Peningamál - 01.02.2001, Síða 47

Fyrr á þessu ári tók Írland þátt í áætlun Alþjóða-
bankans og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um mat á fjár-
málageiranum (World Bank – IMF Financial Sector
Assessment Program, FSAP). Hún fól í sér mat á
veikleikum fjármálageirans og á því hversu vel hann
fer eftir og framfylgir eftirlitsstöðlum og bestu
vinnuvenjum. Áætlunin leiddi í ljós að á Írlandi er
traust og afar þróað fjármálakerfi sem hefur verið
mjög stöðugt, jafnvel á tímum sem einkennst hafa af
uppnámi á alþjóðlegum mörkuðum. Eignastaða
bankanna er mjög góð og gæði eignanna mikil, og
arðsemisstig er hærra en hjá flestum evrópskum
samkeppnisaðilum. Matið leiddi einnig í ljós að
heildarumgjörðin, bæði varúðarreglur og varúðar-
eftirlit (e. prudential regulation and supervision), er
vel þróuð hjá Seðlabankanum og hún sýnir að vel er
fylgst með og farið eftir alþjóðlegum viðmiðum og
reglum. Í skýrslunni er greint frá því að sú þróun sem
nú stendur yfir – nýbreytni í fjármálageiranum, aukin
samkeppni, aukin starfsemi yfir landamæri í
tengslum við Alþjóðlega fjármálamiðstöð Dyflinnar
(Dublin's International Financial Services Centre)
og loks viðvarandi hraður útlánavöxtur – felur í sér
umtalsverða áskorun fyrir markaðsaðila og eftirlits-
aðila um að viðhalda þeim stöðugleika sem einkennt
hefur fjármálamarkaði á Írlandi.
Í stuttu máli: Írland er nú aðili að sameiginlegu
myntkerfi þar sem peningamálum er stjórnað út frá
þörfum evrusvæðisins í heild. Einstök lönd verða að
taka mið af þessum aðstæðum – sem henta ekki alltaf
miðað við sérstakar þarfir þeirra. Eins og lýst var hér
að ofan hafa þeir sem stefnuna móta yfir nokkrum
stýritækjum að ráða til þess að fást við ójafnvægi í
hagkerfinu og til að bregðast á skilvirkari hátt við
svæðisbundnum áföllum sem hljóta að ríða yfir öðru
hverju. Skilvirk notkun þessara stýritækja ætti að
lágmarka þau áhrif sem missir eigin peninga- og
gengisstefnu hefur á hagkerfið.
Yfirstandandi vandamál og viðfangsefni
Eins og ég minntist á hér fyrr er mikilvægasta verk-
efnið, sem tengist aðild Íra að EMU, að stýra hag-
kerfinu inn á feril hóflegri hagvaxtar eftir hinn afar
mikla vöxt sem einkennt hefur efnahagslífið undan-
farin sjö ár. Þetta verður ekki auðvelt verkefni í ljósi
þess að ójafnvægi er þegar farið að láta á sér kræla.
Verðbólga
Ef til vill er sýnilegasta dæmið um þau vandamál
sem nú er við að etja aukning mældrar verðbólgu
sem átt hefur sér stað undanfarna tólf mánuði eða
svo. Samræmd vísitala neysluverðs (harmonized
index of consumer prices, HICP) hefur hækkað úr
lægsta gildinu sem hún hefur komist í nú um skeið,
eða 1,8%, á miðju ári 1999, upp í 6% nú. Þó að hluti
þessarar aukningar endurspegli tímabundna þætti á
borð við breytingar á óbeinum sköttum þá hefur nú
um nokkurt skeið verið greinilegur verðbólguþrýst-
ingur. Verðbólga á Írlandi mælist um 3¼ prósentu-
stigum hærri en á evrusvæðinu í heild. Áætlað hefur
verið að með hliðsjón af lækkun evrunnar á alþjóð-
legum gjaldeyrismörkuðum megi skýra um það bil
hálft prósentustig af þessum mun með því að írska
hagkerfið er tengdara svæðum sem hafa aðra gjald-
miðla en evru. Auk þess má skýra um eitt prósentu-
stig með meiri framleiðnivexti í þeim hluta hag-
kerfisins sem framleiðir vörur og þjónustu sem versl-
að er með milli landa í samanburði við þann hluta
hagkerfisins sem framleiðir eingöngu til innanlands-
nota. Þetta leiðir til þess að laun eru hærri í þeim
hluta hagkerfisins sem framleiðir vöru og þjónustu til
innanlandsnota, og þegar við bætist minni fram-
leiðnivöxtur í þeim geira, veldur það þrýstingi á
verðlag upp á við. Ef tekið er tillit til þessara þátta
stendur eftir verðbólgumismunur milli Írlands og
evrusvæðisins sem er um 1¾ prósentustig. U.þ.b. ¾
prósentustig af þeim mun stafa af hækkun óbeinna
skatta á Írlandi og afganginn má að miklu leyti eigna
mikilli innanlandseftirspurn á Írlandi.
46 PENINGAMÁL 2001/1
Tafla 6 Greining á verðbólgumismun milli Írlands
og evrusvæðisins
prósentustig
Samræmd vísitala neysluverðs – Írland ............................ 6
Samræmd vísitala neysluverðs – evrusvæðið ................... 2¾
Munur á verðbólgu ........................................................... 3¼
þar af:
Samleitni verðlags ......................................................... 1
Áhrif vegins meðalgengis ............................................. ½
Áhrif óbeinna skatta ...................................................... ¾
Umframeftirspurn innanlands ....................................... 1