Frjáls Palestína - 01.11.2010, Blaðsíða 17

16 FRJÁLS PALESTÍNA FRJÁLS PALESTÍNA 17
Fyrir þremur árum las ég afar áhuga-verða bók eftir palestínska ljóðskáld-
ið og rithöfundinn Mourid Barghouti sem
hreyfði við mér og varð tilefni þessara
skrifa. Bókin kom fyrst út á arabísku árið
1997 undir heitinu Ra‘yatu Ramallah og
hlaut sama ár hina virtu Naguib Mahfouz-
bókmenntaorðu. Ég las bókina í enskri
þýðingu egypsku skáldkonunnar Ahdad
Soueif (I Saw Ramallah, 2002).
Barghouti varð flóttamaður í kjölfar
Sex daga stríðsins. Hann var þá í námi
í Egyptalandi og fékk ekki að snúa aftur
til æskustöðva sinna í Ramallah á Vest-
urbakkanum. Það gat hann ekki fyrr en
þrjátíu árum síðar.
Barghouti skrifar einstaklega vel og
lýsir á áhrifaríkan hátt tilveru Palestín-
umanna. Fyrst og fremst beinir hann þó
sjónum að stöðu flóttamannsins, minn-
ingunum frá því áður en hann varð út-
lægur, hvernig er að vera í útlegð og
þeim blendu tilfinningum sem skapast
við að hafa ekkert öruggt heimili og geta
ekki tengst neinum stað endanlegum
böndum. Að sama skapi er bókin blönd-
uð gleði og trega og Barghouti tekst á
næman hátt að lýsa þeim ótalmörgu til-
finningum sem bærast í brjósti manns
við slík tækifæri.
Bókin er í senn persónuleg og al-
menn, ljóðræn og djúp, og þýðingin er
rituð á sérlega fallegri ensku. Palestínsk-
bandaríski fræðimaðurinn Edward Said
(þekktastur fyrir bók sína Orientalism)
ritar inngang og kemst svo að orði í upp-
hafi hans: „Þessi þéttskrifaða og sérlega
ljóðræna frásögn af endurkomu úr langri
útlegð erlendis, til Ramallah á Vestur-
bakkanum sumarið 1996, er ein af vönd-
uðustu tilvistarlegu frásögnunum af því
hvernig Palestínumenn hafa verið sviptir
heimkynnum sínum og eignum, sem við
eigum í dag“.
Barghouti veit að ekkert verður ná-
kvæmlega eins og það var. Á einum stað
í bókinni segir hann „Það er nóg að vera
slitinn einu sinni frá rótum sínum til þess
að maður sé það alla ævi“ og á öðrum
stað: „Það að vera sviptur heimkynnum
sínum og eignum má líkja við dauðann.
Maður heldur alltaf að aðeins aðrir verði
fyrir honum“. Varð mér við að lesa þetta
hugsað til ljóðlína Stephans G. Step-
hanssonar, og þaðan sæki ég titil þess-
arar greinar.
Þrjátíu ár hafa skilið Barghouti og föð-
urlandið að. Þó telur hann fremur glæp
hernámsins felast í því að hefta þróun
palestínsks samfélags af sjálfsdáðum,
að halda því föstu í viðjum fortíðar.
Eins og gefur að skilja er líka dágóð
pólítík í bókinni, en ekkert umfram það
sem eðlilegt má teljast og hún er ekki
óhlutbundin eða bundin stjórnmála-
stefnum, heldur sprottin af þeim raun-
veruleika sem Palestínumenn búa við.
Bókin er skrifuð af miklu innsæi, í raun
mun betur en flestir stjórnmálaskýrend-
ur myndu gera. Oft varpar Barghouti líka
fremur fram spurningum og skoðar hlut-
ina heldur en að bjóða einhverjar töfra-
lausnir. „Lífið verður ekki einfaldað“ segir
hann oftar en einu sinni í bókinni. Meðal
þess sem hann bendir á í bókinni er að
þrátt fyrir hörmungarnar sem palestínska
þjóðin hefur þolað megi þær ekki skila
sér eingöngu í harmrænum bókmennt-
um og ljóðum, Palestínumenn þurfi líka
gleði og gamanefni, og bókmenntirnar
megi ekki vera of fullar af beinni pólitík.
„Palestínumaðurinn á líka sína gleði.
Hann á ánægju sína samhliða sorgum
sínum. Hann býr yfir hinum ótrúlegu
mótsögnum lífsins, því að hann er lifandi
vera, áður en hann er sonur átta-frétt-
anna“.
Ég leyfi mér svo að birta lengri tilvitn-
un í hann, sökum þess hversu góð mér
þykir hún:
„Hvernig söng ég fyrir heimalandið mitt
þegar ég þekkti það ekki sjálfur? Ætti
að hrósa mér eða álasa fyrir söngvana
mína? Laug ég smá? Heilmikið? Laug ég
að sjálfum mér? Að öðrum?
Hvers konar ást er það sem þekkir ekki
það elskaða? Og hvers vegna gátum við
ekki haldið í sönginn?
Vegna þess að að ryk staðreyndanna
er öflugra en tálsýn lofsöngsins? Eða
vegna þess að goðsögnin þurfti að stíga
niður úr skýjaborgunum sínum til þessa
raunverulega húsaskots?
Ísrael tókst að slíta burt helga þáttinn
í málstað Palestínumanna, og breyta
honum í það sem hann er núna – röð af
„ferlum” og „dagskráum“, og vanalega
er það aðeins veikari aðilinn í átökunum
sem virðir þau.
En hvað á útlaginn eftir annað en þess
konar fjarveruást? Hvað er eftir annað
en að halda fast í sönginn, hversu fárán-
legt og dýrkeypt sem það kann að vera?
Og hvað með heilu kynslóðirnar sem eru
fæddar í útlegð, og þekkja ekki einu sinni
það litla sem mín kynslóð þekkir til Pa-
lestínu?
Þessu er lokið. Hernámið langa sem
skapaði ísraelskar kynslóðir sem fædd-
ust í Ísrael og þekkja ekki annað „heima-
land“ skapaði á sama tíma kynslóðir Pa-
lestínumanna sem eru ókunnugir Palest-
ínu; sem fæddust út í útlegð og þekkja
ekkert til heimalands síns annað en sög-
ur og fréttir. Kynslóðir sem gjörþekkja
göturnar í fjarlægri útlegð sinni en ekki
þær sem eru í þeirra eigin landi.
Kynslóðir sem sáu aldrei ömmur sín-
ar krjúpandi við ofnana til að færa okkur
brauðhleyf til að dýfa í ólífuolíu, sem sáu
aldrei þorpspredikarann með höfuðklút-
inn sinn og Azhari-guðhræðsluna sína
fela sig í helli til að njósna um stúlkurnar
og konurnar í þorpinu, þegar þær fóru
úr fötunum og böðuðu sig, naktar, í ‚Ein
al-Deir-tjörninni. Já, predikarinn stelur
fötunum og felur þau í brómberjarunn-
anum svo hann geti starað lengi og ákaft
á freistandi fegurð kvennanna. Aldrei á
ævinni mun hann líta aðra eins freist-
ingu: hvorki í næturklúbbunum í Evrópu
né í suddalegum samkvæmum afasonar
síns við Lumumba-háskólann og ýmsum
höfuðborgum á Vesturlöndum, né í kyn-
lífsbúðum í Pillage og St. Denis, né einu
sinni í sundlaugunum í Ras Beirut og
Sidi Busa‘id.
Hernámið hefur skapað kynslóðir sem
eiga sér ekki stað með litum, lykt og
hljóðum sem þær geta minnst, griðastað
sem tilheyrir þeim, sem þær geta snúið
sér til, þar sem þær kúldrast saman í út-
legð. Það er ekkert bernskurúm sem þær
geta minnst, rúm þar sem þær gleymdu
mjúkri bómullarbrúðu, eða þar sem hvítir
koddar rúmsins urðu að vopnum í bar-
daga sem fékk þær til að skríkja af kát-
ínu. Svona er þetta. Hernámið hefur
skapað kynslóðir okkar sem þurfum að
dá óþekkta ást, fjarlæga og erfiða, um-
kringda vörðum, múrum, kjarnorkuflaug-
um og hreinni ógn.
Hernáminu langa hefur tekist að breyta
Hana langar að fara til plánetu fjarri jörðinni
Þar sem stígarnir eru fullir af fólki sem hleypur til herbergjanna sinna
Og þar sem rúmin á morgnanna eru óreiða
Og koddarnir vakna krumpaðir,
Bómullarfyllingin þeirra lekur út í miðjunni
Hún vill þvottasnúrurnar fullar og mikið, mikið af hrísgrjónum að elda í matinn
Og stóran, stóran ketil sjóðandi yfir eldinum í síðdeginu
Og að borðið sé handa öllum um kvöldið, á meðan sesamfræ spjallsins drjúpa af borðdúknum.
Hún vill að lyktin af hvítlauknum kalli þá fjarlægu saman
og er undrandi yfir því að kássa móðurinnar sé aumari en máttur ríkisstjórna og að
sætabrauðið hennar á kvöldin
Þorni á áklæði án þess að nokkur hönd hafi snert við því
Getur jörðin innihaldið
Grimmdina í því að móðir lagi kaffið sitt ein
að morgni Díaspórunnar?1)
Hana langar að fara til plánetu fjarri jörðinni
Þar sem allar áttir vísa til hafnar brjóstins
flóa tveggja arma
sem taka á móti og þekkja engar kveðjustundir
Hún vill að flugvélar snúi einungis til baka
Flugvélar séu fyrir þá sem snúa heim
Að flugvélarnar lendi og fari aldrei aftur burt.
En ég á orðið
einhvern veginn
ekkert föðurland
Maríusjóður til stuðnings
kvennaathvarfi
Í október sl. var stofnaður Maríusjóð-
ur Aisha í Gaza, kenndur við Maríu M.
Magnúsdóttur hjúkrunarfræðing. María
starfaði í hálfa öld í Lundúnum og upp-
lifði loftárásir heimsstyrjaldarinnar síðari
á þá borg. María sem býr nú á Blönduósi
hefur um árabil verið öflugasti stuðnings-
maður Neyðarsöfnunar félagsins.Sveinn
Rúnar Hauksson afhenti fyrsta framlag-
ið, 5000 bandaríkjadali. Aisha er félag til
verndar konum og börnum á Gaza sem
orðið hafa fyrir kynferðislegu ofbeldi,
misnotkun eða heimilisofbeldi og hefur
verið starfræktur af Geðhjálparsamtök-
um á Gaza, GCMHP, en mun frá næstu
áramótum starfa sjálfstætt. Stefnt er að
því að safna áskriftum í Maríusjóðinn að
upphæð $5000 mánaðarlega í þrjú ár og
mun það framlag duga til að starfsrækja
nýja deild í Aisha sem sér um þjóðfé-
lagslegar rannsóknir á kynferðislegu of-
beldi og heimilisofbeldi. Fyrir er í húsinu
starfsemi einsog Stígamóta og Kvenna-
ráðgjafar, ásamt starfsendurhæfingu og
líkamsrækt.
Katrín Mixa og Sveinn Rúnar
Hauksson tóku saman
Yfirlit um
starfsemina
Framhald af bls. 23
okkur úr börnum Palestínu í börn hug-
myndarinnar um Palestínu. Ég fór ekki
að trúa á sjálfan mig sem ljóðskáld fyrr
en ég uppgötvaði hversu óglöggt allt hið
óhlutbundna og algjöra er. Þegar ég upp-
götvaði nákvæmnina í haldbæru smáat-
riði og sannleiksgildi skilningavitanna
fimm, þá sérstaklega sjónarinnar. Þegar
ég uppgötvaði réttlæti og snilld mynda-
vélarinnar, sem varpar fram myndefni
sínu með ótrúlegu hvísli, hversu há-
vaðasamt sem myndefnið var í raun og
veru. Þegar ég gerði það sem nauðs-
ynlegt var til að losa mig við ljóðið sem
var of skylt lofsöngnum, til að losa mig
við allt það slæma sem fylgir upphafinu.“
Þessi bók er ein þeirra sem maður
gæti vitnað lengi og víða í. Ég var ekki
síður hrifinn af mörgum ljóða Barghoutis,
sem birtast hér og þar í bókinni. Ég enda
þessa umföllun með ljóði sem Barghouti
tileinkar móður sinni. Hann lýsir henni
sem umhyggjusamri, fórnfúsri og met-
naðarfullri konu sem vilji allt hið besta
fyrir fjölskylduna og sé alltaf með stórar
áætlanir á prjónunum. Vegna þess að
hún ein er skráð sem íbúi á hernumdu
svæðunum, börn hennar eru dreifð hér
og þar og Ísrael takmarkar ferðafrelsi,
hittist fjölskyldan kannski á 5-10 ára
fresti, og það er alltaf óróleiki í loftinu, vit-
neskjan um að endurfundirnir verði stuttir
en aðskilnaðurinn langur.
Ég mæli svo óhikað með þessari bók.
Áhugasamir gætu þurft að panta hana í
gegnum internetið. Sjálfur kom ég fyrst
auga á hana á flugvellinum í Kaupmann-
ahöfn fyrir nokkrum árum og keypti mér
hana í kjölfarið. Ég sé ekki eftir því.
Einar Stein Valgarðsson
1 Orðið díaspóra er grískt og vísar upp-
haflega til þess í Biblíunni þegar gyðing-
ar dreifðust um lönd utan Palestínu eftir
ánauðina í Babýlon. Í þessu samhengi
vísar það til þess hvernig Palestínumenn
hafa jafnframt dreifst og orðið landflótta í
kjölfar stríða og hernáms.
María Magnúsdóttir. Maríusjóðurinn í
Aisha á Gaza, er kenndur við hana