Bændablaðið - 16.04.2014, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Miðvikudagur 16. apríl 2014
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 7.200 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.600.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300– Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 – Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is
Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Freyr Rögnvaldsson fr@bondi.is – Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is
Auglýsingastjóri: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
LEIÐARINN
Tíminn er sannarlega afstæður
og engu líkara en jörðin snúist
hraðar í dag en í gær. Þó örlítið
hökt verði á veðrinu nú um
páskana er samt greinilegt að
sumarið mun leggja vetur konung
að velli innan skamms, ja, nema
kannski á Snæfjallaströnd við
Ísafjarðardjúp. Þar en fannfergi
enn gríðarlegt að sögn Indriða
Aðalsteinssonar bónda. Vorverkin
í sveitum ættu því víðast hvar
að geta farið fram með nokkuð
skaplegum hætti þetta árið.
Talandi um vorverk, þá bólar
enn lítið á raunverulegum lausnum
á þeim vanda sem steðjar að bændum
landsins í vaxandi mæli og lýtur að
ásókn af álft og gæs. Þeim sem
ferðast um landið er löngu orðið ljóst
að miklu mun meira af t.d. álft hefur
vetursetu á Íslandi en opinberlega er
viðurkennt. Þúsundir álfta má sjá á
túnum bænda allt árið um kring og
í fjörum þar sem fuglinn getur nælt
sér í þang til átu.
Um leið og nýgræðingurinn fer
að skjótast upp úr moldfinni á túnum
bænda er álftin og gæsin mætt og
slíta upp stráin af mikilli lagni. Á
nýræktarspildum er ekki óalgengt að
sjá fuglahópa svo hundruðum skiptir
og alveg ljóst að slík tún verða seint
sláttutæk. Bændur hafa kallað eftir
heimildum til að verjast ágangi fugla
með takmörkuðum veiðum. Þar er
við ramman reip að draga, einkum
af tilfinningalegum ástæðum.
Gæs hefur svo sem verið veidd,
en álft er í hugum flestra fugl, sem
alls ekki má snerta. Þar verða menn
þó að horfa til þess að alger friðun
á einum stofni, sem á sér fáa eða
enga náttúrulega óvini, getur leitt
til mikils ójafnvægis í náttúrunni.
Nægir þar að líta til friðunar á ref
á stórum svæðum landsins. Hefur
slíkt þegar valdið stórskaða á
fuglalífi eins og margoft hefur komið
fram t.d. á Hornströndum. Má því
segja að hugsunarlaus friðun refs í
opinberum friðlöndum hafi þegar
leitt til stórkostlegs umhverfisslyss
og spurning hver ætli að axla
ábyrgðina af því.
Það er nefnilega fleira en lömb
bóndans sem verða refnum að bráð
því að á matseðli hans eru ekki
síður rjúpur, vaðfuglar, spörfuglar,
mávar, æðarfuglar og jafnvel stöku
álftarungar sem fullorðnar álftir ná
ekki að verja. Þó góðum og gegnum
umhverfisverndarsinnum sé kannski
nákvæmlega sama um að bændur
tapi tugum eða hundruðum lamba í
refskjaft á hverju ári, þá verða þeir
hinir sömu samt að taka afstöðu til
hvar þeir standa gagnvart öðrum
lífverum í náttúrunni. Þar hlýtur
að verða að reyna að stuðla að
jafnvægi. /HKr.
Jafnvægi
LOKAORÐIN
Hvað þýða loftslagsbreytingarnar?
Skýrsla nefndar Sameinuðu þjóðanna
um loftslagsbreytingar sem kom út á
dögunum er umhugsunarverð. Þar er
talið að loftslagsbreytingar muni ógna
fæðuöryggi jarðarbúa í framtíðinni. Mat
skýrsluhöfunda er að framboð á matvælum
muni ekki haldast í hendur við fjölgun
jarðarbúa á næstu áratugum.
Þetta eru að sjálfsögðu uggvænlegar fréttir
sem kalla á viðbrögð alþjóðasamfélagsins án
tafar. Þær kalla einnig á það að við Íslendingar
metum stöðu okkar. Hvaða áhrif hafa þessar
loftslagsbreytingar á okkur? Þau geta sum
orðið neikvæð. Sviptingar í veðurfari geta
aukist og hingað geta borist meindýr sem við
erum ekki vön að þurfa að berjast við, því þau
hafa ekki lifað af íslenskan vetur. Fiskigengd
getur líka breyst með neikvæðum hætti þó
að við höfum aðallega upplifað það á hinn
veginn í ljósi þess að makríll varð á fáum árum
mikilvægur veiðistofn í íslenskri landhelgi.
Það eru líka ýmis önnur áhrif sem geta verið
jákvæð vegna hnattrænnar stöðu okkar, sem
opna möguleika okkar til að leggja okkar
að mörkum við að framleiða meiri mat. Það
getur orðið mögulegt að rækta hér landsvæði
og nytjajurtir sem ekki var raunhæft áður.
Kornrækt hefur til dæmis margfaldast síðustu
tvo áratugina, en verulegt svigrúm er enn til
að bæta þar í og draga þar með úr þörf fyrir
fóður sem flytja þarf hingað um langan veg
með tilheyrandi áhrifum á umhverfið.
Nýtum orkuna betur
Angi af sama meiði er innlend orkuframleiðsla.
Þó svo að sú orka sem nú þegar er framleidd
hér á landi sé umhverfisvænni en í flestum
öðrum löndum þá ættum við ekki að slaka
neitt á í því að finna leiðir til að draga enn
frekar úr losun gróðurhúsalofttegunda. Það
þýðir meðal annars að nýta meira þá möguleika
sem við eigum til framleiðslu á lífrænni orku
í stað innflutts jarðefnaeldsneytis og bæta um
leið orkunýtinguna í heild. Það er fólgin mikil
orka í lífrænum úrgangi, en einnig og ekki
síður þurfum við að finna leiðir til að nýta
raforku á fleiri sviðum, ekki síst í samgöngum
og flutningum.
Viðbrögð okkar sem þjóðar þurfa að snúast
um hvað við getum lagt að mörkum samfara
þessum tíðindum. Þar með talið framlag
okkar bænda til aukinnar framleiðslu fóðurs
og matvæla á Íslandi. Landbúnaðurinn er hluti
af lausn vandans. Takið eftir því að í öllum
tillögum um aðgerðir til þess að sporna við
þessari óheillavænlegu þróun á heimsvísu, þá
er landbúnaðurinn í einu af aðalhlutverkunum.
Aukin fæðuframleiðsla er skipulagsmál
Íslensk stjórnvöld hljóta að velta fyrir sér
hvaða aðgerða er þörf til þess að bregðast
við þessari stöðu, bæði í bráð og lengd.
Fram hefur komið m.a. í máli sérfræðinga
Veðurstofu Íslands að aukin fæðuframleiðsla
framtíðar sé skipulagsmál nútíðar. Íslenskir
bændur hljóta að túlka það sem svo að við
þurfum að passa upp á landbúnaðinn okkar,
hann þarf að vera arðsamur, og til að takast
á við breytta tíma eiga rannsóknir, ráðgjöf og
þróunarstarf að vera í lykilhlutverki. Menntun
í búfræði og garðyrkju þarf að taka mið af
þessu, það hefur úrslitaáhrif varðandi nýliðun
og fjárfestingavilja. Þó að við þekkjum ekki
alls kostar þær breytingar sem kunna að verða
á ræktunarskilyrðum og tegundavali, virðist
ljóst að allar sviðsmyndir krefjast þess að góð
ræktunar- og beitilönd séu varðveitt og varin
hverskonar eyðingu.
Við þekkjum heldur ekki hvernig
heimsviðskipti með matvæli munu þróast og
hvort það verður með þeim hætti að það skapi
frekari útflutningstækifæri fyrir okkur, það er
vel líklegt. Þó læðist að sá grunur, að áhugi
alþjóðasamfélagsins á að eyða of mikilli orku
í að flytja til mat, jafnvel fram og til baka, gæti
minnkað. Í aðdraganda sveitarstjórnarkosninga
rifjast það upp að hnattræn umhyggja þarf að
endurspeglast í aðgerðum heimafyrir. Hvaða
stefnu hafa framboð til sveitarstjórna, verðandi
handhafar skipulagsvaldsins, til verndunar
ræktunarlands, til eflingu landbúnaðar, og
til að bæta búsetuskilyrði í sveitum- þar sem
matvælaframleiðslan fer fram? Hafa framboðin
yfirleitt leitt hugann að þessum málum?
Öxlum ábyrgð
Mestu máli skiptir að þjóðir heims taki málið
alvarlega. Verði ekki brugðist við er lífsbjörg
milljarða í verulegri hættu. Þó að spáð sé verr
fyrir mörgum öðrum löndum heldur en þeim
sem liggja á norðlægum slóðum þá berum
við líka ábyrgð. Við þurfum að draga úr
útblæstri eins og aðrir. Afleiðingarnar geta
orðið neikvæðar hér líka – en við getum þurft
að taka á okkur stærri og meiri skyldur en áður
við framleiðslu matvæla. Að því þarf að huga,
fyrr en síðar. /SSS
Vor í lofti
Þessar myndir tók Auðunn Birgir
Harðarson af Jökulsárlóni við
rætur Breiðamerkurjökuls
fyrir helgina. Lengst til vinstri
sést brúin yfir Jökulsá á
Breiðamerkursandi og hægra
megin sést í Breiðamerkurjökul.
Samkvæmt nýlegum mæl-
ingum er Jökulsárlón dýpsta vatn á
Íslandi, en þar eru mest 248 metrar
niður á botn. Jökulsárlón er ungt
lón og hefur myndast eftir að
Breiðamerkurjökull tók að hopa
eftir 1933. Áður rann áin beint
undan jökli og til sjávar.