Skírnir - 01.01.1943, Side 214

212
Ritfregnir
Skírnir
hversu helzt vér getum bætt stjórnarfarið, losnað við innanlands-
styrjöldina, flokksræðið, flokkslygina og kosningamútur, sívaxandi
eyðslu og síhækkandi skatta. Þar er og sagt, hversu helzt við get-
um fengið heiðvirða, óhlutdræga stjórn, sem geti verndað okkur
fyrir dýrtíð og djöfulskap og stjórnað landinu líkt og góður og
hygginn bóndi búi sínu, eða iðjuhöldur iðjuveri.
Hér er miklu lofað, en ætti að rökræða það allt í einum ritdómi,
þá rúmaði Skírnir ekki meira það árið.
Manni gæti komið til hugar, að höf. hefði gleypt einhverja út-
lenda tízkukenningu hugsunarlítið, eins og margir aðrir, t. d. sam-
eignarkenninguna rússnesku eða foringjastefnuna þýzku, en þetta
er á allt annan veg. Höf. fer sínar eigin leiðir, og tillögur hans eru
niðurstaðan af margra ára heilabrotum um stjórnmálin. Þær eru
ekki nein innflutningsvara, heldur sjálfstæð tilraun til þess að finna
leiðir út úr ógöngunum, sem vér höfum lent í. Þetta gefur bókinni
varanlegt gildi. Það er, hvort sem er, sjaldgæft hjá okkur, að sjá
nokkra sjálfstæða hugsun í stjórnmálunum.
Margir góðir menn vilja helzt vita nokkur deili á höfundum
áður en þeir lesa bækur þeirra. Eg skal aðeins láta þess getið, að
H. J. er gamall Austfirðingur, sonur Jónasar Eiríkssonar skólastjóra
á Eiðum. Á stúdentsárunum stundaði hann heimspeki í Kaupmanna-
höfn og vakti þá almenna eftirtekt með því að skrifa skilmerkilega
grein um sambandsmálið, og hélt hann þar fram fullum skilnaði
landanna. Ég hafði þá undanfarið verið að hugsa um þetta mál og
kom það óvænt, að H. J. skyldi komast að svipaðri niðurstöðu og
ég, því að þá voru skoðanir manna hér heima mjög á reiki og
flestir fáfróðir um sambönd ríkja.
Síðan eru liðin mörg ár og H. J. er orðinn rúmlega sextugur.
Hann hefir starfað að ýmsu hér í Reykjavík og þar á meðal gefið
út prýðilegt sönglagasafn með Sigfúsi Einarssyni, og má sjá á því,
að hann er maður söngfróður. Síðustu árin hefir hann farið á ný
að hugsa um stjórnmálin og bendir á nýja leið til þess að koma
þeim á réttan kjöl. Hann hefir skrifað nokkrar greinar um þetta
í blöð og tímarit og ni) að síðustu þessa bók.
Hugsjónir okkar H. J. um fullveldi landsins og skilnaðinn hafa
að miklu leyti rætzt. Hver veit nema það fari eins með þessa nýju
stjórnarbót hans? Nú ræður hann yfir heilu blaði og getur barizt
fyrir sínum málstað.
Margir þekkja H. J. og þeir munu allir sammála um það, að
hann segi það eitt, sem hann veit sannast. Og ekki er hann heldur
þingmaður, sem þarf að hugsa um atkvæðin og næstu kosningar.
Þetta eru góðir kostir, en hitt er lakara, að framsetning hans er
stundum helzt til heimspekileg og torskilin almenningi. Sem dæmi
þessa vil ég nefna línuritið í bókinni („Afstöðumynd stjórnarfars-