Málfregnir - 01.12.1997, Síða 10

athygli orðabókarhöfunda að fræðiefni um
orðabókargerð, hins vegar, og það vil ég
gjama leggja áherslu á í þessum hópi, þarf
að vera til íslenskt orðafar og íslensk heiti á
helstu hugtökum sem varða orðabókarfræði
og orðabókargerð svo að einhver fræðileg
umræða og hagnýt fræðsla geti yfirleitt farið
fram.
2 Norræn orðabók um orðabókarfræði
Ég vek reyndar athygli á þessu að gefnu
tilefni því að nú fyrir skemmstu lauk verk-
efni sem vonandi getur orðið nokkur
grunnur að umbótum í þessa átt. Eins og á
mörgum öðrum sviðum nutum við Islend-
ingar hér góðs af norrænni samvinnu.
Aðdragandann má rekja lil ársins 1991
þegar áhugasamir fræðimenn við norrænu-
deild háskólans í Osló boðuðu til norrænnar
ráðstefnu um orðabókarfræði. I lok ráð-
stefnunnar var gengið frá stofnun Norræna
orðabókarfræðifélagsins, Nordisk forening
for leksikografi, eins og það heitir á norsku
bókmáli, en félagið hefur síðan gengist
fyrir orðabókarfræðiráðstefnu annað hvert
ár. Sú síðasta var haldin í Helsingfors í maí
síðastliðnum en tveimur árum áður komu
orðabókarmenn saman hér í Reykjavík.
Félagið hefur á ýmsan hátt eflt fræðilegt
orðabókarstarf á Norðurlöndunum. Arið
1994 hófst útgáfa tímarits á vegum félagsins
sem ber heitið LexicoNordica og er fjórði
árgangur þess væntanlegur nú í haust.
Ritstjórn tímaritsins hefur árlega gengist
fyrir málþingi um tiltekið viðfangsefni. Þau
erindi, sem þar eru flutt, mynda síðan uppi-
stöðu í þemahluta tímaritsins og geta
þannig, a.m.k. í heild sinni, verið mikilsvert
framlag til fræðilegrar umræðu um það
viðfangsefni sem undanfarandi málþing
snerist um. Þau fjögur málþing, sem þegar
hafa verið haldin, hafa haft yfirskriftimar:
almennar einmála orðabækur á Norðurlönd-
unum, málfræði í norrænum tvímála orða-
bókum, textasafnsbundin orðabókargerð á
Norðurlöndunum og orðabækur um smá-
þjóðatungur á Norðurlöndunum. Fram
undan er málþing um fagorðabækur og síðar
er fyrirhugað að fjalla um orðabækur handa
innflytjendum, norræna orðabókarhefð,
orðabækur milli norrænna mála og mál-
stöðlun í norrænum orðabókum. Ég nota
þetta tækifæri sem ritnefndarmaður til að
vekja athygli á tímaritinu, þar er kominn til
nýr vettvangur fyrir þá fræðimenn sem hafa
gert orðabækur að viðfangsefni sínu og von-
andi sér þess stað að íslenskir fræðimenn
leggi sitt af mörkum. Ég nefni loks að í
tímaritinu hafa birst fjölmargir ritdómar um
nýútgefnar nomænar orðabækur.
En viðamesta verkefnið á vegum félags-
ins hingað til, og þá tek ég eiginlega aftur
upp þráðinn, er gerð norrænnar orðabókar
um hugtök og heiti í orðabókarfræði,
Nordisk leksikografisk ordbok, sem gefin
var út hjá háskólaforlaginu (Universitets-
forlaget) í Osló síðastliðið vor, en þá hafði
undirbúningur og gerð bókarinnar staðið
yfir í rösklega fjögur ár. Þessi orðabók á sér
ekkert íslenskt heiti en ætti að líkindum
einna helst að heita Norrœn orðabók um
orðabókarfrœði. Ég sneiði þó hjá því að
nota svo langt og óþjált heiti við þetta tæki-
færi en get varla látið duga að tala aðeins
um orðabókina, því að það er mörg orða-
bókin eins og menn vita (á Orðabók
Háskólans tölum við um orðabókina, og hjá
Máli og menningu tala menn um orðabókina
sem ekki er lengur Orðabók Menningar-
sjóðs, svo að ég nefni dæmi). Mér hefur
dottið í hug að bjarga mér út úr þessu með
því að draga heitið saman í nýyrðið Norða
og nota það heiti hér á eftir þegar mikið
liggur við.
Norða hefur að geyma lýsingu á u.þ.b.
1000 hugtökum ásamt viðeigandi heitum á
alls 8 tungumálum, þ.e. á Norðurlanda-
málunum norsku bókmáli (sem er uppfletti-
og skýringamál bókarinnar), nýnorsku,
dönsku, sænsku, íslensku og finnsku, en auk
Norðurlandamálanna einnig á ensku,
frönsku og þýsku. Höfundar orðabókarinnar
eru: Henning Bergenholtz (Danmörku), Ilse
Cantell (Finnlandi), Ruth Vatvedt Fjeld
10