Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Side 23

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2008, Side 23
sem markvisst er farið að vinna að því að biblían í heild sinni fái íslenskan búning. Vagga þeirrar viðleitni var, eins og kunnugt er, í Skálholti, studd sið- breytingarhugmyndum þar sem boðun á móðurmálinu varð lykilatriði. Starf frumkvöðlanna, ekki síst Odds Gottskálkssonar og Gissurar Einarssonar, bar loks ávöxt í útkomu Guðbrandsbiblíu 1584. Þeir Oddur og Gissur mennt- uðust báðir erlendis og komu út til íslands um svipað leyti (1534/35) þar sem þeir verða, ásamt Gísla Jónssyni, lykilmenn í þeim klerkahópi tengdum Skálholti sem ryður siðbótarritum braut, þar með töldum biblíuþýðingum á móðurmáli. Oddur þýðir Mattheusarguðspjall strax veturinn 1536- 37, að því er talið er. Haustið 1539 hefur hann lokið þýðingu Nýja testamentisins og lætur prenta hana í Hróarskeldu, hugsanlega á eigin kostnað.25 Gissur vinur hans, þá orðinn Skálhohsbiskup, lagði honum lið við að reyna að koma prestum til að kaupa bókina en gekk víst stirðlega, a.m.k. framan af.26 Auk Nýja testamentisins er talið að Oddur hafi lagt drög að þeirri þýðingu á Saltaranum sem Guðbrandur tók upp í biblíu sína 158427 og Páll Eggert Ólason telur að hann geti einnig hafa verið ábyrgur fyrir þýðingu Spámannabókanna.28 Þeir Páll Eggert og Christian Westergaard-Nielsen, sem einna mest hafa fjallað um biblíuþýðingar 16. aldar, töldu líklegt að Gissur og Oddur muni hafa ætlað að þýða alla biblíuna saman og hafi skipt með sér verkum þegar kom að Gamla testamentinu, en ekki enst aldur til þess að fullkomna 25 Jón Helgason, Málið á Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar. Safn Fræðafjelagsins VII. (Kaupmannahöfn: S.L. Möller, 1929), 4-5; Páll Eggert Olason, Menn ogmenntirsiðskiptaaldarinnar á íslandi II (Reykjavík: Bókaverzlun Guðm. Gamalíelssonar, 1922), 298-301 og 533-537. 26 Sjá Chr. Westergaard-Nielsen, To bibelske visdomsboger og deres islandske overlevering. Bibliotheca Arnamagnæana XVI (Hafniæ: Ejnar Munksgaard, 1957), 145-147. 27 Jón Egilsson getur um þýðingu Odds á Davíðssálmum í Biskupaannálum sínum, sbr. Páll Eggert Ólason, Menn og menntir II, 557 og seinna leiddi samanburður Guðbrandsbiblíu og saitaraþýðingarinnar í AM 618 4to frá 1586 í Ijós að um sama texta var að ræða, sem Magnús Már Lárusson og Christian Westergaard-Nielsen eigna Oddi, sjá Kirby, Bible translation in Old Norse, 127 og ritgerðir þeirra Magnúsar og Westergaard-Nielsen sem þar er vísað til. Brot úr eldri þýðingu á saltaranum — svokallaður Vínarsaltari — hefur varðveist í handriti frá síðari hluta 16. aldar og er þýðingin skrifuð milli lína latnesks saltaratexta. Þessi þýðing er óskyld þýðingunni sem eignuð er Oddi og gerir Heiko Uecker sem gaf textann út ráð fyrir því að hún hafi orðið til á öldinni fyrir siðbreytingu, sjá Der Wiener Psalter. Cod. Vind. 2713. Editiones Arnamagnæanæ B27 (Kopenhagen: C.A. Reitzel, 1980), lxxxiv-Ixxxvii. 28 Páll Eggert Ó1 ason, Menn og menntir II, bls. 564-567 -- þýðingin hefur einnig verið eignuð Gísla Jónssyni eins og Páll Eggert rekur. 21
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.