Frjáls Palestína - 01.11.2015, Side 2

2 FRJÁLS PALESTÍNA
Áhugavert ástand hefur skapast á alþjóðavettvangi. Mikill stríðs-
rekstur á sér stað fyrir opnum tjöl-
dum, þar sem jafnvel almenningur
getur fengið að „fylgjast með“ heima
úr stofunni með hjálp fréttastöðva
og stríðsljósmynda. Við heyrum af
stríðum með tilheyrandi mannvonsku
og sjáum myndir af látnum börnum.
Auðvelt er að finna til samúðar með
þeim sem lifa þessum veruleika. En
sá sam hugur virðist vanalega ekki
ná lengra en í næstu fésbókarstöðu-
færslu. Þó raunveruleg áhrif þess
konar internetaktvívisma eru umdeild,
ber það skýran vott um að okkur sé
ekki sama. Í þessum pistli langar mig
til þess að ræða örstutt um ábyrgð.
Kannski er það þannig að við verðum
að upplifa skelfinguna á eigin skinni
eða nærumhverfi til þess að átta okk­
ur almennilega á því hvað er í gangi.
Hversu mikil skelfingin er og áhrif
henn ar, og hversu mikilvægt er að
stöðva hana. Kannski er það hugar-
farið sem skiptir máli. En hvað meina
ég með hugarfarið? Hérna styðst ég
á við enska hugtakið willful blindness,
íslenskað sem einhverskonar vísvit­
andi blinda. Í hnotskurn felur hugtakið
í sér að einstaklingur, einn eða fleiri,
eða þá kerfið, kjósi að „líta í hina átti-
na“ og forðist þannig að horfast í augu
við staðreyndir, með þeim ásetningi að
fría sig ábyrgð, hvort sem hún er laga-
leg eða siðferðisleg. Í framhaldi af því
er hægt að spyrja að þegar þörf er á,
hver beri ábyrgð á að stýra aðgerðum
gegn skelfinunni. Er það almenningur,
er það kerfið, eru það friðarsamtök?
Hver er þess fær að ganga í verkið?
Það er ótrúlega auðvelt að benda á
næsta mann, ríkisstjórn eða „alheims-
samfélagið“ og segja þau beri ábyrgð-
ina. Að því sögðu langar mig til þess
að færa okkur yfir í athuganir Hönnuh
Arendt um illsku og eðli hennar.
Arendt var stjórnmálaheimspek-
ingur af gyðingaættum sem var ein sú
fyrsta til þess að greina hina ógeð felldu
illsku sem ríkti á tímum nasismans
á síðustu öld. Niðurstöður athugana
hennar voru þær að maðurinn væri vel
fær um að fremja óhemjumikla illsku í
umboði yfirboðara sinna. Þannig voru
nasistaforingjar færir til þess að fremja
hin ömurlegustu illskuverk, þar sem
frá þeirra sjónarhól, voru bara í vinn-
unni að fylgja fyrirmælum. Yfirboðari
þeirra hafði völdin og ítökin, hann
réð, þeir hlýddu. Svo einfalt var það.
Við réttarhöld Eichmanns í Jerúsalem
1961 segir Eichmann sjálfur frá því,
að illskan í garð gyðinganna hafi va-
kið með honum viðbjóð, þrátt fyrir að
hann sjálfur gegndi stöðu undirofursta
(e. lieutenant colonel) innan nasista-
flokksins. Samt leyfði hann illskunni
að viðgangast með að þegja, þrátt fyrir
að innst inni virtist honum ekki sama.
Kerfið og möguleiki illskunnar
Stefanía Pálsdóttir: Ritstjórnarpistill
nafni hins heilaga ríkis.
Heil þjóð er ekki slæm, heldur er það
kerfið og möguleiki illskunnar til þess
að viðgangast með þessum slóttuga
hætti. Í rauninni er það hvers og eins
einstaklings að endurhugsa stöðuna
og taka gagnrýna, húmaníska aðstöðu
gegn illskunni. Hér langar mig sömu-
leiðis að benda á og vara þau gífurlegu
ítök og völd sem settur yfirboðari getur
haft yfir bæði líf okkar og ákvarðanir.
Þess vegna langar mig að lokum
til þess að vitna í Susan Sontag þar
sem hún ræðir um samkennd með
þeim stríðshrjáðu, sem hún setti fram
Nú þegar við höfum litið til baka á
valda þætti sögunnar, skulum við rey-
na að setja þá í samhengi við nútíð ina.
Ef menn eru einu sinni færir um að
fremja illsku í umboði yfirboðaranna,
er gott sem barnalegt að áætla það
geti aldrei gerst aftur. Í því samhengi
má benda á þá staðreynd að illvirki
Ísra elsher gegn Palestínumönnum
hefur aukist til muna síðastliðin ár, í
í bók sinni i Um sársauka annarra
(e. Regarding the Pain of Others).
Niðurstaða hennar er, að þótt stríðs-
ljósmyndir og -fréttir geti svo sannar-
lega skilið okkur eftir ráðþrota og bjar-
garlaus gegn óréttlæti í heiminum, þá
verðum við samt sem áður að átta
okk ur á því hversu mikils við erum
megnug þegar við stöndum saman
gegn órétti.