Skírnir - 01.04.1992, Qupperneq 178

172
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
hefur þá sérstöðu að þar reistu víkingaaldarmenn eftir einn varan-
legasta menningarminnisvarða sinn, meðal annars í þjóðfélags-
skipan, stjórnarháttum og stjórnspeki íslenzka þjóðveldisins. Hér
var stofnað eitt síðasta ríki þeirrar Evrópu sem mótaðist úr um-
róti þjóðflutninganna miklu og víkingaaldar, eða á kannski að
telja það fyrsta ríki Evrópumanna í hinum nýja heimi? Þetta má
liggja milli hluta, en hitt er víst að Island er á mörkum Evrópu og
Ameríku í margvíslegum skilningi.
II
Eftir þessar almennu hugleiðingar skal nánar vikið að íslenzka
þjóðveldinu. Eins og fyrr er tekið fram er ekki ástæða til að ætla
að lífsviðhorf breytist gagngert þótt menn hverfi úr átthögum
sínum og leiti nýrra heimkynna handan hafsins. Landnámsmenn
hafa haft ákveðnar hugmyndir um þjóðfélagsmálefni þegar þeir
settust að á Islandi, en við óhjákvæmilega nýskipan hafa þeir ekki
komizt hjá að taka sitthvað til endurmats sem óþart var að gera í
þjóðfélagi þar sem flest var í föstum skorðum og samskipti
manna réðust af venjum sem haldist höfðu frá ómunatíð. Hér
varð hins vegar að reisa heilt þjóðfélag frá grunni þótt menn
hefðu rótgróin lífsviðhorf að leiðarljósi. Við þessa iðju urðu
menn að gera sér skýrari grein fyrir því hvernig háttað var sam-
skiptum manna í þjóðfélagi en þeir höfðu þurft að gera áður. Af
þessum sökum má ætla að íslenzka þjóðveldið geti varpað ljósi á
ýmsa þætti í þjóðfélagshugmyndum Evrópumanna á miðöldum
og gegni þannig mikilvægu hlutverki í hugmyndasögu Vestur-
landa.
III
Meðal þess sem vakið hefur athygli í stjórnskipan þjóðveldisins
er glögg aðgreining löggjafarvalds og dómsvalds. Um þessa skip-
an mála hefur Ólafur Lárusson komizt svo að orði:
Tilhögun Alþingis og skipulag var í mörgum efnum ólíkt þeirri tilhögun,
er tíðkaðist þá á þingum annarra skyldra þjóða. Þau afbrigði eru verk Is-