Peningamál - 01.02.2001, Blaðsíða 28

PENINGAMÁL 2001/1 27
árið áður, sem leiddi til þess að innflutningur jókst
um 23%. Eftirköst þessa tímabils komu ekki svo
mjög fram í hagvexti, heldur fyrst og fremst 30%
gengislækkun á árunum 1984-1986.
Rýrnun viðskiptakjara átti ekki beinan þátt í
hallaskeiðinu sem varð á árunum 1989-1990. Þvert á
móti kynti öflugur viðskiptakjarabati (22%) árin
1988-1989 undir ofþenslu og stuðlaði að mikilli
hækkun nafngengis sem varð til þess að innflutn-
ingur óx um 22% árið 1989. Eftirköstin urðu 1,1%
samdráttur árið 1991 eftir dræman hagvöxt árið á
undan, vaxandi atvinnuleysi og aukinn halli hins
opinbera, sem nam 6% af landsframleiðslu árið 1992.
Hallarekstur hins opinbera var sennilega afleiðing
þess að samdráttur varð í landsframleiðslu árið áður,
í kjölfar ofþenslu, fremur en sjálfstæð uppspretta
viðskiptahallans. Stefnan í ríkisfjármálum ýtti þó
undir eftirspurn og varð til þess að hægar dró úr met-
viðskiptahallanum en ella.
Þriðja hallaskeiðið stóð árin 1998 og 1999, ef
miðað er við 5% mörkin, en segja má að það standi
enn, því er áætlað er að hallinn hafi aðeins verið lítið
eitt undir 5% á síðasta ári og OECD spáir 4½% halla
á þessu ári. Að auki var halli einnig yfir 5% árið
1995. Rót þessa síðasta hallaskeiðs liggur að öllum
líkindum í öru innstreymi fjármagns, en hagvöxtur
hefur verið öflugur og peningastefnan aðhaldssöm,
sem leiddi til 10% raungengishækkunar árið 1996.
Innflutningur jókst um 16% það ár. Í kjölfar krepp-
unnar í Asíu var slakað á aðhaldinu og gengið
lækkaði. Eftirköstin hafa ekki komið fram að öðru
leyti en því að gengi ástralska dalsins hefur lækkað
svo um munar. Síðari helming sl. árs var gengi
ástralska dalsins u.þ.b. 35% lægra gagnvart Banda-
ríkjadal en í ársbyrjun 1997.
Þrátt fyrir samfelldan hallarekstur um 20 ára
skeið hefur yfirleitt tekist að halda uppi ágætum hag-
vexti í Ástralíu. Einungis í kjölfar mesta ofþenslu-
skeiðsins í lok níunda áratugarins þegar viðskipta-
hallinn fór yfir 5% í tvö ár samfleytt (auk þess sem
verulegur viðskiptahalli var árin á undan) virðast
eftirköstin hafa orðið veruleg. Gengi ástralska dals-
ins dalaði hins vegar mjög á tímabilinu og stuðlaði
líklega að nokkuð þróttmiklum vexti útflutnings, sem
hefur verið u.þ.b. 7% að meðaltali undanfarin 20 ár.
Innflutningur hefur vaxið álíka hratt. Skýringa á
meiri halla við lok tímabilsins en í upphafi þess er
því fyrst og fremst að leita í versnun viðskiptakjara
og hreinnar stöðu þjóðarbúsins, og of litlum innlend-
um sparnaði.11 Hrein staða þjóðarbúsins hefur þó
e.t.v. versnað minna en ætla mætti eftir svo langt
tímabil viðskiptahalla. Hrein erlend staða rýrnaði úr
innan við -30% af landsframleiðslu um miðjan 9.
áratuginn í u.þ.b. -45% af landsframleiðslu árið
1996, en batnaði verulega árið eftir þegar vöxtur út-
flutnings hafði mælst í tveggja stafa tölu tvö ár í röð.
Hafa verður í huga að þrátt fyrir allt hefur meðal-
hallinn ekki verið nema rúmlega 1% umfram meðal-
vöxt landsframleiðslu (3½%) og flest árin hefur hann
1970 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98
0
1
2
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
%
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
1995=100
Viðskiptahalli, % af VLF
(v. ás)
Meðalgengi
(h. ás)
Raungengi
(h. ás)

Ástralía: Viðskiptahalli og gengisþróun
1970-1999
Mynd 4
1970 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98
0
1
2
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
%
50
70
90
110
130
150
170
190
210
230
1995=100
Viðskiptahalli, % af VLF
(v. ás)
Viðskiptakjör
(h. ás)

Ástralía: Viðskiptahalli og viðskiptakjör
1970-1999
Mynd 3
11. Að þjóðhagslegur sparnaður sé lítill er auðvitað aðeins önnur hlið sama
tenings. Þjóðhagslegur sparnaður er skilgreindur sem summa fjármuna-
myndunar og viðskiptajafnaðar. Ef viðskiptahallinn er mikill er sparn-
aðarhlutfallið því að öllu jöfnu lágt nema fjámunamyndun sé þeim mun
meiri.