Peningamál - 01.02.2001, Síða 43

af allri beinni fjárfestingu Bandaríkjamanna erlendis
til Írlands. Til dæmis runnu um 7% beinnar fjár-
festingar bandarískra aðila í iðngreinum í Evrópu-
sambandsríkjum árið 1998 til Írlands, en þetta er ekki
lítið hlutfall þegar litið er til þess að landið hefur í
kringum 1% af vergri landsframleiðslu í Evrópusam-
bandinu í heild.
Sú velgengni sem ýmis útlend fjölþjóðafyrirtæki
hafa notið hefur hvatt aðra aðila til þess að stofna
framleiðslustöðvar á Írlandi. Afleiðing þess er sú að
myndast hefur samsöfnunarhagkvæmni: velgengni
hefur getið af sér velgengni. Á allra síðustu árum
hefur iðnaðargeirinn notið góðs af því að vera
„óháður fjarlægð“ sem kallað er – flutningskostnaður
sem hlutfall af verðmæti framleiðslunnar hefur
lækkað verulega fyrir hátæknivörur á borð við hug-
búnað og efnavörur. Þetta hefur dregið talsvert úr
þeim vanda sem mætt hefur Írlandi vegna stöðu þess
á jaðri markaðarins.
Sú stefna að setja markið á beina fjárfestingu
útlendinga í hátæknifyrirtækjum hefur haft margvís-
legar afleiðingar. Í fyrsta lagi hefur myndast skörp
tvískipting innan iðnaðargeirans milli hins hefð-
bundna geira, sem framleiðir aðallega fyrir markað
innanlands og á Stóra-Bretlandi og hins líflega
tæknigeira sem framleiðir aðallega fyrir önnur
Evrópusambandsríki og fyrir Bandaríkin. Einkenni
hins hefðbundna geira er að þar bætist lítið vinnslu-
virði við í framleiðslunni, en einkenni tæknigeirans
er að þar er þessu öfugt farið. Þessi tvískipting er ber-
sýnilegust í gögnum um framleiðni, en þar er fram-
leiðni í hátæknigeiranum metin fimm sinnum meiri
en í hinum hefðbundna framleiðslugeira. Í öðru lagi
hefur mikilvægi iðnaðargeirans farið hlutfallslega
vaxandi á nýliðnum árum, þó að hraði þeirrar þróun-
ar hafi verið hóflegur. Þessi þróun myndar skarpa
andstæðu við önnur þróuð hagkerfi þar sem iðnaðar-
geiranum hefur um nokkurt skeið hnignað hlutfalls-
lega.
Fjárstuðningur Evrópusambandsins
Ég ætti einnig að minnast á að ýmis fjárstuðnings-
kerfi Evrópusambandsins – uppbyggingar- og aðlög-
unarsjóðir (Structural and Cohesion Funds) – hafa
hjálpað til við aðlögun að hinu nýja efnahagslega
umhverfi og við að fjármagna þróun innviða sam-
félagsins. Þessi stuðningur hefur að meðaltali numið
um 2¼% af vergri landsframleiðslu eftir 1989 og
hann hefur farið hlutfallslega lækkandi á undanförn-
um sex til sjö miklu hagvaxtarárum. Reyndar hefur
því verið haldið fram að áhrif uppbyggingarsjóðs á
stjórnsýslu og stjórnarfar hafi verið að minnsta kosti
jafn mikilvæg og sjálf fjárfestingin. Sér í lagi má
nefna að millifærslur í sambandi við rammann um
stuðning við samfélög (Community Support Frame-
work) hvöttu ríkisstjórnina til aukningar á opinberri
fjárfestingu en hún var ákaflega lítil á níunda
áratugnum. Loks hafa millifærslur til landbúnaðar-
geirans verndað þann geira fyrir alþjóðlegum megin-
straumum. Þær eru tengdar sameiginlegu landbúnað-
arstefnunni (Common Agricultural Policy) og hafa
numið að meðaltali 3½% af vergri landsframleiðslu
frá 1989.
Reynslan af þátttöku Írlands í hinum sameiginlega
markaði Evrópusambandsins
Rétt er að viðurkenna að þegar ákvörðunin var tekin
um inngöngu í Evrópusambandið á miðjum níunda
áratugnum báru margir þeirra, sem fjalla um írskt
efnahagslíf á opinberum vettvangi, nokkurn kvíða í
brjósti fyrir því þegar allar afleiðingar af hinum sam-
einaða markaði Evrópusambandsins kæmu fram í
árslok 1992. Þessar áhyggjur snerust um að kjarna-
lönd Evrópusambandsins myndu njóta mests ábata af
hinum nýja sameinaða markaði, og að hætta væri á
að löndin á jöðrunum gætu orðið efnahagslegir út-
kjálkar. Hér var tekið mið af þeim möguleika að já-
kvæð ytri áhrif og stærðarhagkvæmni myndu líkleg-
ast gagnast mest hinum þróaða, iðnvædda kjarna
Evrópusambandsins. Iðnaður sem einkennist af
stærðarhagkvæmni – framleiðsla vélknúinna farar-
tækja, þungefnaiðnaður, manngerð trefjaefni og því
um líkt – stóð djúpum rótum í löndunum í miðju
Evrópusambandsins, en var heldur lítilvægur í jaðar-
42 PENINGAMÁL 2001/1
Tafla 5 Hlutdeild Írlands í beinni erlendri fjár-
festingu Bandaríkjamanna í Evrópusambandinu
% 1994 1995 1996 1997 1998
Iðnaður ............................ 8,4 2,9 10,9 15,0 7,0
þar af:
Efnaiðnaður ................... 6,9 2,4 13,0 17,3 15,4
Rafmagns- og
rafeindaiðnaður ............. 7,6 5,4 18,0 33,2 39,2
Heimild: Viðskiptaráðuneyti Bandaríkjanna.