Morgunblaðið - 27.08.2015, Side 48

48 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. ÁGÚST 2015
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Snemma í þessum mánuði tókst að ná
upp skipsbjöllu breska herskipsins
HMS Hood þar sem hún lá undir
braki skammt frá flaki skipsins á nær
þriggja km dýpi á botni Grænlands-
sunds, um 500 km vestur af Reykja-
nesi. Var til þess notaður fjarstýrður
kafbátur með sterkum griparmi.
Björgunin vakti heimsathygli, enda
örlög skipsins mikið tilfinningamál í
heimahögum þess, þar sem afkom-
endur og ættingjar skipverjanna sem
drukknuðu hafa alla tíð haldið minn-
ingu þeirra á lofti.
HMS Hood var sökkt af þýska her-
skipinu Bismarck í frægri sjóorrustu
24. maí 1941 og fórust allir skipverjar
nema þrír, 1.415 manns. Skipið, sem
lokið var að smíða 1920, var eitt
stærsta og veglegasta herskip breska
flotans, sannkallað stolt hans, og
missir þess var því mikið áfall og
stórtíðindi eins og lesa má í heilsíðu-
frétt Morgunblaðsins 27. maí sama
ár. Voru þremenningarnir, sem lifðu
árásina af, fyrst fluttir hingað til
lands, en hér voru þá herlið Breta og
Bandaríkjamanna eins og alkunna er.
Fræg eru fyrirmæli Churchills for-
sætisráðherra Breta til breska hers-
ins eftir atvikið: „Náið Bismarck og
sökkvið hvar sem til skipsins næst.
Þar býður þjóðarsómi!“ Aðeins
þremur dögum seinna lá Bismarck á
hafsbotni vestur af Frakklandi eftir
harða sprengjuárás breskra herflug-
véla og skotárás herskipa. Af 2.200
skipverjum komust einungis 114 lífs
af.
Nýtur friðhelgi
Reiturinn þar sem HMS Hood
liggur á botni Grænlandssunds
ásamt jarðneskum leifum skipverj-
anna nýtur friðhelgi og því þurfti
samþykki ríkisstjórnar Bretlands
fyrir leiðangrinum til að ná skips-
bjöllunni upp. Það leyfi fékkst. Hug-
myndin er að þegar forvörslu bjöll-
unnar er lokið, sem verður væntan-
lega á næsta ári, verði hún áþreifan-
legt merki um skipið og örlög þess á
sjóminjasýningu National Museum
of the Royal Navy (NMRN) í Ports-
mouth.
Á næsta ári verður þess minnst að
öld er liðin síðan smíði HMS Hood
hófst. Það var stærsta herskip heims
þegar því var hleypt af stokkunum,
48 þúsund tonn og 262 metrar á
lengd. Skipsbjallan, sem staðsett var
á þilfari skipsins meðan það var í sigl-
ingum, er reyndar eldri en skipið
sjálft. Frá 1891 til 1914 var hún um
borð í öðru herskipi Breta sem bar
sama nafn. Eru ártölin letruð á bjöll-
una eins og sjá má á myndinni hér til
hliðar.
Mistókst 2012
Einu sinni áður hafði verið reynt
að ná skipsbjöllunni upp að því er Eg-
ill Þorfinnsson, sem situr í stjórn
samtakanna HMS Hood í Bretlandi,
sagði í samtali við mbl.is á dögunum.
Það var árið 2012 og þá var meðal
leiðangursmanna einn Íslendingur,
Haraldur Sigurðsson eldfjallafræð-
ingur, sem er góðvinur auðkýfingsins
Pauls Allen, annars stofnanda Micro-
soft, en hann kostaði björgunina úr
eigin vasa og lánaði lystisnekkju sína,
Octopus, til verksins. Gerði Haraldur
leiðangrinum og sögu HMS Hood
góð skil á Moggabloggi sínu 29. ágúst
2012.
Leiðangursstjóri nú var David Me-
arns, framkvæmdastjóri Blue Water
Recoveries, en hann fann einmitt flak
HMS Hood upphaflega árið 2001.
Á stríðsminjasafni Gauja litla í
Hvalfirði er lítið horn tileinkað HMS
Hood sem Egill setti upp. Þar er
meðal annars þriggja metra langt lík-
an af skipinu, sem kom í tvígang til
Hvalfjarðar áður en því var sökkt.
Egill sagði í samtalinu við mbl.is að
björgunartilraunin árið 2012 hafi
mistekist vegna þess að griparmur
fjarstýrða kafbátsins sem sendur var
niður að flakinu hafi ekki verið nægi-
lega sterkur. Þá hafi það haft áhrif að
veður versnaði skyndilega og ákváðu
leiðangursmenn þá að hætta við í bili.
Tröllvaxið skip Þjóðverja
Þýska herskipið Bismarck, sem
grandaði HMS Hood, var nýsmíðað
þegar sjóorrustan var háð á Græn-
landssundi vorið 1941. Er hér stuðst
við áðurnefnda frásögn Haraldar af
atburðinum. Hafði Bismarck aðeins
verið nokkra daga í siglingum. Bret-
um var kunnugt um þetta tröllvaxna
skip og vissu að hlutverk þess var að
ráðast á farskipalestir bandamanna á
leiðinni á milli Norður-Ameríku og
Rússlands.
Hinn 21. maí sigldi Bismarck á
ofsahraða frá Bergen út á Atlants-
hafið undan vesturströnd Noregs og
beint norður fyrir Ísland. Það kom
inn á Grænlandssund snemma að
morgni 23. maí. Þá veittu menn um
borð í breska herskipinu Suffolk
Bismarck athygli. Á svipuðum slóð-
um var annað breskt herskip, Nor-
folk, sem óvænt varð fyrir skotárás
frá Bismarck. Þær kúlur hæfðu þó
ekki skipið vegna þoku. Breska flota-
stjórnin í London fékk skeyti um
málið og fyrirskipaði að öll heskip á
svæðinu skyldu nú reyna að koma
höggi á Bismarck. HMS Hood og
fleiri skip sigldu fyrir sunnan Ísland
og stefndu á Grænlandssund til að
hefja orrustuna..
Örlagarík orrusta
Bismarck og annað þýskt skip,
Prinz Euge, sem þarna var, héldu
beint áfram til suðurs og í átt að
skipalestunum, en Suffolk elti fast á
eftir. Skömmu eftir miðnætti hinn 24.
maí sáu skipverjar um borð í Hood
Bismarck í um 17 sjómílna fjarlægð.
Undir morgun var fjarlægðin á milli
skipanna 23 og fallbysur Hood og
breska skipsins Prince of Wales voru
látnar skjóta á óvininn. Þessi fyrstu
skot höfðu engin áhrif.
Fyrstu skotin frá Bismarck lentu
hins vegar mjög nærri Hood. Auk
þess var aðstaðan erfiðari fyrir
Breta, sem sigldu beint upp í vindinn.
Skot frá Prinz Eugen hæfði Hood og
það kviknaði í á þilfari um miðju
skipsins. Klukkan var tæplega 6 að
morgni og aðeins þrjár mínútur liðn-
ar frá því að orrustan hófst. Það hafði
kviknað í birgðum af púðri um borð í
Hood. Fljótlega breiddist eldurinn út
og skotfærabirgðir byrjuðu að
springa á dekkinu. Bilið milli skip-
anna var um 12 mílur þegar hér var
komið sögu. Þá breytti Hood um
stefnu og sigldi nú samhliða Bis-
marck svo að hægt væri að skjóta af
öllum fallbyssum í einu á Þjóðverj-
ana. En einmitt þá kom fallbyssu-
skothríð frá Bismarck og hitti beint í
mark. Risastór sprenging varð nú um
miðju á Hood og eldsúlan stóð upp
meira en fjórum sinnum hærri en
miðmastrið.
Skipið valt strax og skuturinn
byrjaði að sökkva. Stuttu síðar stóð
stafninn beint upp, og Hoodhvarf í
hafið. Orustunni var lokið.
Náðu skipsbjöllunni af hafsbotni
 Þjóðverjar sökktu breska herskipinu HMS Hood á Grænlandssundi vorið 1941  1.415 létu lífið
 Tilfinningarík stund er skipsbjallan, eitt helsta tákn skipsins, náðist upp fyrir nokkrum dögum
Ljósmynd/Vefur Pauls Alle.
Tækni Fjarstýrður kafbátur með sterkum griparmi var sendur að flaki HMS Hood og náði að lyfta bjöllunni upp.
Síðasta ferð HMS Hood vorið 1941
Ísland
Færeyjar
Noregur
Bretland
HMS Hood sökkt
24. maí 1941
Stolt flotans HMS Hood var stærsta herskip Breta þegar það hóf siglingar 1920.
Stórtíðindi Orustan á Grænlandssundi
var fréttaefni um allan heim.
Ljósmynd/Wikipedia
Bjallan Skipsbjallan er frá árinu
1891. Hún var áður í öðru herskipi.