Peningamál - 01.02.2001, Side 42

PENINGAMÁL 2001/1 41
Iðnaður var mestmegnis smár í sniðum og enn stóð
yfir bæði aðlögun hans að lækkun tollamúra og
aukinni samkeppni, og einnig að því að sjónarmið
höfðu breyst og ríkari áhersla var lögð á útflutning. Í
þessu umhverfi var framleiðni tiltölulega lítil og lífs-
kjör tiltölulega slök.
Á þeim rúmu þrjátíu árum sem liðin eru síðan
landið gekk í Evrópusambandið hefur iðnaðargeirinn
breyst í grundvallaratriðum. Mikilvægi hefðbundnu
atvinnugreinanna – sem gjarnan byggðust á tiltölu-
lega lítt þjálfuðu vinnuafli sem vann úr staðbundnum
aðföngum – er tiltölulega minna en áður var og í
þeirra stað hafa komið fyrirtæki, sem að miklu leyti
eru í eigu útlendinga, í hátæknigreinum á borð við
framleiðslu á tölvuvélbúnaði, kemískum efnum, hug-
búnaði og lækningatækjum. Nú verða um þrír fjórðu
hlutar framleiðslunnar til í þessum nýju undirgrein-
um og næstum tveir fimmtu hlutar af vinnuafli í iðn-
aði vinnur í þeim. Þessum kerfisbreytingum í hag-
kerfinu hefur einnig fylgt talsverð breyting á áfanga-
stöðum útflutningsins, aðallega þannig að útflutning-
ur hefur minnkað til Stóra-Bretlands en aukist til
annarra Evrópusambandslanda.
Bein erlend fjárfesting
Ýmsir þættir liggja til grundvallar þessari umbylt-
ingu iðnaðarins. Í fyrsta lagi hefur reglugerðar-
umhverfi sem varðar stofnun og rekstur fyrirtækja á
Írlandi verið tiltölulega þægilegt. Í öðru lagi hefur
verið lögð áhersla á hraða nútímavæðingu innviða
fjarskiptakerfisins í landinu. Loks hefur verið fylgt
árangursríkri atvinnustefnu sem gengið hefur út á að
hvetja útlendinga til beinnar fjárfestingar í landinu.
Þetta er mikilvægasti þátturinn. Ýmsar leiðir hafa
verið farnar til að laða erlend fyrirtæki til Írlands. Þar
á meðal má nefna lága skatta á fyrirtæki, aukna
menntun og tæknikunnáttu vinnuaflsins, tiltölulega
lágan kostnað í landinu og tækifærið til að nota
Írland sem inngang að hinum gríðarstóra Evrópu-
sambandsmarkaði.
Fram til þessa hefur bein fjárfesting útlendinga
venjulega verið í líki „frumfjárfestingar“ (e. „green-
field investment“) jafnt sem stækkunar á þeim verk-
smiðjum sem fyrir eru. Þetta hefur haft meiri bein
áhrif á framleiðslu og atvinnustig en verið hefði ef
fjárfestingin hefði falist í sameiningu fyrirtækja og
yfirtöku. Auk þess hefur bein fjárfesting útlendinga
hjálpað til við að flytja tækni, kunnáttu og nútíma-
lega stjórnunarhætti með tiltölulega auðveldum hætti
inn í írskt efnahagslíf. Hátæknigeirarnir hafa blásið
nýju lífi í atvinnulífið og hafa gefið af sér mikinn
fjölda nýrra fyrirtækja sem stofnuð hafa verið af fyrr-
verandi starfsmönnum þessara erlendu fyrirtækja. Ef
til vill er hugbúnaðargeirinn besta dæmið um þetta.
Einnig er rétt að geta þess að þó að töluvert hafi
blásið um fyrirtæki í eigu innlendra aðila í þessu nýja
fríverslunarumhverfi hefur orðið róttæk nútímavæð-
ing á stórum hluta iðnfyrirtækja í eigu innlendra aðila
og rekstri þeirra verið hagrætt.
Bandaríkjamenn standa fyrir umtalsverðum hluta
beinnar erlendrar fjárfestingar á Írlandi: Árið 1998
áttu Bandaríkjamenn 41% allra iðnfyrirtækja á Ír-
landi sem voru í eigu erlendra aðila. Á árunum 1994
til 1998 nam árlegt innstreymi beinnar fjárfestingar
Bandaríkjamanna í iðnaði um það bil 1,5% af vergri
landsframleiðslu á Írlandi. Reyndar rennur stór hluti
Tafla 2 Verg landsframleiðsla eftir geirum
% 1970 1980 1990 1999
Landbúnaður .................... 17 12 9 4
Iðnaður ............................. 36 37 35 38
Þjónusta ........................... 47 51 56 58
Heimildir: National Income and Expenditure (ýmis hefti), Central Statistics
Office.
Tafla 3 Umbylting í iðnaðargeira
1983 1990 1998
% af heild Írland Útlönd Írland Útlönd Írland Útlönd
Framleiðsla ...... 41 59 32 68 18 82
Atvinna ............ 61 39 55 45 53 47
Heimildir: Census of Industrial Production, ýmis hefti.
Tafla 4 Skipting útflutnings eftir áfangastöðum
% 1970 1980 1990 1999
Stóra-Bretland .......................... 66 43 34 22
Önnur
Evrópusambandslönda ............. 9 32 41 43
Önnur lönd (þ.á m. Bandaríkin) 25 25 25 35
(a) Aðildarlönd að Efnahagsbandalagi Evrópu/Evrópubandalaginu/Evrópu-
sambandinu á viðkomandi árum.
Heimild: Central Statistics Office.