Iðjuþjálfinn - 01.06.2001, Blaðsíða 14

menn. Nærri 40% vinna fyrir íþróttafélög
(Friðrik H. Jónsson og Stefán Ólafsson,
1991). Um 14% íslendinga voru meðlimir
góðgerðarsamtaka og stjórnmálasam-
taka, en vinnan er ekki unnin á regluleg-
um grunni. Bæði kynin virðast leggja
svipað af mörkum, yngri fremur en eldri,
giftir frekar en aðrir og vel menntaðir
síður en minna menntaðir (Stefán
Ólafsson, 1990). Meginástæðan fyrir þátt-
töku í sjálfboðastarfi er lífsviðhorfið eða
gildismatið, það felur í sér að persónu-
legt verðmætamat ráði mestu um þá
staðreynd að fólk tekur að sér sjálf-
boðastörf. Næst kemur þörf á skiln-
ingi, þ.e. að kynnast aðstæðum ann-
arra. Þá kemur sjálfsvirðing eða þörfin
á að bæta eigið sjálfsmat. Fjórði
veigamesti þátturinn, félagsleg þörf,
felur í sér þörf á félagslegri viðurkenn-
ingu, því að mæta væntingum í nánasta
umhverfi (Sigrún Júlíusdóttir og Sigur-
veig H. Sigurðardóttir, 1997). Engar
heimildir fundust um það hve miklu
máli það skipti að vera virkur í hlutverk-
inu.
• Umannandi (caregiver). Af einstakl-
ingum 18 til 75 ára voru 32% sem bjuggu
með maka og áttu börn undir 12 ára aldri
og 3% voru einstæðir foreldrar með börn
á þessum aldri. Þegar börnin urðu veik,
þá var móðirin heima í 50% tilfella, en í
26% tilfella sögðust foreldrarnir skiptast
á að jöfnu um að vera heima (Stefán
Ólafsson, 1990). Engar heimildir fundust
um umönnun annarra svo sem foreldra,
né frekari heimildir um tíðni í hlutverk-
inu eða um gildi þess að gegna því.
• Heimilishaldari (home maintainer).
Skipting Islendinga á aldrinum 18 til 75
ára eftir tíma sem notaður var til heimil-
isverka var þannig að 56% þátttakenda
eyddu níu tímum eða minna í viku
hverri, 6% eyddu 30-39 stundum og 5%
eyddu 40 stundum eða fleiri. Hin venju-
bundna skipting heimilisverka milli karla
og kvenna var þannig að meðaltími sem
karlar notuðu í hlutverkinu á viku voru
sex tímar, en konur notuðu 19 tíma.
Þegar lagður er saman tíminn sem fer í
heimilisstörf og launuð störf þá er lítill
munur milli kynjanna. Fólk í fullu starfi
notar samtals 65 tíma í hlutverk heimilis-
haldara. Karlmenn í hlutastarfi nota 62
tíma og konur 58 tíma. Karlmenn vinna
lengur en konur í launaðri vinnu, en
konur eyða meiri tíma í heimilishald en
karlar (Stefán Ólafsson, 1990). Á heimil-
um þar sem aðeins er einn fullorðinn
taka börnin meiri þátt í heimilishaldinu
en á heimili þar sem tveir fullorðnir eru
(Sigrún Júlíusdóttir, Friðrik H, Jónsson,
Nanna Sigurðardóttir og Sigurður
Grétarsson, 1995). Engar heimildir fund-
ust um gildi hlutverks heimilishaldara.
• Vinur (friend). íslenskar konur áttu í
75% tilfella nána vini utan fjölskyldunnar
sem þær treystu fyrir persónulegum mál-
efnum. Á meðal karlmanna voru það
56% sem áttu slíka vini (Stefán Ólafsson,
Meginástæðan fyrír þátttöku í sjálfboðastarfi
er Irfsviðhorfið eða gildismatið, það felur í sér
að persónulegt verðmætamat ráði mestu um
þá staðreynd að fólk tekur að sér
sjálfboðastörf.
1990). I rannsókn um fjölskyldur kom
fram að í þeim fjölskyldum þar sem börn
voru, heimsóttu tæplega 11% aldrei vini
sína, 43,7% heimsóttu vini sína einu sinni
eða tvisvar í mánuði og 45.5% heimsóttu
vini sína þrisvar eða oftar í mánuði
(Sigrún Júlíusdóttir, Friðrik H, Jónsson,
Nanna Sigurðardóttir og Sigurður
Grétarsson, 1995). Engar frekari tíðni-
tölur fundust yfir það hve oft fólk gegnir
þessu hlutverki né um gildi vinarhlut-
verksins.
• Fjölskyldumeðlimur (family
member). Island er með stærstu
fjölskyldurnar, 2.2 börn á hverja konu í
landinu á meðan þau voru 1.6-1.9 árið
1990 á hinum Norðurlöndunum (Sigrún
Júlíusdóttir, Friðrik H. Jónsson, Nanna
Sigurðardóttir og Sigurður Grétarsson,
1995). í könnun Stefáns Ólafssonar (1990)
kom fram að af þeim sem áttu foreldra á
lífi hafði 43% samband við þá daglega
eða því sem næst, en helmingur þeirra
bjó hjá foreldrum sínum. Þeir sem áttu
foreldra á lífi og bjuggu ekki hjá þeim og
höfðu daglegt samband voru 14%. Af
þeim foreldrum sem bömin bjuggu ekki
lengur hjá höfðu 64% þeirra sambandi
við börn sín því sem næst daglega. Sjötíu
og fjögur prósent þátttakenda höfðu
samband við systkini sín einu sinni eða
oftar í mánuði (Stefán Ólafsson, 1990).
Rannsókn Sigrúnar Júlíusdóttur og félaga
(1995) segir að 6.9% þátttakenda hafi
aldrei heimsótt fjölskyldu sína á síðast
liðnum mánuði, þeir sem hafi heimsótt
þá einu sinni eða tvisvar á liðnum
mánuði hafi verið 28.7% og þeir sem
heimsóttu þrisvar eða oftar voru 64,5%.
Fjölskyldan er mikilvægasta stofnun í lífi
einstaklinga á Vesturlöndum (Friðrik H.
Jónsson og Stefán Ólafsson,1991).
Tíðnitölur um gildi þess að gegna þessu
hlutverki fundust ekki.
• Þátttakandi í trúarstarfi (religious
participant). í könnun Stefáns Ólafssonar
(1990) kemur fram að 56% íslendinga
höfðu ekki farið til kirkju síðastliðið ár,
nema til athafna eins og fermingar eða
giftingar. í könnunum Björns Björnssonar
og Péturs Péturssonar (1990) og Sigrúnar
Júlíusdóttur og félaga (1995) kom fram
að eingöngu 10% sóttu kirkju einu
sinni eða oftar í mánuði. Ekki kom
fram gildi þess að gera eitthvað í þessu
hlutverki.
• Þátttakandi í tómstundastarfi
(hobbyist/amateur). Þrátt fyrir að íslend-
ingar vinni langan vinnudag þá taka þeir
þátt í tómstundaiðju og félagslífi og það
mjög fjölbreyttu (Stefán Ólafsson, 1990).
Engar heimildir fundust um það hve oft
og reglulega þessu hlutverki er gegnt.
Samkvæmt Friðrik H. Jónssyni og Stefáni
Ólafsssyni (1991) þá voru yfir 30%
þjóðarinnar meðlimir samtaka sem tengj-
ast íþróttum eða tómstundaiðju en sam-
kvæmt Stefáni (1990) þá voru meðlimir í
íþrótta- eða ungliðasamtökum 23% og
aðeins 7% þeirra mjög virkir (Stefán
Ólafsson, 1990). Rúmlega 50% voru
ánægðir með þann frítíma sem þeir áttu,
42% fannst hann of lítill og 7% fannst
þeir hefðu of mikinn frítíma (Stefán
Ólafsson, 1990). Engar heimildir fundust
um gildi iðju í þessu hlutverki.
• Þátttakandi í félagastarfi (participant
in organization). Þetta hlutverk flokkar
Stefán Ólafsson (1990) innan frístunda-
iðju. Hann spyr í könnun sinni í hvaða
samtökum eða félögum þátttakendur eru
skráðir félagar og um \'irkni þeirra í hlut-
verkinu. Sjötíu og eitt prósent þátttak-
enda voru félagar í verkalýðs- eða fag-
félagi, 3% voru mjög virkir og 56% voru
óvirkir. Meðlimir í íþrótta- og ungliða-
hreyfingum voru 23% og 7% voru mjög
virkir. Meðlimir í góðgerðasamtökum,
þjónustuklúbbum eða stjórnmálasamtök-
um voru 14% og voru flestir þeirra á
aldrinum 45-66 ára. Meðlimir foreldra-
samtaka eða samtaka eldri borgara voru
13%. Önnur samtök sem voru nefnd voru
umhverfissamtök, hverfasamtök,
kvennaklúbbar, karlaklúbbar og trúfélög
14 IÐJUÞJALFINN 1/2001