Bændablaðið - 24.09.2015, Side 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. september 2015
Helstu nytjaplöntur heimsins
Pálmaolía sem unnin er úr aldin-
um olíupálma er ein af helstu
orsökum skógareyðingar í hita-
beltinu. Á sama tíma er ræktun
plöntunnar helsta lífsafkoma millj-
óna smábænda í Suðaustur-Asíu.
Olíuna er að finna í fjölda vöru-
flokka og ekki síst í matvælum.
Markaðshlutdeild pálmaolíu er 56%
af allri verslun á jurtaolíu í heim-
inum.
Pálmaolía er ódýrasta jurtaolían
á markaðinum og að finna í einni
af hverjum sex tilbúnum matvör-
um sem framleiddar eru. Hana er
meðal annars að finna í súkkulaði,
kexi, laufabrauði, rískökum, flögum,
pitsudeigi, kökum, frosnu grænmeti,
hnetusmjöri, núðlum, morgunkorni,
þurrkuðum ávöxtum, smjörlíki og
barnamat. Auk þess sem pálmaolía
er notuð í sleipiefni, sápur, kerti,
sjampó, þvottaefni og snyrtivörur
eins og tannkrem, varasalva, varalit
og í framleiðslu á lífdísil.
Heimsframleiðslan
61 milljón tonn
Áætluð heimsframleiðsla á pálma-
olíu í heiminum 2014 var rúmlega
61 milljón tonn en einungis 16%
þeirrar framleiðslu er sögð sjálfbær.
Áætlanir fyrir 2015 gera ráð fyrir að
framleiðslan verði 65,1 milljón tonn.
Indónesía er langstærsti fram-
leiðandinn, um 35 milljón tonn,
Malasía er annar stærsti framleið-
andinn og framleiðir tæp 21 milljón.
Taílendingar, sem eru í þriðja sæti,
framleiða ekki nema tvö milljón
tonn, þarnæst kemur Kólumbía sem
framleiðir rétt rúm milljón tonn. Í
kjölfarið koma lönd eins og Nígería,
Papúa Nýja-Gínea, Ekvador, Gana
og Gvatemala þar sem framleiðslan
er frá tæpum 700 þúsund tonnum og
niður í 400 þúsund.
Talið er að heimsframleiðslan
fari yfir 240 milljón tonn á ári fyrir
árið 2050 haldist aukning í eftirspurn
svipuð undanfarna áratugi og að land
undir ræktunina verði um 25 milljón
hektarar. Mest mun ræktunin aukast
í Suður-Ameríku og Afríku.
Eins og gefur að skilja flytja
Indónesía og Malasía mest út af
pálmaolíu, 23,5 og 17 milljón tonn.
Papúa Nýja-Gínea var þriðji stærsti
útflytjandinn og flutti út 640 þúsund
tonn árið 2014. Fjórðu og fimmtu
stærstu útflytjendurnir voru Benin
og Gvatemala, 450 og rétt rúm 400
þúsund tonn.
Indverjar flytja inn þjóða mest
af pálmaolíu, tæp 9 milljón tonn,
ríki Evrópusambandsins flytja sam-
anlagt inn 6,8 milljón tonn, Kína
5,7 og Pakistan 2,7 milljón tonn.
Bangladesh og Egyptaland flytja inn
um 1,2 milljón tonn hvort land og
Bandaríkin 1,1 milljón tonn.
Samkvæmt upplýsingum frá
Hagstofu Íslands nam innflutningur
Íslendinga á pálmaolíu tæpum 370
tonnum árið 2014 sem skiptist í hráa
pálmaolíu til matvælaframleiðslu,
önnur hrá pálmaolía og önnur
pálmaolía til matvælaframleiðslu.
Innflutningurinn er mestur frá
Danmörku og Noregi. Inni í þessari
tölu er ekki pálmaolía sem flutt er inn
í tilbúnum matvælum, snyrtivörum
eða annarri framleiðslu.
Gengur undir mörgum heitum
Markaðshlutdeild pálmaolíu er 55%
af allri verslun á jurtaolíu í heim-
inum. Þar sem pálmaolía hefur
víða á sér slæmt orð er hennar ekki
alltaf getið í innihaldslýsingum
á umbúðum þrátt fyrir að slíkt sé
víða skylt eins og til dæmis í lönd-
um Evrópusambandsins. Í stað-
inn er hún kölluð nöfnum eins og
vegetable oil, vegetable fat, palm
kernel, palm kernel oil, palm fruit
oil, palmate, palmitate, palmolein,
glyceryl, stearate, stearic acid, ela-
eis guineensis, palmitic acid, palm
stearine, palmitoyl oxostearamide,
palmitoyl tetrapeptide-3, sodium
laureth sulfate, sodium lauryl sulfate,
sodium kernelate, sodium palm
kernelate, sodium lauryl, lactylate/
sulphate, hyrated palm glycerides,
etyl palmitate, octyl palmitate og
palmityl alcohol svo dæmi séu tekin.
Kostir og gallar
Kostir olíupálma eru að þeir fram-
leiða hátt í tíu sinnum meira af jurta-
olíu á hektara en aðrar plöntutegund-
ir sem ræktaðar eru til framleiðslu
á jurtaolíu. Pálmaolía er hörð við
stofuhita og hentar því vel í mat-
vælaframleiðslu, hún geymist vel
og hefur því langan líftíma í hillum
verslana og hún er óerfðabreytt.
Um 259 milljón hektarar lands
eru nýttir til framleiðslu á jurtaolíu
í heiminum í dag, þar af eru rúmlega
14 milljón hektarar notaðir undir
framleiðslu á pálmaolíu.
Það sem framleiðslunni er helst
fundið til foráttu er að langstærstur
hluti hennar fer fram í tveimur lönd-
um, Indónesíu og Malasíu, þar sem
líffræðilegur fjölbreytileiki skóga er
mikill og skógareyðing þar vegna
ræktunar á olíupálmum gríðarleg.
Samtímis skógareyðingunni hafa
búsvæði dýra eins og fíla, tígrisdýra,
nashyrninga og órangúta svo dæmi
séu tekin verið eyðilögð. Auk þess
sem ættbálkar innfæddra hafa verið
neyddir burt af landi sínu. Haldi
eyðilegging frumskóga í Indónesíu
áfram með sama hraða og undanfarin
ár verða 90% þeirra felldir fyrir árið
2025.
Árið 2010 veittu Norðmenn
Indónesíu fjárhagsaðstoð upp á
milljarð Bandaríkjadala til að draga
úr skógareyðingu sem þrátt fyrir það
virðist ekkert lát á.
Eyðingin í Malasíu er hægari en
búast má við að hún aukist þar á
næstu árum og einnig í löndum eins
og Taílandi, Kólumbíu, Nígeríu og
fleirum sem vilja auka framleiðslu
sína í takt við vaxandi eftirspurn.
Afleiðing eyðingar frumskóga-
hitabeltisins til að planta olíupálmum
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Eyðing frumskóga í Suðaustur-Asíu er víða gríðarleg vegna ræktunar á olíupálmum til pálmaolíuframleiðslu.
sem framleiddar eru.
Pálmaolía – blessun eða bölvun?