæði lægsta staðalfrávikið og minnstu
skekkjuna af þeim aðilum sem hafa verið að spá.
Staðalfrávik í spám Seðlabankans er 0,7% en 0,9% bæði
hjá Þjóðhagsstofnun og Gjaldeyrismálum. Meðalskekkja
hjá Seðlabankanum er 0,1% samanborið við 0,2% hjá
Þjóðhagsstofnun og 0,4% hjá Gjaldeyrismálum. Hjá
Íslandsbanka-FBA er aðeins um tvær ársspár að ræða og
því afar hæpið að draga ályktanir af því.
Tafla 2 sýnir samanburð á ársfjórðungsspám Seðla-
bankans, Gjaldeyrismála og Íslandsbanka-FBA. Gjald-
eyrismál birta þó ekki ársfjórðungsspár heldur mánaðar-
leg gildi vísitölunnar 3 mánuði fram í tímann og eru þau
umreiknuð yfir í ársfjórðungsspá. Svipað gildir um fyrstu
ársfjórðungsspár Íslandsbanka-FBA en eftir sameiningu
hafa verið birtar ársfjórðungsspár. Litið er á 3 mislöng
tímabil og það stysta nær aðeins yfir árin 1999-2000 til að
einnig sé unnt að skoða spár Íslandsbanka-FBA. Litlu
skiptir hvort notaðar eru spár FBA (eins og í töflu) eða
Íslandsbanka fyrir sameiningu.
Sé litið á spár Seðlabankans er meðalskekkjan ekki
marktækt frábrugðin núlli og staðalfrávik um eða undir
staðalfráviki metinnar spájöfnu, eða um ½%. Gjaldeyris-
Rammi 1 Spáskekkjur í verðbólguspám Seðlabankans og annarra aðila
Tafla 1 Ársspár ýmissa aðila 1994-20001
% 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994
Seðlabankinn ........................................................... 5,0 1,9 2,6 2,1 2,4 2,5 1,4
Þjóðhagsstofnun ...................................................... 3,9 2,5 2,7 2,5 2,5 2,5 2,5
Gjaldeyrismál .......................................................... 5,0 2,3 3,2 2,3 2,9 3,0 1,3
Íslandsbanki-FBA2 .................................................. 4,9 1,7
Verðbólga tímabilsins ............................................. 5,0 3,4 1,7 1,8 2,3 1,7 1,5
1. Breytingar milli ársmeðaltala í vísitölu neysluverðs. Notaðar eru spár sem gerðar eru sem næst áramótum hvers árs.
2. Notaðar eru spár FBA fyrir sameiningu Íslandsbanka og FBA nema hvað ársspá ársins 1999 er frá Íslandsbanka.
Tafla 2 Samanburður á ársfjórðungsspám
% Staðalfrávik Meðalskekkja
Seðlabankinn
1995:1-2000:4 .................... 0,42 0,06
1997:1-2000:4 .................... 0,47 0,06
1999:1-2000:4 .................... 0,54 0,00
Gjaldeyrismál
1995:1-2000:4 .................... 0,45 0,26
1997:1-2000:4 .................... 0,45 0,27
1999:1-2000:4 .................... 0,39 0,12
Íslandsbanki-FBA1
1999:1-2000:4 .................... 0,67 0,03
1. Notaðar eru spár FBA fyrir sameiningu Íslandsbanka og FBA.