Jökull


Jökull - 01.12.1979, Blaðsíða 19

Jökull - 01.12.1979, Blaðsíða 19
Fig. 11. Profile from Kverkfjöll on the north Vatnajökull margin to Axarfjördur showing the elevation of subglacially erupted volcanoes and how this may be used to define the surface of the Pleistocene ice sheet. After Walker, 1965. covers an area which is essentially identical with the neovolcanic zone and measures about 30.000 km2. The boundary to the underlying Plio- Pleistocene series is usually marked by an uncon- formity and a stratigraphic hiatus of as yet un- known length. Exceptions are known from the Snaefellsnes, Skagi, Tjörnes and Slétta peninsulas where this boundary lies within rock sequences that extend back into the Plio-Pleistocene and as a whole unconformably overlie tilted and eroded Tertiary basement. The unconformity found elsewhere at the base of the Upper Pleistocene series is caused by volcanic products of the axial rift zones extending far beyond the rift axis forming a transgressive apron of lava flows. Entire volcanic systems may also develop on the upper Plio- Pleistocene crust which are then offset en echelon relative to the main rift axis as for instance the Hekla and Prestahnjúkur volcanic systems. The volcanic rocks of the Upper Pleistocene fall into two types with regard to structure and morphology. One type comprises extensive sub- aerial lava flows erupted during interglacial periods. Glacial erosion has deprived them of their surface features exposing the more coarse grained interiors. In older literature they are often referred to as “grey basalt” or “dolerite” (Icel. grágrýti). The second type comprises subglacial pillow lavas and hyaloclastite rocks formerly referred to collec- tively as “Palagonite Formation” (Icel. móberg). Volcanic units from the Upper Pleistocene can often be traced to their respective eruption sites or craters. Among the basaltic lavas only the lava shields have been preserved as entities with still visible craters. Among the subglacial basaltic rocks products of both fissure eruptions and lava shields are preserved: Serrated ridges of pillow lava mant- led by breccias and hyaloclastite tuffs piled up above erupting fissures. Eruptions from central craters formed mounds of pillow lava and hyalo- clastite, sometimes capped by lava and having the form of table mountains. Some of the younger ones constitute most impressive morphological features, e.g. Bláfjall, or Herdubreid in northern Iceland. They have been used to determine the ice thickness of the Pleistocene ice sheet (Fig. 11). The genetic relation between the Pleistocene ice sheet and the fragmental basaltic rocks became established during the early 20th century. How- ever, the correlation with the morphology and structure of the resulting volcanic mountains remained obscure much longer. Even though not known exactly how a subglacial volcanic eruption proceeds, the main course of events has been reconstructed (Fig. 12) based on general con- siderations and observations of such eruptions after they became visible as well as the structure of the subglacially formed mountains themselves. Molten basalt would melt 10 times its volume of ice if allowed to cool. An average fissure eruption which typically proceeds at a very high initial ex- trusion rate should be capable of melting up to 1 km3 of ice within a few days. A subglacial lake is formed which, if deep enough, provides conditions for the formation of pillow lava. Continued melting of the ice causes instability of the growing pile of pillow lava and slumps become important which cause breccias to form, among which pillow frag- ments are a main constituent. The growing mound would eventually reach shallow water and the eruption accordingly change in character to an ex- plosive phreatic eruption. At this stage vast quan- tities of glassy tuffs erupted which subsequently envelope the subaquatic products and emerge well above the water surface. The subglacial fissure eruptions usually do not proceed beyond these first 2 JÖKULL 29. ÁR 17
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.