Peningamál - 01.02.2001, Blaðsíða 41

40 PENINGAMÁL 2001/1
málum sem tengjast atvinnuleysi, hlýtur sú staðreynd
að náðst hefur nánast full atvinna að vera afar upp-
örvandi einkenni efnahagsþróunar nýliðinna ára.
Með mikilli og stöðugri eftirspurn eftir vinnuafli
hefur stig langtímaatvinnuleysis, þ.e.a.s. atvinnuleys-
is sem varir í eitt ár eða lengur, fallið mjög frá árinu
1997, niður í 1,4% nú. Flutningur fólks úr landi
vegna bágborins atvinnuástands – sem svo lengi
hefur verið táknmynd hins ömurlega efnahags-
ástands á Írlandi – hefur stöðvast og um nokkurra ára
skeið hefur fleira fólk flutt til Írlands en frá því. Frá
árinu 1994 hefur fólksfjöldinn vaxið um nálægt 1% á
ári, og má rekja 2/5 hluta þeirrar aukningar til hreins
aðflutnings fólks, bæði áður brottfluttra sem snúið
hafa aftur heim og annarra.
Sú umbylting hagkerfisins sem hefur leitt af sér
aukna efnahagsstarfsemi hefur einnig leitt af sér
gagnger umskipti í opinberum fjármálum. Frá árinu
1997 hefur opinberi geirinn skilað afgangi og í ár er
búist við að afgangur á rekstri hins opinbera verði
3,7% af vergri landsframleiðslu. Bætt staða í ríkis-
fjármálum og aukning framleiðslunnar hefur leitt til
þess að hlutfall skulda af vergri landsframleiðslu
hefur fallið niður í kringum 41,5% í ár, sem er eitt hið
lægsta sem þekkist í Evrópusambandinu. Fram-
leiðsluaukning undanfarinna ára ásamt tiltölulega
lágum nafnvöxtum á alþjóðlegan mælikvarða hafa
leitt til þess að skuldabyrðin hefur minnkað talsvert.
Þessi hagstæða þróun hefur haft margvísleg áhrif
sem sum hver eru alveg ný fyrir okkur. Verðbólgu-
hraði hefur talsvert aukist, þrýstingur á vinnumarkaði
fer vaxandi og ýmsar eignir hafa hækkað talsvert í
verði nú um nokkurra ára skeið. Mikil aukning útlána
hjá bönkum hefur fylgt þessu og samhliða því hafa
skuldir í einkageiranum aukist. Auk þess hefur
myndast mikill halli á rekstri innviða samfélagsins en
það hefur ekki aðeins áhrif á hagþróunina heldur
einnig á lífsgæði á Írlandi. Þátttaka Írlands í Efna-
hags- og myntbandalagi Evrópu þýðir að ekki er unnt
að beita peningamálastefnu til þess að fást við þessa
þróun. Ég mun fjalla meira um þessi málefni síðar.
Reynsla af þátttöku í Evrópusambandinu
Breytt gerð hagkerfisins
Tiltölulega góður gangur var í írsku efnahagslífi í um
það bil tvo áratugi frá því seint á sjötta áratugnum og
langt fram á þann áttunda. Þetta gerðist í kjölfar þess
að tekin var upp opnari stefna gagnvart útlöndum en
áður. Við þetta hlaut hagkerfið að breytast og hnign-
un sumra fyrirtækja og atvinnugreina var óumflýjan-
leg. Þetta átti við um fyrirtæki og atvinnugreinar sem
höfðu þróast bak við tollamúra sem gátu verið býsna
háir. Aðild að Efnahagsbandalagi Evrópu (EBE) árið
1973 var mikils háttar skref í þessa átt. Samt var
ljóst, að teknu tilliti til ástands mála á Írlandi árið
1973, að aukið frelsi í viðskiptum sem aðildinni fyl-
gdi hlyti að valda meiri háttar breytingum á viðskip-
tatengslum írska hagkerfisins og gerð þess. Á Írlandi
var tiltölulega stór landbúnaðargeiri áður en landið
gerðist aðili að Efnahagsbandalaginu og sá geiri var
mjög háður hinum nálæga markaði í Stóra-Bretlandi.
Tafla 1 Vísbendingar um efnahagsþróun undanfarin ára
% 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000c
Verg þjóðarframleiðsla ................................................. 6,3 8,2 7,4 9,3 7,8 7,8 8½
Verg þjóðarframleiðsla á mannsbarn ............................ 6,0 7,7 6,6 8,3 6,6 6,7 7¼
Atvinnab ........................................................................ 3,2 5,0 3,6 3,9 6,8 6,3 4¾
Atvinnuleysib ................................................................ 14,7 12,2 11,9 10,3 7,8 5,6 4½
Verðbólga á mælikvarða neysluverðs ........................... 2,4 2,5 1,6 1,5 2,4 1,6 5½
Útflutningur/VLF .......................................................... 78,8 86,3 87,6 90,7 98,9 102,4 107,0
Afkoma hins opinbera .................................................. -2,0 -2,2 -0,2 0,7 2,1 1,9 3,7
Tekjur hins opinbera/VLF ............................................ 40,1 37,4 37,8 36,9 36,0 36,2 35,2
Útgjöld hins opinbera/VLF ........................................... 42,1 39,7 38,0 36,2 33,9 34,3 31,5
(a) Tölur sýna hlutfallslegan vöxt, að undanskildum tölum yfir atvinnuleysi og afkomu hins opinbera (sem er tilgreind í % af vergri landsframleiðslu).
(b) Miðað við aprílmánuð á hverju ári, nema árin 1999 og 2000 en fyrir þau ár eru gefin meðaltöl fyrir árið allt, byggð á ársfjórðungstölum.
(c) Spá Seðlabanka Írlands.