Jökull - 01.12.1982, Blaðsíða 123

boundary in north Iceland 1975-1978. J. Geo-
phys. Res. 84:3029-3038.
Bjömsson, S. 1975: Jarðskjálftar á íslandi. Náttúru-
fræðingurinn 45:110-133. (In Icelandic with
English summary: Earthquakes in Iceland).
Bjömsson, S. 1978: Report of a working group to the
Civil Defense of Iceland. In: Large Earthquake
in South Iceland. Reykjavík, 54 pp. (Mimeo-
graphed, in Icelandic).
Einarsson, P., S. Bjömsson, G. Foulger, R. Stejánsson
and Th. Skaftadóttir 1981: Seismicity pattern in
the South Iceland Seismic Zone. In: Earthquake
Prediction — An International Review. Mau-
rice Ewing Series 4: 141-151. Am. Geophys.
Union, Washington D.C.
Einarsson, P. and J. Eiríksson 1982: Jarðskjálfta-
sprungurá Landi og Rangárvöllum. In: H. Thor-
arinsdóttir et al. (eds.), Eldur er í norðri, 295-310
Sögufélag, Reykjavík. (In Icelandic: Earth-
quake fractures in Land and Rangárvellir)
Einarsson, Tr. 1967: The Icelandic fracture system
and the inferred causal stress lield. In: S. Bjöms-
son (ed.), Iceland and Mid-Ocean Ridges. Vís-
indafélag ísl., Rit 38:128-141.
Einarsson, Tr. 1968: Submarine ridges as an eífectof
stress fields. J. Geophys. Res. 73:7561-7575.
Gerke, K., D. Möller, and B. Ritter 1978: Geodae-
tische Lagemessungen zur Bestimmung hori-
zontaler Krustenbewegungen in Nordost-Is-
land. Wissenschaftliche Arbeiten der Lehr-
stuehle fuer Geodaesie, Photogrammetrie und
Kartographie an der Technischen Universitaet
Hannover 83:23-33.
Möller, D. and B. Ritler 1980: Geodetic measure-
ments in the rift zone of NE-Iceland.J.Geophys.
47:110-119.
Sigurdsson. O. 1980: Suríace deformation of the
Krafla fissure swarm in two rifting events. J.
Geophys. 47: 154-159.
Thorarinsson, S. 1967: The eruptions of Hekla in
historical times. A tephrochronological study.
In: The Eruption ofHekla 1947-1948 I. Vísinda-
félag ísl., Reykjavík, 1-170.
Thoroddsen, Th. 1899 and 1905: Landskjálftar á ís-
landi. Hið íslennska bókmenntafélag, Copen-
hagen, 269 pp. (in Icelandic: Large earthquakes
in Iceland).
Tryggvason, E. 1973: Seismicity, earthquake swarms
and plate boundaries in the Iceland region. Bull.
Seismol. Soc. Am. 63:1327-1348.
Tryggvason, E.,S. Thoroddsenand S. Thorarinsson 1958:
Greinargerð jarðskjálftanefndar umjarðskjálfta-
hættu á íslandi. Tímarit Verkfræðingafélags ís-
lands 43: 81-97. (In Icelandic: Report on earth-
quake risk in Iceland).
Ward, P.L. 1971: New interpretation of the geology
of Iceland. Geol. Soc. Am. Bull. 82: 2991-3012.
Accepted for publication 1 Oct. 1982.
ÁGRIP
JARÐSKJÁLFTASPRUNGUR
Á LANDI OG RANGÁRVÖLLUM
eftir Pál Einarsson ogjón Eiríksson,
Raunvísindastofnun Háskólans.
Um Suðurland liggur hluti af hinu mikla um-
brotabelti Atlantshafshryggjarins sem teygist um
endilangt Atlantshafið. Á norðurhluta Atlantshafs-
ins aðskilur hryggurinn tvær jarðskorpuplötur,
Norður-Ameríkuplötuna og Evrasíu-plötuna, og
markarþannig plötuskil. Samkvæmt landrekskenn-
ingunni rekur þessar plötur til vesturs og austurs út
frá hryggnum. Jarðskjálftar verða sjaldan stórir á
þessum plötuskilum nema þar sem þau hliðrast til
austurs eða vesturs um þvergengi. Tvö slík þver-
gengissvæði eru á Islandi, annað við norðurströnd-
ina, en hitt liggur um Suðvesturland og er land-
skjálftasvæði Suðurlands hluti þess (mynd 1). Á
Suðurlandsundirlendi hafa jarðskjálftar æ ofan í æ
valdið miklu tjóni, og víða má sjá þess merki að
yfirborðslög hafi rifnað og misgengið. Slík ummerki
hafa verið kortlögð á nokkrum stöðum og er hér
greint frá helstu niðurstöðum kortlagningar á aust-
asta hluta skjálftasvæðisins, þ.e. á Landi og Rangár-
völlum (mynd 2). Kannaðar voru sprungur frájarð-
skjálftunum 1912, 1896 og 1630, en auk þess hafa
fundist sprungur, sem ekki er vitað um aldur á
(myndir 3,4,5). Sprungurnar hafa flestar norðaust-
læga stefnu, en þær raða sér í kerfi eða raðir, sem
hafa norðlæga stefnu. Slíkar skástígar sprunguraðir
benda til þess að í berggrunninum undir niðri sé að
finna misgengi, og hafi jarðskjálftinn orðið þegar
vesturbarmur þess hrökk til norðurs, en austur-
bakkinn til suðurs (mynd 6). Misgengi af þessari
gerð nefnast hægri sniðgengi. Á Suðurlandi liggja
misgengin þannig hlið við hlið og snúa þvert á
skjálftabeltið. Þetta er nokkuð óvænt niðurstaða,
því að á flestum öðrum þekktum þvergengissvæðum
virðast misgengin hafa sömu stefnu og jarðskjálfta-
beltið. Ef gengið er út frá því að skjálftabelti Suður-
lands sé þvergengissvæði, má búast við því að spild-
an norðan þess (Hreppar, Biskupstungur, Gríms-
JÖKULL 32. ÁR 119